گزارش «اعتماد» از مصوبه شورای عالی فضای مجازی
چند نكته درباره رفع مرحله‌ای فیلترینگ
مهدی بیك اوغلی| سرانجام خبری كه بسیاری از ایرانیان منتظر مخابره آن بودند از راه رسید و دیواره فیلترینگ در كشور ترك برداشت. گام دوم از تحقق وعده‌های پزشكیان كه پیش از این توانسته بود، پروژه مهم تعلیق قانون حجاب و عفاف را با استفاده از ظرفیت‌های قانونی اجرایی سازد. اخبار منتشر شده از سومین نشست شورای عالی فضای مجازی در دولت چهاردهم حاكی از آن است كه بحث‌های جدی و دامنه‌داری میان موافقان و مخالفان فیلترینگ در گرفته اما پزشكیان نهایتا با استدلال‌هایش توانسته حاضران در نشست را قانع كند كه رفع فیلترینگ عاقلانه‌تر از تداوم محدودیتی است كه نتوانسته ایران را به هیچكدام از اهدافش برساند!
اگر وعده‌های اصلی پزشكیان را مانند مثلثی فرض كنیم، باید اعتراف كنیم كه او تا به امروز توانسته برای تحقق دو ضلع اصلی از این مثلث گام‌های قابل توجهی بردارد. همان وعده‌هایی كه پزشكیان در ایام انتخابات برای تحقق آنها «گردن خود» را به ضمانت گذاشت و خطاب به مردم اطمینان داد كه اگر نتواند در مسیر تحقق وعده‌هایش گام بردارد ساكت نخواهد نشست.
پزشكیان در این مسیر ابتدا سراغ قانون حجاب و عفاف رفت و با استفاده از ظرفیت‌های قانونی و بدون سر و صدا و حاشیه‌سازی، زمینه تعلیق آن را فراهم كرد. گام دوم اما تصمیمی بود كه بسیاری می‌پنداشتند، میدان مین و سنگ بزرگی است كه او و دولتش امكان بلند كردن آن را نخواهند داشت. پزشكیان اما نشان داد كه به شیوه خود قادر است هر سنگ بزرگی را از پیش پای ملت و كشور بردارد. او ابتدا قطعاتی از سنگ‌های بزرگ را برداشته و آرام آرام تكه‌های بیشتری از آنها جدا می‌كند تا سنگ بزرگ به اندازه‌ای برسد كه با یك تلنگر از هم گسیخته شود. با یك چنین شیوه و الگویی است كه پزشكیان و دولت او سراغ پروژه‌هایی می‌رود كه از دید بسیاری از تحلیلگران اجرای آنها ناشدنی به نظر می‌رسد.
مطابق معمول افراد، طیف‌ها و جریانات مختلف، برخوردهای متفاوتی با این خبر داشتند. برخی نیمه پر لیوان را دیدند و تلاش رییس‌جمهور برای تحقق وعده‌هایش را ارج نهادند، برخی افراد و رسانه‌های داخلی و خارجی اما به نیمه خالی لیوان نگریستند و خبر را وارونه مخابره كردند و اینگونه نوشتند كه هنوز یوتیوب و توییتر و تلگرام فیلتر است! این خبر اما برای ایرانیان از طیف‌های مختلف شیرینی‌های بسیاری داشت، مردمی كه نگران بودند، پزشكیان مانند برخی نمونه سلف با رد شدن از پل انتخابات، مردم و وعده‌های داده شده به آنها را فراموش كند و به بهانه‌های مختلف از زیر بار اجرای تعهداتش به ملت شانه خالی كند. اما پزشكیان نشان داد كه طی همین ماه‌های محدود و معدود حضورش در پاستور توانسته گام‌های بلندی برای تحقق وعده‌های مردم بردارد. اول به ماجرای تعلیق قانون حجاب پرداخت و سپس زیر خم فیلترینگ را گرفت و در ادامه هم تلاش می‌كند، ایده تنش‌زدایی با جهان را محقق كند. اعتماد اما در قالب این پرونده ویژه سراغ فعالان سیاسی، استادان دانشگاهی و تحلیلگران رفته تا از مواجهه آنان با خبر رفع فیلترینگ گزارشی برای مخاطبان تهیه كند.
