قبل از آنکه به قضیّه‌ی أساسی در این مُناقشه و بحث استادِ فاضل، محمّد جمال باروت یعنی قضیه‌ی نصّ و مصلحت و اجتهاد، وارد شوم، می‌خواهم تا به تثبیت برخی از قضایا و نظراتِ موردِ اتّفاق میان خود و طرف گفتگویم با آن خصوصیّاتی که دیدگاه من در بردارد، بپردازم.
ترجمه: محمّد عثمانی
محمّد عابد الجابری از روشنفکران عرب، که ساکن مغرب است. وی در جهان روشنفکری به واسطه کتاب‌های چهارگانه‌اش درباره «نقدِ عقلِ عربی» شناخته شده است. توجّه به تمدّن اسلامی از عصر تکوین تا عصر تدوین و از آن تا عصر انحطاط او را در کانون توجه‌های علمی قرار داده است. در این مقاله، جابری به مفاهیم بنیادین اندیشه اسلامی می‌پردازد. شناخت این مفاهیم ما را در درک تاریخمندی مفاهیم و تحولات آنها در فرآیند زمانی آگاه می‌سازد. این مفاهیم در لایه‌های مختلف دانش‌های اسلامی از فقه، فلسفه و کلام ریشه دارند. شناخت این مفاهیم در بستر دانش اسلامی، چگونگی برساختگی آن را بر ما عرضه می‌دارد.
اولین سؤال این است که اگر ما انسان‌هایی متدین باشیم، آیا اخلاق مقدم بر دیانت است یا خیر؟ «ایمانوئل لویناس» از فیلسوفان یهودی است و پدیدارشناسی بزرگ و از احیاگران فلسفه نبوی. لویناس امکان فلسفه اخلاق را منتفی کرده است و اخلاق در نظر او بدل به امر هنجاری گردیده است. بدین‌سان اخلاق امری است که تنها در عمل به آن پرداخته می‌شود و این چیزی است که ادیان از آن حمایت می‌کنند. از سوی دیگر در سنت پدیدارشناسی کاتولیک با «ماکس شلر» مواجه‌ایم. او از اخلاقِ کانتی عبور کرده و به عمل رجعت می‌کند. و اصلاً پایه‌گذار مکتبِ Personalism است.
ترجمه: سعید ابراهیمی
اجتهاد در اصطلاح اصولی، عبارتست از بکارگیری تمامی تلاش و کوشش برای استنباط احکام شرعی از ادلّه‌ی تفصیلی آنها. پس با عنایت به این تعریف، آنچه دامنه‌ی مفهوم اجتهاد را محدود می‌کند، استنباط از ادلّه است، اگرچه عدّه‌ای از اصولیها، مفهوم اجتهاد را گسترده‌تر نموده‌اند و آنرا شامل تخریج یا تحقیق مناطِ آنچه که قبلاً استنباط شُده، قرار داده‌اند.
تیپ ایده‌آل سکولاریسم:
سکولاریسم آرمانی یا حداکثری، نوعی جهان‌بینی عقل‌گرایانه غیر معنوی و ماتریالیستی در چارچوب اتوریته و مرجعیت مطلق آدمی و وحدت مادی جهان است. بر مبنای این دیدگاه، هستی عاری از هرگونه راز و قداستی است و انسان و طبیعت هر دو محصول چنین وجود بی‌روح و فاقد معنایی هستند، لذا:
ترجمه: سعید ابراهیمی
«ادّعای تعارض میان نص و مصلحت»
بی‌تردید شیخ نجم الدین طوفی متوفی به سال 716، قائل به فرضیّه‌ی تعارُض مصلحت با نصّ، گردیده و معتقد است که در این حالت باید جانبِ مصلحت را بر نصّ، مقدَّم نمود و این فرضیّه از دیدگاه او به دومقوله‌ی معاملات و عادات، اختصاص دارد نه عبادات و مُقدَّرات شرعی. او می‌گوید: «امّا در مُعاملات و أمثال آن از مصلحت مردم، همانگونه که اقتضاء می‌کُنَد، پیروی می‌شود.
ارزیابی و نقد تعریف‌ها و توصیف‌هایی از سکولاریسم:
١ـ بیشتر تعاریف ارائه شده از سکولاریسم، مبتنی بر معنای واژگانی و اشتقاق لغوی است و با معانی موجود در فرهنگهای فلسفی و جامعه‌شناسی ارتباطی ندارد. اینگونه تعاریف از تحول حوزه مفهومی سکولاریسم غفلت ورزیده‌اند.
٢ ـ در غالب تعاریف، مسأله متافیزیک سکولاریسم نادیده گرفته شده و اتوریته یا مرجعیت نهایی آن در پرده ابهام باقی مانده‌است.
این بحث بعنوان حلقه‌ای در طرحی مُناقشه‌ای که ساختار آن رو به تکامل است، مطرح است. این طرح، همان چیزی است که مرکز «دار الفکر المعاصر» پایه‌گذار آن بوده و به سوی آن، فراخوانده است. از این رو، در خورِ مناقشه و از همان ابتدا، در معرض نقد و ارزیابی است. این بحثی است که به مناقشه می‌پردازد تا مورد مناقشه قرار گیرد و چیزهایی ارائه می‌دهد تا بگیرد و باب گفتگو را باز می‌کند تا بر تأیید یا ردّ آن، گُفته شود.
سکولاریسم و اسلام
دین اسلام آخرین و کاملترین ادیان وحیانی و توحیدی است. این دین به عنوان یک ایدئولوژی جامع تمامی ابعاد زندگی را در برمی‌گیرد. اسلام در یک مثلث جلوه می‌کند که اضلاع آن عقیده و شعیره و شریعت هستند و انسان در مرکز آن قرار گرفته است. ضلع عقیده به مثابه قاعده مثلث مطرح است و جوهر آن هم توحید است، به همین جهت در اسلام بیش از هر چیز بدان توجه شده است.
مترجم: داود نارویی
ویژگی‌های گفتمان جدید اسلامی
موضع‌گیری در برابر مدرنیسم غربی، نقطه عزیمتی بنیادی است که تمام ویژگی‌های دیگر از آن منشعب می‌شوند. این ویژگی‌ها را می‌توان در این موارد خلاصه کرد:
نپذیرفتن اندیشه‌ی مرکز محوری غرب
1- گفتمان جدید اسلامی، از نوع عذرتراشی نیست و سعی بر آن ندارد که بگوید ما در فلان و بهمان مورد از غرب پیشی گرفته‌ایم، از افتخارات گذشته سخن نمی‌گوید و دعوتگرانش در راستای اصلاح تصویر اسلام در خارج، کوشش بسیاری به خرج نمی‌دهند.
کپی رایت © 1401 پیام اصلاح . تمام حقوق وب سایت محفوظ است . طراحی و توسعه توسط شرکت برنامه نویسی روپَل