«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» بقره/ 185

دین اسلام آخرین، جامع ترین وکامل ترین دین آسمانی است که خداوند آن را توسط حضرت محمّد(صلی الله علیه وسلّم) برای انسان فرستاده که راه سعادتش را در قالب کتاب آسمانی قرآن وشریعت اسلام به او نشان دهد.

قرآن انسان ها را هدایت می کند و راه درست زندگی را به آن ها نشان می دهد و انسان ها با انجام دستورات الهی و دوری از منکرات به این هدایت الهی دست می یابند.  یکی از تکالیف و واجبات دینی که پایه و اساس مسلمانی را تشکیل می دهد بعد از شهادتین ونماز، روزه است که خداوند انجام آن را در ماه مبارکی به نام رمضان بر ما واجب نموده است و فواید و اثرات بیشماری بر شخصیت و نیز برای جامعه دارد.

فضایل ماه رمضان

1 ماه رمضان، ماه نزول قرآن است. قرآن دارای دو نزول می باشد: 1ـ نزول تدریجی که در طول 23 سال ( 13 سال ایام مکی و10 سال ایام مدنی) بر پیامبر( صلی الله علیه وسلّم) نازل شده. و2ـ  نزول دفعی که کل قرآن در آن بر پیامبر در شب قدر نازل شده و آخرین رمضان قرآن 2 بار نازل شده یک بار حضرت جبرئیل( علیه السلام) کل قرآن  را بر پیامبر( صلی الله علیه وسلّم) خوانده وایشان مستمع بوده و بار دیگر پیامبر (صلی الله علیه وسلّم) قاری وحضرت جبرئیل مستمع و شنونده بوده تا قرآن بدون هیچ نقض واشتباهی در سینه پیامبر (صلی الله علیه وسلّم)  جای بگیرد و ایشان آن را به امت برساند و این رخداد مهم سرنوشت ساز در ماه رمضان و در شب قدر به وقوع پیوسته است. شبی که بنا به فرموده قرآن، فضیلت عبادت در آن از هزار ماه بالاتر است و جبرئیل و تمام فرشتگان (علیهم السلام)  به زمین می آیند و تمام مقدرات هستی در آن شب رقم می خورد.

2. ثواب عبادت ها در آن چندین برابر ماه های دیگر است به طوری که 3 بار قرائت سوره اخلاص در آن به اندازه ختم قرآن در ماه های دیگر است. روزه تنها عبادتی است که خداوند آن را خاص خود قرار داده وفرموده: « الصوم لی وأنا أجزی به» : روزه از آن من است وخود پاداش آن را می دهم.  و انسان روزه دار در نزد خداوند، گرامی است به طوری خواب او نیز عبادت محسوب می شود و خداوند می فرماید: بوی دهان روزه دار برای من از مشک خوشبوتر است.

 از آنجایی که ارزش عبادت ها اوّلاً به نیت انجام دهنده ی آن و ثانیاً به تأثیری است که بر روی شخصیت فرد می گذارد پس روزه نیز زمانی ارزشمند ومقبول درگاه باری تعالی می باشد که رذایل اخلاقی را از بین ببرد و انسان را مشتاق به عبادت نماید. همان گونه که گفته شد روزه اثرات و فواید زیادی دارد که به برخی از آن ها به اختصار اشاره می شود:

1. اثرات فردی: اوّلاً: سلامتی جسم: پزشکان معتقدند أم الأمراض( مادر تمام بیماری ها) پر خوری می باشد وبدترین ظرفی که بنی آدم پر می کند« شکم» می باشد وبر عکس، پرهیز نمودن وکم خوری باعث سلامتی می گردد و چه بجاست سخن گذشتگان که: « کم بخور، همیشه بخور». 

در ایام روزه داری معده انسان استراحت می کند و بدن از ذخایر قند و چربی خود استفاده می کند و این خود، انسان را از ابتلاء به بیماری های قند خون و چربی خون مصون می دارد.