سعید شریعتی: گام بعدی باید افزایش قدرت خرید جامعه باشد
سعید شریعتی فعال سیاسی اصلاح‌طلب دقایقی پس از انتشار خبر رفع فیلترینگ در گفت‌وگو با اعتماد درباره این گام رو به جلوی دولت می‌گوید: «واقع آن است كه من با یك احساس دوگانه پس از ماجرای رفع فیلترینگ مواجه شدم؛ از یك طرف با شنیدن اخبار شكسته شدن دیواره فیلترینگ من هم خوشحال شدم و اساسا مگر می‌شود اظهار خوشحالی نكرد كه دولت توانسته به یكی از وعده‌های مهم خود جامه عمل بپوشاند؟ اما از سوی دیگر با این حس مبهم هم روبه رو شدم كه چرا اینقدر خوشحالم و اساسا چرا باید اینقدر خوشحال بود؟! مساله این است كه گزاره‌هایی كه امروز به مهم‌ترین وعده‌های رییس‌جمهور بدل شده و آقای پزشكیان به درستی اعلام كرده‌اند كه به دنبال احقاق این حقوق هستند، حقوق اساسی و ابتدایی شهروندان است. نكته عجیب آن است كه ساختاری موافقت كرده حقوق اساسی شهروندان خود را ادا كند و همگی ما اینقدر خوشحال هستیم !»
این فعال سیاسی در ادامه یادآور می‌شود: «حقیقتا نمی‌خواهم پنهان كنم كه تلاش آقای پزشكیان، مدیران دولتی، وزارت ارتباطات و... این اتفاق را رقم زده است اما از طرف دیگر با خودم می‌گویم چرا ما ایرانیان اینقدر كم‌توقع شده‌ایم؟ اساسا وظیفه بنیادین هر سیستم سیاسی توجه و استیفای به این حقوق اساسی شهروندان است. كار به جایی رسیده كه ما از داشتن هوای تازه برای نفس كشیدن، برداشته شدن تدریجی سانسور شبكه‌های اجتماعی، كاهش برخورد با زنان و دختران بابت حجاب و موارد اینچنینی خود را خوشبخت احساس می‌كنیم. از دید یك ناظر خارجی، ایرانیان حقیقتا مردمانی خوب و كم توقعند كه با یك چنین داشته‌هایی احساس پیروزی و توفیق می‌كنند. من در عین اینكه از رفع فیلترینگ خوشحالم و قدردان آقای پزشكیان و دولت چهاردهم هستم، وقتی عمیق‌تر نگاه می‌كنم فكر می‌كنم كه باید مرز مطالبات خود را همچنان گسترش دهیم تا دستاوردهای بیشتری كسب كنیم.»
شریعتی در پاسخ به این پرسش اعتماد كه پس از رفع فیلترینگ كدام مطالبه در راس خواسته‌های مردم قرار دارد؟ می‌گوید: «اگر از اكثر مردم ایران نظرخواهی شود كه مهم‌ترین مطالبه شما از دولت و ساختار سیاسی چیست؟ خواهند گفت افزایش قدرت خرید، افزایش قدرت پول ملی، رونق اقتصادی، شكوفایی تولید و رفع مشكلات معیشتی مهم‌ترین مطالبه آنهاست. بهبود شاخص‌های اقتصادی و رفاهی، مطالبه مسلم و قطعی مردم ایران است. تمام تلاش دولت در مرحله بعد، باید معطوف تحقق این مطالبه همگانی باشد. اما برای تحقق این وعده نگاه‌ها تنها نباید به وزرای اقتصادی دولت و سیاست‌گذاران دولتی دوخته شود، اتفاقا راه رفع مشكلات اقتصادی از خیابان امام خمینی و مجموعه وزارت امور خارجه می‌گذارد. »
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب خاطرنشان كرد: «برای حل معضلات اقتصادی باید چراغ وزارت خارجه (و البته وزارت كشور) را روشن نگه داشت و از آنها حمایت كرد.شكوفایی اقتصاد و معیشت ایرانیان به حل بحران‌های عمیق حوزه سیاست خارجی گره خورده است. از سوی دیگر در بخش داخلی هم باید میزان رضایتمندی مردم را ارتقا داد. كاهش رضایتمندی و رویگردانی مردم از سیستم می‌تواند هر ساختاری را نگران كرده و به فكر چاره بیندازد. فكر می‌كنم اگر همه مسائل اقتصادی و معیشتی و قدرت خرید مردم، مساله جذب سرمایه‌گذار، بحران تامین مسكن و... مهم‌ترین معادلات كشورند، حل و فصل آنها جز از طریق بهبود سیاست‌های داخلی و خارجی كشور میسر نمی‌شود. هر اندازه هم كه وزرای اقتصادی دولت آقای پزشكیان خود را به آب و آتش بزنند، اگر تحریم‌ها رفع نشود، دستاورد اقتصادی قابل توجهی نصیب كشور نمی‌شود.»
