سایت رسمی جماعت دعوت و اصلاح

گر با همه‌ای چو بی منی بی‌همه‌ای/ ور بی‌همه‌ای چو با منی با همه‌ای (رباعیات شمس؛ ۱۷۹۰) قرآن فلسفه و مقصد روزه را رسیدن انسان مؤمن به مقام و فضیلت تقوا معرفی می‌کند. وقتی انسان به این جایگاه رسید، خداوند وعده داده، در آخرت پاداش والایی برای آنان در نظر گرفته است. «وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ؛ و البته اجر آخرت براى كسانى كه ايمان آورده و پرهيزگارى مى‌‏نمودند بهتر است»[سوره يوسف ۵۷]

دیالکتیک: یکی از ابزارهای هدایت مخاطب به سمت آنچه مدّنظر داریم، دیالکتیک است. دیالکتیک به این صورت است که پرسش مطرح می‌گردد و جواب دادن به آن را به خِرَد مخاطب وا می‌گذارند تا در خلال جوابی که خود می‌دهد به مقصود برسد[127].

ترک محیط: متربی باید از محیطی که برایش تأثیرات منفی دارد دور شود؛ زیرا ماندنش در محیط آلوده اگر پایبندی، پاکی و صفایش را به کلی از بین نبرد حداقل پیامد‌های منفی‌ای را برایش در پی خواهد ‌داشت. ترک محیط سبب تثبیت و تحکیم باورهای مثبت یا ایجاد آن‌ها می‌شود. پاکسازی محیط با دورکردن بدکاران از آن یا با دور شدن متربی از آنان، روشی است که قرآن در زمینه‌ی دعوت ارائه داده ‌است»

متربی یا تربیت‌شونده، فردِ هدف برای امر تربیت است تا پروردگارش به وی شناسانده شود و پیام حیات‌بخش اسلام به وی ابلاغ گردد. متربیان به امید داشتن آینده‌ای درخشان تربیت می‌شوند؛ زیرا آنان در آینده عهده‌دار دعوت و اصلاح جامعه خواهند شد و مسؤولیت تربیت اعضای جامعه را برعهده خواهند‌ گرفت و در راستای رفع مشکلات و پُر کردن خلأهای‌ موجود تلاش خواهند کرد. هر جنبش، دعوت یا مؤسسه‌ای هر اندازه قوی یا برخوردار از شخصیت‌های بزرگ باشد خطر همچنان آن را تهدید می‌کند و شاید دیری نپاید که شخصیت‌هایش یکی پس از دیگری از بین بروند و در نتیجه زمانی فرا رسد که همه‌ی شخصیت‌هایش را از دست بدهد[79].

4-1- ارکان تربیت تربیت نسل‌های هر جامعه‌ای از جمله مسائلی است که اهمیت بنیادین دارد. تجربه‌های جوامع در عصر کنونی به یقین اثبات کرده ‌است که تربیت نسل‌های هر جامعه‌ای سر‌آغاز پیشرفت حقیقی آن جامعه می‌باشد. در جوامع پیشرفته و پویا یکی از شاخص‌های مهم برای سنجش پیشرفت و پویایی، میزان اهتمامی است که آن جامعه به تربیت نسل‌های تازه می‌دهد.

تربیت، به عنوان یکی از کلیدی‌ترین ابزارهای سازماندهی شخصیت‌ و بهسازی روان، در مکتب اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. تربیت -چه به مثابه‌ی یک فرایند و چه به‌عنوان یک محصول- آثار ارزشمندی را در همه‌ی عرصه‌های زندگی متربی به‌نمایش می‌گذارد. در همین راستا، با واکاوی صدر اسلام، می‌توان به بزرگ‌مردانی چون ابوبکر صدیق(رض)، عمر فاروق(رض)، عثمان‌ ذی‌النورین(رض) و علی کرّار(رض) و سایر یاران همدل و همراز رسول خدا دست‌یافت که به‌عنوان خروجی‌های کار عمیقِ تربیتی در مکه‌ی مکرّمه و پرورش‌یافتگانِ مدرسه‌ی رسول‌الله(ص)، پرچمدار دعوت اسلامی شدند و در راه ارزش‌های والای آن حضرت، نهایت تلاش خویش را به کار گرفتند.

