- شیخ جمال یونس: رمضان ماه عبادت است و لازم است هیچ چیز بر آن سبقت نگیرد 

- دکتر ماجده امام: روابط خانوادگی بسیاری به خاطر فیسبوک دچار زیان شده است. 

شبکه‌ی اجتماعی فیسبوک بسیار مشهور است و پر کاربرد که تعداد زیادی از مردم به آن توجه می‌کنند و به ویژه‌ پس از انقلاب مصر آنرا به کار برده‌اند. بر اساس آخرین آمار‌ها کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا، کانادا، بریتانیا، نروژ، روسیه بیشترین کاربر فیسبوک را دارند. همچنانکه در تعداد زیادی از کشورهای عربی کاربر دارد. مثلاً در کشور مصر ۱۰۸ درصد کاربران معادل ۱ میلیون و 700 هزار نفر از فیسبوک استفاده می‌کنند. تعداد مشترکین شبکه در جهان به ۷۰۰ میلیون نفر می‌رسد. بنا بر اعلام بیانیه‌ی دوم روابط اجتماعی عربی که در برنامه‌ی حکمت و ابتکار دانشکده‌ی دبی ارایه شده است، تعداد کاربران فیسبوک در کشورهای عربی به  ۷ میلیون و  270 هزار  نفر می‌رسد که ۳۰ درصد در آغاز هر سال به تعدادشان افزوده می‌شود و محدوده‌ی سنی کاربران جوان که ۷۰ درصد کل کاربران هستند بین ۱۵ تا ۲۹ سال است. 

قابل ذکر است که علی رغم اینکه فیسبوک شبکه‌ای برای برقراری روابط اجتماعی است بسیاری از فعالان سیاسی در برقراری ارتباط با هم و آمادگی برای انقلاب از آن استفاده می‌کنند. کاربرد فیسبوک بعد از انقلاب تغییر کرده است و صفحات خوب و مفید جدیدی به جای صفحات غیراخلاقی بدان اضافه شده است. اما جوان مصری وقت زیادی را بدون فایده در آن می‌گذراند که در درس‌ها و شغلشان تأثیری ندارد. 

با آمدن ماه مبارک رمضان، ماه عبادت و تقرب الی الله وقت زیادی بیهوده به پای شبکه‌ی اجتماعی فیسبوک هدر می‌رود، همچنانکه تأثیر بسیار مفیدی هم در برقراری ارتباطات نیکو از وجه دیدار‌ها و ارتباط متقابل از طریق کامنت، لایک و شیر کردن دارد. 

احمد سامی دانشجوی سال دوم می‌گوید: سایت‌های شبکه‌ی اجتماعی و بخصوص فیس بووک مانند شمشیر دو لبه هستند، می‌توان آن‌ها را در چیزهای مفید بسیاری از قبیل مسابقات فرهنگی و دینی و مسابقه در کار خیر به کار برد اما لازم است که از اتلاف وقت عبادات در این ماه بوسیله‌ی آن‌ها پرهیز کرد. لذا هر کاربری باید وقت مشخصی برای ماندن در اینترنت در نظر بگیرد و از آن میزان به هیچ وجه تخطی نکند. 

احمد سلیمان هم که استاد دانشگاه است می‌گوید: بسیاری از مردم فیسبوک را بی‌هدف یا به هدف از بین رفتن وقت به کار می‌برند در حالی که می‌توانند آن را در بسیاری از فعالیت‌های مفید در طول این ماه به کار برند. 

حسنا العدس هم که محقق لغت است می‌گوید: باید ارتباط با فیسبوک را به مجرد آمدن ماه مبارک قطع کرد و مگر به ضرورت از آن استفاده نکرد و میزان استفاده از آن در طی ماه باید مشخص باشد تا وقت در چیزهای غیرمهم به خاطر عدم تنظیم وقت تلف نشود. 

باید به این‌ها افزود، آثار مثبت شبکه بر روابط اجتماعی را که افراد جدیدی را می‌توان به لیست دوستان افزود و با آن‌ها ارتباط برقرار کرد در کنار اینکه دارای ضررهایی بر روابط اصلی است که لازم است بیشتر به هم نزدیک باشند، روابطی که به مجرد لایک تغییر می‌کند. 

محمد ابراهیم هم که دانشجو است بیان می‌دارد که رمضان اخیر برای او از جهت عبادات و روابط اجتماعی بد‌ترین بوده است و علت آن هم فیسبوک می‌باشد که وقت بسیاری از او را در طی ماه گرفته است و برنامه‌های رمضانی را تحت‌الشعاع قرار داده است، چرا که این سال اول او در استفاده از فیسبوک بوده است و نیت کرده‌ام که سال بعد از آن در رمضان استفاده نکنم. 

یوسف امام هم دانشجو است تعامل با فیسبوک را در رمضان ‌‌نهایت ضرر می‌داند و بسیاری از امور ناپسند را با خود دارد، در عبادات اثر می‌گذارد و ضایعشان می‌کند و قصد دارد سال بعد از آن استفاده نکند. 

