ئه‌و ڕووداوانه‌ی که ئه‌وساڵ له کاتی حه‌جی ته‌مه‌تتۆع له مه‌ککه ڕووی دا، له چه‌ند لاوه پێویستی به شیکردنه‌وه و توێژینه‌وه هه‌یه و نابێ به ساکاری لێی تێپه‌ڕین:
کۆچی پێغه‌مبه‌ر ژێربه‌نای کۆمه‌ڵگایه‌کی شارستانی و فه‌رهه‌نگی بوو؛ کۆمه‌ڵگایه‌کی ئازادی، هاوسانی، هاوئاهه‌نگی و یاریده‌ری که‌رامه‌تی مرۆثایه‌تی بوو که نه‌فامی هه‌موو ئازادییه‌کان، ته‌نانه‌ت ئازادی ده‌روونی و ئیمانیشی داگیر کردبوو. پێغه‌مبه‌ری ئیسلام –سه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت- ته‌سلیم نه‌بوون له ئاست زوڵم و زۆرداری، وه‌ک بنه‌مای کاره‌که‌ی دانا و بۆ پێک هێنانی کۆمه‌ڵگایه‌کی سیاسی نوێ هه‌نگاوی نایه‌وه تاکوو مرۆثایه‌تی له ده‌ست ملهوڕی و زۆرداری که ده‌ستی به‌سه‌ر هه‌موو ماف و ئازادییه‌کانی ئیمانداران داگرتبوو، ڕزگار بکات.
پرسیار : دوای زیاتر لە بیست ساڵ لە دەستەڵاتی کوردی ئەوڕۆ قەیرانێک بەرۆکی هەرێمی کوردستانی گرتۆتەوە کە کاریگەرییەکی نەرێنی لە سەر ئاستی سیاسی و کۆمەڵایەتی و تەنانەت دەروونی خەڵک هەبووە ئێوە وەک شرۆڤەکارێکی سیاسی ڕاتان سەبارەت بەو پرسه چییە؟
هه‌ر له به‌ره‌به‌یانى مێژووى مرۆڤایه‌تیه‌وه و له‌گه‌ڵ ده‌ستپێکردنى سه‌ره‌تاکانى ژیانى مرۆڤ له‌م هه‌ساره‌یه‌دا توندوتیژیش سه‌رى هه‌ڵداوه گه‌ر به دیدى قورئانیه‌وه بۆ مه‌سه‌له‌که بڕوانین ده‌بێت کوڕێکى ئاده‌م پێغه‌مبه‌ر به پاڵنه‌رى حه‌سوودى و قبوڵنه‌کردنى به‌رامبه‌ره‌که‌ى به‌وجۆره‌ى که‌هه‌یه کوڕه‌که‌ى ترى واته براکه‌ى خۆی ده‌کوژێت و به‌مه‌ش یه‌که‌م خوێنڕێژى له مێژوودا روو ده‌دات.
هاوده‌ردی نه‌کردن و سه‌ره‌خۆشی نه‌کردن و نه‌ڕۆیشتن بۆ باڵوێزخانه‌ی فه‌ڕانسه بۆ واژوو کردنی ده‌فته‌ری بیره‌وه‌ری قوربانییه‌کانی شه‌وی هه‌ینی پاریس، نه پاکانه‌یه‌کی ڕه‌وشتی و مرۆڤییه و نه به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی ئێرانی تێدایه. له‌وانه‌یه ئێمه له‌گه‌ڵ فه‌ڕانسه و سه‌رجه‌م ڕۆژئاوا له‌کۆنه‌وه هێندێک ناکۆکی سیاسیمان هه‌بووبێت، به‌ڵام گه‌ڕانه‌وه بۆ لای دۆسیه ڕاوه‌ستاوه‌کانی ئارشیڤ ته‌نیا به‌زه‌ره‌ری به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌ویی ئێمه‌یه.
جارێکی تر به‌رخۆدان و له خۆبوورده‌یی، گیان به‌خت کردن، هاودڵی و هاوده‌نگی و له گشتیان گرینگتر دیار بوونی ئامانج (به‌رگری له سته‌م لێکراو و ڕزگار کردنی له‌ده‌ست سته‌مکار) وه‌لآمی خۆی وه‌رگرته‌وه و بزه و پێکه‌نینی خسته سه‌ر لێوی جوامێران و ئازادی خوازان و ئاشتی خوازان. شنگاڵ ئازاد کرا. ئازادی شنگاڵ له ئاکامی خۆڕاگری و له خۆبوورده‌یی پیاوانێکی ئازا و دلێر و شێره‌ژنانێکی گیان به‌خش هاته دی، ئه‌و که‌سانه‌ی که جگه له ئاره‌قه‌ی نیشتمان و پاراستنی خاک و ئاوی زێدیان و به بێ به‌رچاوگرتنی هه‌ر جۆره لایه‌نگری ئایینی، ئایینزایی و ڕه‌چه‌ڵه‌کی ئامانج و مه‌به‌ستێکی تریان نه‌بوو.