به همان میزان که صحبت کردن از فواید و ثمرات دینداری در ایجاد انگیزه و تشویق و نهادینه کردن این مهمّ در جامعه ضروری است آسیب‌‌شناسی در این باب نیز از اهمّیّت برخوردار است. آسیب‌‌شناسی، پرداختن به جنبه‌ی منفی دینداری است که در آن توجّه معطوف به آفت‌‌‌هاست. هم چنان که اگر باغبانی، در تهیه‌ی بذر و کود اهتمام ورزد و آفت را نپاید، محصول را از دست داده است، آسیب‌‌‌های دینداری نیز تلاش‌‌‌های در این راستا را با بی‌فرجامی روبرو می‌کند. از این‌رو، شناخت و پرداختن به آفت‌‌‌های دینداری، کم‌بهاتر از شناخت جنبه‌‌‌های مثبت آن نیست.

واژهی قلب در قرآن یکی از مهم‌ترین واژه‌‌‌هایی است که در حوزه‌ی انسان‌شناسی در قرآن بکار رفته است.‌ در مقام تعلیم و تربیت به صورتی که در خور مقام انسان باشد، مستلزم شناخت انسان، است و این مهم خود مقدمه ضروری برای بهره‌برداری صحیح از قابلیت‌ها و برآورده کردن درست نیازها و در نهایت شکوفا کردن استعدادهای انسان است.

در این میان قرآن در معرفی صحیح و دقیق انسان نقش بسزایی دارد.

یکی از تعابیری که قرآن در مورد قلب بکار برده، این آیه است که خداوند در توصیف حال بنی اسرائیل ذکر کرده و می‌فرماید:

نسیم؛ عبادتی خالص و بدون هیچ‌گونه ریا و تزویر

كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ لَهُ إِلاَّ الصِّیام، فَإنَّهُ لِی وَأنَا أجْزِی بِهِ یتْرُكُ طَعَامَهُ، وَشَرَابَهُ، وَشَهْوَتَهُ مِنْ أجْلِی، الصِّیامُ لِی وَأنَا أجْزِی بِهِ، وَالحَسَنَةُ بِعَشْرِ أمْثَالِهَا.(أخرجه البخاری ۱۸۹۴)

الله عزوجل می‌فرماید: هر عملِ آدمی زاد برای خودش می باشد، جز روزه که از آنِ من است و من خودم پاداش آن را می‌دهم. به درستی که شخص خوردنی، نوشیدنی و شهوتش را به خاطرِ من ترک می‌کند؛ روزه ویژه‌ی من است و من خودم پاداش آن را می‌دهم و پاداش هر نیکی ده برابر می‌باشد.

مقدمه:

با نگاهی به آیات و روایات موجود در قرآن و سنّت نبوی(ص)درمی‌یابیم که بخش زیادی از نصوص، دارای اهداف و مقاصدی بوده که فضیلت‌هایی اخلاقی و درس‌هایی تربیتیِ فراوانی در ورای آن‌ها نهفته است. درک این اهداف و مقاصد و نیز دروس و فضائل مُنبعث از آن، نتایج مفیدی به دنبال دارد که از جمله‌ی آن‌هامی‌توان به شوق و شتاب و انگیزه‌ی مردم برای انجام مُتقنِ اعمال اشاره نمود. به بیان بهتر، شناخت مقاصد احکام باعث می‌شود تا انجام طاعت و عبادت، بهتر و بیشتر صورت بگیرد، سُستی و کسالت را از بین ببرد و آرامشی کمیاب به آدمی ببخشد. ابن قیّم جوزیه(رحمه الله)، شناختِ حکمت و مقصدِ احکام را موجب ارتقای جایگاهِ آدمی به مقام معرفت، محبّت و معنویت می‌داند