اولاً عبادت

شیخ جمال یونس عضو اتحاد جهانی علمای مسلمین می‌گوید: بسیاری و به خصوص گروه زیادی از جوانان در روز اوقات زیادی را با شبکه‌ی اجتماعی فیسبوک می‌گذرانند، تا زمانی که این کار در دایره‌ی مباح باشد نه تنها امر پسندیده‌ای است بلکه به منظور تعامل با محیط اطراف و جهان ضروری است. حال که رمضان مبارک سایه‌ی خود را بر سر ما گسترانده است، اصل بر عبادت است و همه‌ی آنچه معنی عبادت را با خود دارد از جمله روزه، تلاوت، ذکر، قیام، تهجد و از این قبیل امور که نباید چیزی ما را از آن باز دارد و لو فیسبوک باشد. رمضان روز‌ها و وقت محدودی دارد:  

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمْ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» (بقره: ۱۸۳) 

‏ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بر شما روزه واجب شده است،‌‌ همانگونه که بر کسانی که پیش از شما بوده‌اند واجب بوده است، تا باشد که پرهیزگار شوید. ‏ 

مطلوب از هر کس آن است که اولویات خود را مرتب کند، آنچه را که می‌تواند عقب انداخت به عقب بیندازد و کاری را که باید عجله کرد پیش بیندازد، اینکه انسان از کاری به خاطر عبادت دست بکشد اساس است و انسان اصل را نباید به خاطر فرع ترک کند مگر اینکه ضرورتی باشد. ارتباط با شبکه‌ی فیسبوک در ماه مبارک رمضان باید بی‌‌‌نهایت محدود باشد و مواقع استفاده از آن نباید به گونه‌ای باشد که با اوقات دارای فضیلت در شبانه‌روز برخورد داشته باشد. 

تأکید بر این است که ضرورت تمام دارد که انسان از هر آنچه که قلب را مشغول کند یا لهو چشم باشد یا برانگیزاننده‌ی شهوت باشد باید بپرهیزد که در رمضان و غیر رمضان ارتکاب آن‌ها حرام است، همچنانکه حرمت آن در رمضان شدید‌تر است و بر گناه آن افزوده می‌شود همانطور که حسنات چنین هستند. 

والنفس کالطفل إن تهمله شبَّ على حب الرضاع وإن تفطمه ینفطمِ

نفس مانند یک کودک است اگر آنرا به‌ حال خود واگذاری به‌ شیرخواری اصرار می‌ورزد و اگر از شیرش بازداری، از شیر گرفته‌ می‌شود.  

ضرورت دارد که به سلف امت و سلوک آنان رو بیاوریم که خداوند از همه‌ی آنان راضی باد، آنان آموزش و فراگیری علم حدیث را به خاطر مشغول بودن به قرآن ترک می‌کردند، پس امور پایین‌تر از آن دیگر تکلیفشان معلوم است، اموری که در اصل گناه و فسق هستند. در قلب مسلمان دو چیز با هم جمع نمی‌شود؛ توجه کردن و نکردن، اطاعت و نافرمانی، روزه و لهو حرام. رمضان ماه توبه و عبادت است پس باید چنین کنیم، در حالی آن را به پایان بریم که گناهانمان بخشیده شده است، تلاش‌هایمان مورد قبول قرار گرفته است و تجارتی کرده‌ایم که زیانی در آن نبوده است. 

روابط اجتماعی

دکتر ماجده امام، شبکه‌های اجتماعی و در رأس آن‌ها فیسبوک را جزئی از ثمرات انقلاب ارتباطات می‌داند که جهان در زمان حاضر از آن برخوردار است و این شبکه‌ها نقش بسیار مهمی را در رشد روابط اجتماعی بازی می‌کند، بخصوص در بین گروههای از جوانان که می‌توانند ارتباط مستمری با شبکه‌ی اینترنت برقرار کنند. 

او می‌افزاید: شبکه‌ی فیسبوک فاصله‌ها را کم کرده است و به جوانان امکان داده است که در همه‌ی مسایل و زمینه‌ها بحث کنند و ارتباطشان با همدیگر از این طریق بین دوستان و نزدیکانی که فاصله‌های دور داشته‌اند برقرار شده است. آنان توانسته‌اند با دوستان جدیدی از سرزمین‌های مختلف مرتبط شوند و تبادل فرهنگی داشته باشند. 

با این توضیح که فواید آن منحصر به گروههای معینی است و بیشتر شامل جوانانی در سطح ارتباطات فرعی است. این شبکه ارتباط بین فرزندان عموم و نزدیکان را با دیدارهای روزمره در اینترنت فراهم می‌کند و از جانب دیگر ارتباط بین اعضای یک خانواده دچار ضرر شده است، چنانچه ارتباط میان گروههای سنی متفاوت مانند جوانان و سن بزرگ‌تر مانند عمه و خاله و پدربزرگ و ... که ارتباطشان از طریق فیسبوک نیست دچار زیان شده است. 

اشاره می‌شود که ماه رمضان ماه ارتباط اجتماعی و خانوادگی است بلکه تنها حلقه‌ی باقیمانده در سلسله‌ی ارتباطات اجتماعی است که مشغله‌های زندگی آن را از بین نبرده است. از سوی دیگر این ماه دارای جو خاص و فعالیت‌های ویژه‌ای است مانند تصمیمات مهم، ارتباطات دوستانه و تجمعات خانوادگی بعد از نماز تراویح در هر شب، دیدارهای صله‌ی رحم. تنها یک ماه در سال اینگونه است لذا لازم است شبکه‌ی فیسبوک یا... را که آثار منفی بر روابط اجتماعی است ترک کرد.