تقی آزاد ارمكی:رفع فیلترینگ به‌طور كامل اجرا شود
تقی آزاد ارمكی استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با اعتماد درباره تبعات رفع بخشی از فیلترینگ توسط شورای عالی فضای مجازی می‌گوید: « حس و حال خوبی كه با اعلام رسمی رفع فیلترینگ اتفاق افتاده و باعث خوشحالی همه شده، امیدوارم به صورت كامل تداوم پیدا كند. دولت ابتدا قانون حجاب و عفاف را كه باعث بروز نارضایتی بسیاری از شهروندان بود را به شكلی سامان داد و سپس سراغ رفع فیلترینگ رفت. اما باید روند رفع فیلترینگ به صورت كامل محقق شود و در آینده سایر اپلیكیشن‌ها مانند اینستاگرام، یوتیوب، تلگرام و توییتر را نیز در بر بگیرد. این رفتار اما نه فقط رفع اختلاف جامعه با حكومت بلكه رفع اختلافات درونی حكومت نیز بود. وقتی آقای پزشكیان اعلام كرد این مشكلات را رفع می‌كند، یعنی قصد دارد اختلافات درون نظام سیاسی را كاهش دهد.»
او یادآور می‌شود: «قبلا در درون نظام سیاسی، وفاق در باب برخورد با زنان بی‌حجاب در جامعه وجود نداشت. در مورد فیلترینك هم وفاقی میان بخش‌های مختلف حاكمیتی وجود نداشت. خبر دیروز درباره رفع فیلترینگ در واقع بیشتر خبری درباره رفع اختلافات درونی حاكمیت است تا تنظیم رابطه نظام سیاسی با جامعه. برای تنظیم رابطه نظام سیاسی با جامعه كارهای دیگری باید صورت گیرد. »
تقی آزاد ارمكی در پاسخ به این پرسش اعتماد كه پس از این مرحله نظام سیاسی برای تنظیم رابطه خود با جامعه چه باید بكند؟ می‌گوید: « باید به سمت افزایش امنیت اجتماع، رشد ارتباطات اجتماعی، جلب مشاركت گروه‌های مختلف در زیست عمومی و سیاست‌گذاری‌ها رفت . گزاره‌ای كه جامعه ایرانی از آن رنج می‌برد و در ادامه هم باعث تضعیف نظام سیاسی می‌شود آن است كه مشاركت تمام‌عیاری از سوی جامعه برای حل مشكلات مشاهده نمی‌شود. تجار، سرمایه‌داران، نوآوران و خلاقان ایرانی، امكانی برای حل معضلاتی چون رفع آلودگی هوای كشور ندارند. آنها امكانی برای سرمایه‌گذاری در افزایش تولید و موارد اینگونه ندارند. این مشكلات را باید رفع كرد تا مشاركت در جامعه بالا رود.»
