عمل یا سلوک دینی
1. ظاهرترین و عامترین وجه دین، اعمال و مناسک دینی است. به بیان دیگر، پژوهشگر در مواجهه با یک جامعه‌ی دینی، نخست با آداب و شعائر و مناسک دینی روبرو می‌شود. این شعائر، طیف وسیعی از افراد جامعه‌ی دینی را در بر می‌گیرد و به نظر می‌رسد که نخستین و مهمترین وجه تمییز جوامع دینی از غیر دینی و نیز جوامع دینی از یکدیگر، نوع مناسک و شعائر و آداب جاری در میان آنهاست. اهمیت این وجه از دین چندان است که پاره‌ای از جامعه‌شناسان دین، گوهر واقعی دین را اعمال و مناسک دینی دانسته‌اند[1].
چکیده
هنری سیجویک (Henry Sidgwick) خودگرایی (egoism) را نظریه ای اخلاقی می‌داند که شبیه با سودگرایی (utilitarianism) است. سودگرایان بر آن هستند که فرد باید در صدد حداکثر کردن خیر و خوبی همه انسان ها در جهان باشد. در عوض، خودگرایان معتقدند که تنها خوبی ای که فرد باید در نهایت به دنبال آن باشد، خوبی خود اوست.
نظام اعتقادات دینی
معقولیت نظری نظام اعتقادات دینی
1. نظام اعتقادات دینی، مجموعه‌ای از گزاره‌هاست که اساساً ناظر به تجربه‌ی دینی و حاکی از آن است و نهایتاً مبنای عمل دینی واقع می‌شود. نظام‌مندی این مجموعه از گزاره‌ها به معنای آن است که اولاً، گزاره‌های این مجموعه باید با یکدیگر ربط منطقی داشته باشند یا دست کم میان آنها ناسازگاری درونی وجود نداشته باشد؛ و ثانیاً، میان این مجموعه از گزاره‌ها و سایر نظامهای اعقتادی شخص نیز نباید تناقضی وجود داشته باشد.
به باور ما کار تفسیر قرآن پایان‌پذیر نیست. بسیاری از آیات می‌بایست به لحاظ تاریخی فهمیده شوند زیرا موضوع آنها دستوراتی می‌باشند که در زمان نزول آیه پسندیده و عادلانه بوده‌اند ولی امروز چنان نیستند. برای مثال حضرت محمد موقعیت زنان و بردگان را بهبودی بخشید. به همین لحاظ نیز ما باید برای درک روح تعالیم اسلام اندیشیده و با فکر خودمان تشخیص دهیم که امروز چه رفتاری عادلانه است و این مخالفت با قرآن و پیامبر نیست. به عبارت دیگر: مسلمانها نباید قرآن را لغت به لغت معنا کنند.
وحی و تجربه‌ی دینی
و چون او نگریست اینک آن بوته به آتش مشتعل است، امّا سوخته نمی‌شود[1]. و به خانواده‌ی خود گفت: درنگ کنید، که من از دور آتشی می‌بینم، شاید برایتان قَبَسی بیاورم یا در روشنایی آن راهی بیابم. چون نزدیک آتش آمد، ندا داده شد: ای موسی من پروردگار تو هستم. پای‌افزارت را بیرون کن که اینک در وادی مقدس طُویَْ هستی. و من تو را برگزیده‌ام. پس به آنچه وحی می‌شود گوش فرادارد. خدای یکتا من هستم، هیچ خدایی جز من نیست. پس مرا بپرست و تا مرا یاد کنی نماز بگزار. قیامت آمدنی است.
تجربه گرایی و عقل گرایی دنیای مدرن گو اینکه در مواردی رقیب یکدیگر انگاشته می‌شدند، اما در یک جا به توافق رسیدند و آن تنگ کردن عرصه بر فکر دینی بود. پیام‌آوران راسیونالیسم و آمپریسیسم در دنیای مدرن همچون دکارت و گالیله با اندیشه دینی از در نزاع در نیامدند. اما عصر روشنگری با استفاده از میراث به جا مانده از آنان که همانا معیار عقل و محکّ تجربه بود، دین را به چالش گرفتند. عقل و تجربه، دست کم در نقد دین، نزاع خویش را فراموش کردند و از دو سو به استواری فکر دینی حمله بردند.
کارل پوپر پیش از اینکه یک اندیشمند سیاسی باشد، فیلسوف علم است. با وجود آثاری که او در فلسفه علم و شناخت دارد، نظریات او در این باب در کتاب «شناخت عینی» که در سال 1972 منتشر شد، شکل نهایی خود را به دست می آورد. او انسان را «حیوان مسأله حل کن» می‌داند. انسان‌ها در طول حیات به مسائلی برخورد می‌کنند و سعی در حل آنها دارند، ولی در مسیر حل این مسائل، سؤالات دیگری برایشان ایجاد می‌شود. در نهایت، تمام زندگی به کشف راه‌هایی برای حل این مسائل می‌گذرد و به این ترتیب با حل هر مسأله‌یی یک قدم به پیش می‌روند. ولی از آنجا که همواره مسائل جدیدی پیش روی آنها قرار می‌گیرد، انسان‌ها هیچ گاه به کمال نمی‌رسند.
ایمان چیست؟
در ادیان توحیدی مهمترین شیوه‌ی تعلیم و تفهیم ایمان، نقل داستانهای شورانگیز و عبرت‌آموز زندگانی پیامبران است. دینداران ایده‌ی «ایمان» را به نحوه‌ی عینی و ملموس در نحوه‌ی زندگی پیامبران الهی می‌آموزند و می‌کوشند تا زندگی خود را هر چه بیشتر با شیوه‌ی زندگانی آرمانی ایشان موزون و هماهنگ سازند. بنابراین، در سنّت ادیان توحیدی، زندگانی پیامبران الهی، نمونه‌ها و مصادیق آرمانی ایمان به شمار می‌آیند و نظریه‌های ناظر به «ایمان» باید بر تحلیل و بررسی این نمونه‌ها استوار باشند.
قصد من از طرح این سؤال هرگز به آن معنا نیست که خدای ناکرده ما مسلمان نیستیم، همه‌ی کسانی که «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ» می‌گویند و به شعایر اسلام عمل می‌کنند در دایره‌ی مسلمانی قرار دارند، اما منظور من بیان این احساس است که ما به عنوان مسلمان به خود افتخار می‌کنیم و پنداشت ما از این مسلمانی خودمان چیست؟
(۱)
سلوک عرفانی (دست کم در روایتهای سنتی آن) مبتنی بر دو پیش فرض مهم است: اولاً- خدایی وجود دارد؛ ثانیاً- آن خدا (ولو موقتاً) از حیطه تجربه سالک غایب است. غایت مطلوب سالک طریق این است که آن "غیبت" را به "حضور" تبدیل کند. البته سنتاً مفهوم "غیبت" به معنای "غیبت وجودی" خداوند تلقی نمی شده است. مطابق تلقی سنتی، خداوند همیشه و همه جا حاضر است، و به این معنا عالم وجود لحظه ای از حضور سرشار او تهی نیست.
کپی رایت © 1401 پیام اصلاح . تمام حقوق وب سایت محفوظ است . طراحی و توسعه توسط شرکت برنامه نویسی روپَل