باسكردن لە كایە ئەخلاقیەكان تولە ڕێی زۆرمان بۆ پێش دەهێنێت، كەدواجار هەموو ئەم ڕێگایانەش پێمان دەڵێن (ئەخلاق) هیندەی ئاوو هەوا گرنگە بۆ ژیان و بەتایبەت ئەم سەردمە كە خودی ئینسانیەت بۆتە شتێكی دەگمەن، نەخوازە بابەتێكی وەك (ئەخلاق). بۆیە كاتێ دەمانەویت لە بارەیەوە شتی بزانین چەندین جۆرو قوتابخانە لە پشت ئەم كایە مەزنەوە خۆی قوت دەكاتەوە، لێرەدا باس لە یەكێك لە جۆرەكانی ئەخلاق دەكەین ئەویش ئەخلاقی عیرفانیە، كە زۆرجار وەك تەواوكاری ئەخلاقە دینیەكان و زۆر جاریش وەك پێشینەی ئەخلاقی پێغەمبەرانە خۆی نمایدە دەكات..
ئاماژه: مامۆستا سه‌ید موسته‌فا مه‌حموودیان له مامۆستایانی به‌ناوبانگی وانه‌بێژی زانستییه‌کانی ئایینی، شاعیر، نووسه‌ر، وه‌رگێڕ و موفتی فیقهی ئیمام شافعی له ناوچه‌ی کوردستانی ئازه‌ربایجانی ڕۆژئاوایه که تا ئێستا ده‌یان خوێندکاری زانستی ئایینی له خزمه‌تیدا شاگرد بوون و له زانست و زانیاری ئه‌و پیاوه مه‌زنه به‌هره‌یان وه‌رگرتووه. ئه‌و جگه له ئیجازه‌نامه‌ی سوننه‌تی وانه‌بێژی و فتواده‌ری، خاوه‌ن زانستنامه‌ی ماستیری فیقهی شافعی له زانکۆ تارانه.
ئێواره‌ی ڕۆژی دوشه‌ممه ده‌رفه‌تێک ڕێک که‌وت و له سنه وێڕای مامۆستا ئه‌حمه‌د به‌هرامی و مامۆستا عه‌بدولعه‌زیز سه‌لیمی سه‌ردانی مامۆستا ئه‌بووبه‌کر حه‌سه‌ن زاده، نووسه‌ر و وه‌رگێڕی بواری ئایینیمان کرد؛ مامۆستا ئه‌بووبه‌کر له‌و تاقمه که‌سانه‌یه که بینینه‌که‌ی بۆم بوو به هۆی دڵخۆشی و هه‌ڵبه‌ت ڕاچڵه‌کێنه‌ر بوو؛ وته پڕ له مێهر و خۆشه‌ویستێکه‌ی ده‌چێته ناو دڵ و هه‌ستێک له جنسی خۆشی و شه‌رم لاده‌بات؛ كه گوێ له قسه‌كانی ده‌گری وا ده‌چیته ناو وته‌کانی که هۆش و مێشکت له ده‌ست ده‌ده‌ی و له ناویدا نوقم ده‌بیت، نوقم بوونێك له بیرکردنه‌وه و سه‌رسوڕمان تێکه‌ڵ به ئاواتخوازی و تاسه!
یه‌کێک له‌و بابه‌تانه‌ی که خوای گه‌وره گرینگی زۆری پێداوه، ڕێزنان له دایک و بابه. هه‌ر بۆیه له چه‌ندین ئایه‌ت له قورئانی پیرۆزدا ڕێزنان له دایک و باب به‌دوای بانگه‌وازی بۆ خوا په‌رستیدا هاتووه. هه‌ر وه‌ک له ئایه‌تی 23 سوڕه‌تی ئه‌سرادا ده‌فه‌رموێت: «وَ قَضی رَبُّکَ اَلَّا تَعبُدُوا إِلَّا إِیِّاهُ وَ بِالوالِدَینِ إِحساناً إِمَّا یَبلُغَنَّ عِندَکَ الکِبَرَ أَ حَدُهُما أَو کِلاهُما فَلا تَقُل لَهُما أُفِّ وَلا تَنهَرهُما وَ قُل لَهُما قَولاً کَرِیماً» (الاسراء/23)
کۆپی ڕایت 1401 په‌یامی ئیسلاح. ھەموو مافێکی ئەم ماڵپەڕە، پارێزراوە. ئامادەکردن و په‌ره‌پێدان لەلایەن شەریکەی بەرنامەنووسی رووپەل