2. تمرین تقوا و پاکی نفس: زمانی که انسان از طلوع خورشید تا غروب آن از خوردن و انجام حتی حلال های خدا خود داری می کند و این کار را یک ماه ادامه می دهد پس به راحتی می تواند از حرام و منکرات دوری نماید.

3. احساس عزت نفس: هنگامی که روزه دار درمقابل میل به غذا یا شهوت خود، مقاومت می کندو برای رضای خدا از آن ها دوری می جوید، باعث عزت نفس و احساس قدرتمندی در روزه دار می گردد و این احساس او را از ارتکاب به بدی ها باز می دارد.

4. احساس عشق ومحبت به خداوند: زمانی که روزه دار خود را مشغول به عملی می بیند که محبوب ومقبول خداوند است وخداوند با روزه او را بیش از پیش دوست می دارد و پاداش گرانبهایی به او می دهد این امر باعث محبت بیشتر او به خداوند می گردد.

5. افزایش صبر وتحمل: چون روزه دار در مقابل احساس گرسنگی و تشنگی و شهوات نفسانی خود مقاومت می کند، این امر صبر وتحمل او را در مقابل نا ملایمات زندگی افزایش می دهد.

واز آنجایی که اسلام، دینی اجتماعی است و دستورات آن نه تنها به نفع فرد بلکه مفید برای جامعه بشری می باشد، روزه نیز دارای فواید زیادی برای جامعه می باشد که مختصراً به بخشی از آن بیان می شود:  

 1. توجه به فقرا و مساکین: اگر به آیات قرآن نظر کنیم در می یابیم که بیشترین سفارش ها در زمینه احسان و نیکی نمودن بعد از پدر و مادر و خویشاوندان، متوجه فقرا و مساکین نموده است. با روزه داری انسان گرسنگی را تجربه می کند و از این رو بهتر درد و رنج فقرا و مساکین را درک نموده و درصدد  برطرف نمودن آن بر می آید.

2. کاهش جرم وجنایات: در ماه رمضان به دلیل مشغول بودن بیشتر به عبادت ها ارتباط انسان با خدا قوی تر می شود و در نتیجه آمار جرم وجنایات در این ماه پر برکت به طور محسوسی کاهش می یابد که این خود عامل مهمی در ایجاد امنیت اجتماعی می باشد.

لازم به ذکر است که فواید واثرات روزه، زمانی در فرد و جامعه هویدا می شود که، روزه واقعی باشد یعنی در آن تمام اعضاء و جوارح انسان روزه باشند نه تنها شکم بلکه چشم و زبان و گوش و حتی قلب و فکر انسان نیز در حال امساک باشند وروزه دار در تمام ایام مراقب شنیده ها وگفته ها و کردارخود باشد و آن ها را مطابق رضای خدا قرار دهد؛ نیک سخن بگوید، زیبایی ها راببیند وخوبی ها را بشنود حتی ذره ای کبر، کینه، حسادت و سایر رذایل در قلبش وارد نشود و از ورود فکر منفی به ذهنش نیز دوری و اجتناب کند؛ البته همه این اعمال ممکن است محال به نظر برسد و از این روست که خداوند می فرماید: لا یکلف الله نفساً إلا وسعها ولی آن چه واضح است اینست که تا حد استطاعت خود باید روزه را واقعی بگردانیم. که اگر چنین کنیم وزیبا سخن بگوییم و به خوبی ها بیندیشیم واعمال نیک انجام دهیم  همان گونه که خداوند در وصف آن می فرماید: « لا یسمعون فیها لغواً ولا تأثیماً إلّا قیلاً سلاماً سلاما». در آن هیچ سخن بیهوده وگناهی نیست جز سلامتی. واز آنجایی که غذای ما در ماه رمضان 2 وعده است و در بهشت نیز بنا به فرموده قرآن: « ورزق ربک فیها بکرةً وعشیّاً» : وروزی پروردگارت در آن صبحگاه وشامگاه است، پس زندگی و روزه داری در رمضان، تمرین زندگی در بهشت است.

