سایت رسمی جماعت دعوت و اصلاح

مقدمّه:

واژه‌ی «معنویت»، واژه‌ای است که در ادبیات تربیتی و عرفانی، در صدر لیست واژگان و اصطلاحات تربیتی و عرفانی جای گرفته است؛ هرچند در فرهنگ قرآن و حدیث با این نام چنان موقعیتی را کسب نکرده است. اما مصداق‌های عملی «معنویت» – چه در زندگی فردی و چه در زندگی اجتماعی- در قالب واژه‌هایی چون «تقوا»، «زهد»، «احسان»، «برّ»، «ورع» اثرات خود را به نمایش گذاشته

حرکت به سوی خدا یعنی چه؟ ارکانش کدام است؟ سرآغازش کجاست؟ 

حرکت به سوی خدا یعنی انتقال از نفس ناپاک به سوی نفس پاک؛ از عقل غیرشرعی به عقل شرعی؛ از قلب کافر و منافق و فاسق یا بیمار و سنگین به قلب مطمئن و سالم؛ از روحی که از درگاه خداوند متواری است و به بندگی‌اش تن نمی‌دهد به روح خدا‌شناس و خداجویی که در برابر او کرنش می‌کند.

 «خدا‌شناسی» با «خداپرستی» فرق دارد؛ خداپرست کسی است که خدا قبله‌ی او/ محورِ زندگی اوست. (قُلْ إِنَّ صَلَاتِى وَنُسُکِى وَمَحْیَاىَ وَمَمَاتِى لِلَّهِ رَبِّ ٱلْعـٰلَمِینَ) [انعام: ۱۶۲]؛ «[ای پیامبر] بگو: نماز من، عبادت من، زیستن من و مردن من همه برای خداوندی است که پروردگار جهانیان است». پرسش اصلی معنویت قدسی در باب الاهیات این است

آفریدگار هستی انسان را موجودی دوبعدی آفرید؛ بعد مادی و جسمی او و بعد معنوی و روحی وی. قرآن در اشاره به این دو بعد می-فرماید: (إِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَائِکَةِ إِنِّی خَالِقٌ بَشَرًا مِن طِینٍ فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ)[ص:71]؛ «[و به خاطر بیاور] هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: «من بشری از گِل می‌آفرینم.

انسان هم جنبه‌ی مادی دارد و هم جنبه‌ی معنوی، به عبارتی ماده و معنویت دو بال پرواز انسان به سوی کرامت و عزت است. حقیقت آن است که بی‌توجهی به هر کدام برای انسان زیان‌بار است اما در مسیر زندگی اولویت با ارزش‌‌‌های معنوی است، زیرا گرایش بیش از حد به مادیات موجب غفلت انسان و سرانجام دوری او از فضایل انسانی می‌گردد.

ایمان‌، واژه‌ی كلیدی‌ دین‌ اسلام‌ كه‌ خود و مشتقات‌ آن‌ در صدها آیه‌ از قرآن‌ مجید تكرار شده‌ است‌. گرچه‌ مفهوم‌ ایمان‌ مستقیماً در قرآن‌ توضیح‌ داده‌ نشده‌، ولى‌ درباره‌ی موضوعات‌ عمده‌ و اساسى‌ مربوط به‌ آن‌ مطالب‌ زیادی‌ در این‌ كتاب‌ آسمانى‌ آمده‌ است‌.

موضوعات‌ عمده‌ و اساسى‌ مربوط به‌ ایمان‌ در قرآن‌ را مى‌توان‌ چنین‌ برشمرد: 1. محور اساسى‌ ایمان‌ الله‌ است‌ و از همه‌ی انسانها خواسته‌ مى‌شود كه‌ به‌ الله‌ ایمان‌ آورند؛

معنای ایمان بدان جهت برای متکلمان و فیلسوفان و عارفان مسلمان اهمیت اساسی داشت که در قرآن مجید همه‌ی خواسته های خدا از انسان بر محور ایمان آوردن انسان دور می‌زند. در صدها آیه‌ی قرآن با تعبیرهای مؤکد و گوناگون از مخاطبان خواسته شده با «ایمان آوردن» به نجات خود بپردازند. در قرآن مجید چنین آمده که انسان در این عالم، دروضعیتی نامطلوب و منتهی به تباهی و نافرجامی