این جامعه‌شناس با اشاره به اینكه باید به دنبال افزایش مشاركت‌ها بود می‌گوید: « در دنیایی كه به صورت عادی زیست می‌كنند، در دنیایی كه مردمسالاری و دموكراسی حاكم است، گروه‌های اجتماعی كه توانایی، امكان مشاركت در جامعه، و ظرفیت‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و... دارند، اقداماتی صورت می‌دهند تا وضعیت بهبود یابد. این كمبودها باید در ایران حل شود. رییس‌جمهور از امروز به بعد باید برای اعتمادسازی و افزایش ظرفیت‌های اجتماعی تلاش كند تا نقش گروه‌های مختلف اجتماعی را در سیاست‌ها افزایش دهد. » ارمكی می‌گوید: «یك نمونه این افزایش مشاركت‌ها در هنر و سینما و فرهنگ متبلور می‌شود. سینمای منتقد ایران در حال مهاجرت است. موسیقی در حال مهاجرت است. حوزه نقد فرهنگ انگار خالی شده است. رییس‌جمهور با ابزارهایی كه دارد با وفاق ملی و وفاق سیاسی باید سعی كند هنرمندان، هنرپیشگان، نویسندگان، مبلغان، خوانندگان و شعرا و... به صحنه باز گردند تا شادابی به جامعه بازگردد. وقتی یك خواننده یا ترانه‌سرای مشهور و توانا سروده‌ای را می‌سراید یا شعری را می‌خواند و ترانه‌ای را به موسیقی بدل می‌كند، شادی به كشور تزریق می‌كند. این در حالی است كه صدا و سیما مدام غم تولید می‌كند و به جز اشك دستاورد دیگری ندارد. » این جامعه‌شناس در پایان خاطرنشان می‌كند: «از این نوع برنامه‌ریزی‌ها و تلاش‌ها باید در دستور كار رییس‌جمهور قرار گیرد تا حس و حال جامعه تغییر یابد. وقتی حس و حال جامعه تغییر پیدا كرد، شور و نشاط بیشتری حاكم می‌شود و مشاركت افزایش می‌یابد. توسعه و رفاه در هر جامعه‌ای از طریق افزایش مشاركت محقق می‌شود. وقتی رفع فیلترینگ این اندازه شادابی و شادی در جامعه ایجاد می‌كند باید برای اصلاحات بعدی اقدام كرد.»
فیلترینگ دستاوردی جز عصبانیت مردم و افزایش هزینه زندگی نداشت
از میان دولتمردان الیاس حضرتی رییس شورای اطلاع‌رسانی دولت چهره دیگری بود كه به رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی در شبكه ایكس واكنش نشان داد. الیاس حضرتی نوشت: این مسیر برای ایران ادامه دارد... پس از حضرتی یكی از واكنش‌های مهم در خصوص رفع فیلترینگ را دستیار ویژه رییس‌جمهور در امور اجتماعی مطرح كرد. علی ربیعی در این زمینه نوشت: «ای كسانی كه نمی‌دانم با چه استدلال و نیتی تاكنون جلوی رفع فیلترینگ را گرفته‌اید، بدون اینكه هیچ پاسخی برای فایده این امر داشته باشید! آیا فیلمی بود كه دیده نشد، آیا پیامی هست كه خوانده نشده باشد؟!!! چه دستاوردی تاكنون به جز عصبانیت و هزینه اضافه بر زندگی مردم و گسترش بدبینی به دست آورده‌اید؟!»ربیعی ادامه داد: «برای این تصمیم هم مانند برخی تصمیماتی كه فقط هزینه‌زا بودند و نهایتا هم با گذر زمان حل شدند، به ناچار به رفع قطره‌چكانی فیلترینگ تن می‌دهید. زحمت نكشید كل این مشكل با تكنولوژی‌های جدید در حال حل شدن است. خیال‌تان راحت، فیلترشكن فروش‌ها هم به سراغ كاسبی دیگری خواهند رفت.» واعظی وزیر پیشین ارتباطات و فناوری اطلاعات تصمیم شورای عالی فضای مجازی برای رفع مسدودی پلتفرم‌های واتس آپ و گوگل پلی را خبری بسیار خوب و امیدوار‌كننده برای مردم دانست و گفت: گام اول رفع فیلترینگ شروع خوبی بود و امیدواریم این روند با قدرت ادامه یابد. اقدام امروز به عنوان گام اول تحقق وعده دولت چهاردهم برای رفع فیلترینگ شروع خوبی بود كه لازم است درمورد دیگر پلتفرم‌های مورد استفاده مردم كه در حوزه‌های علمی، تجاری و خدماتی كاربرد زیادی دارد و مردم می‌توانند با استفاده از آنها كسب و كار و درآمدزایی داشته باشند نیز انجام شود.
نظرات