خداوند در طول سال یک ماه را قرار داده است تا در آن خود را به خوبی ها عادت دهیم  و در زمینه تغذیه به ما آموخته چگونه بخوریم تا همیشه سالم بمانیم، زیرا متخصصان تغذیه نیز معتقدند خوردن تنها دو وعده در شبانه روز یعنی صبحانه وشام ضامن سلامتی است. و با داشتن خانه ای آرام، جامعه ای سالم داشته باشیم که همه این ها از تأثیرات روزه بر انسان حاصل می شود. در این بین برخی عادات نا مناسب نیز در میان مسلمانان در ماه مبارک رواج دارد که باعث می گردد پس از پایان ماه مبارک، نه تنها شخص سالم تر وقوی تر شود بلکه بر عکس به امراضی مانند چربی خون، قند خون، فشار خون وغیره مبتلا گردد که همه این ها ناشی از فهم نادرست انسان نسبت به فلسفه روزه و نیز تغذیه غلط در این ماه می باشد.

1. یکی از این عادات نا پسند پرخوری نمودن است برخی افراد گمان می کنند اگر در فاصله افطار تا سحری بیشتر بخورند در نتیجه در طول روز احساس احساس ضعف و گرسنگی کمتری دارند در حالی که این کاملاً اشتباه است زیرا با پرخوری در شب در طول روز فشار بیشتری به معده وارد می شود تا غذاها را هضم نماید در نتیجه احساس ضعف در طول روز بیشتر است.

2. استفاده از مواد قندی مصنوعی مانند زولبیا، بامیه وانواع شیرینی جاتی که شکر سفید در آن ها بکار رفته نه تنها قند مورد نیاز بدن را تأمین نمی نماید بلکه قند خون را نیز بالا می برد در حالی که استفاده از عسل وقندهای طبیعی مانند: رطب، خرما، انگور، انجیر علاوه بر تأمین قند مورد نیاز بدن از یبوست که خود عامل اکثر بیماری هاست جلوگیری می نماید.

3. استفاده بی رویه از غذاهای حیوانی مانند گوشت وماهی به گمان این که کمبودهای بدن را جبران می کند، خود عامل مهمی در افزایش اسید اوریک بدن وبه مخاطره افتادن سلامتی آن می شود حال آن که می توان با استفاده از حبوبات وگنجاندن آن در برنامه غذایی پروتئین مورد نیاز بدن را تأمین نمود.

 4. از آن جایی که رمضان در تابستان واقع شده وانسان روزه دار احساس عطش شدیدی را در طول روز تجربه می کند در هنگام افطار به نوشیدنی ها مانند آب سرد، دوغ، شربت های مصنوعی روی می آورد که برای معده مضر می باشند و در پایان افطار شخص احساس سنگینی وسستی شدیدی دارد به گونه ای که رمقی برای نماز در او نمی ماند.  برای جبران این مسئله می توان از شربت های مفید مانند شربت عسل ولیموترش، آب میوه جات تازه با عسل وشیرهای گیاهی مانند شیر بادام، شیر پسته وغیره استفاده نمود تا انرژی از دست رفته بدن را تأمین نمایند.[1]

ازآنجایی که ما امت وسط هستیم باید در تمام کارها جانب اعتدال ومیانه روی را رعایت نماییم.

پس به امید اینکه رمضان امسال بجای رنگین نمودن سفره های غذا، سفره ی دلمان را نورانی کنیم و رمضانی باشیم قبل از آمدنش ورمضانی بمانیم بعد از رفتنش.

[1]. برای کسب اطلاع از نحوه تهیه شیرهای گیاهی به سایت دکتر جمشید خدادادی مراجعه نمایید.

تهیه کننده: عایشه محمودی ( روستای کهتویه ــ بخش جناح)