«اعتماد» در گفت‌وگو با یكی از مخالفان لایحه حجاب از فشارهای تصویب این لایحه می‌گوید

روایت یك قانون نویسندگان مشتاق و مجریان منتقد

مسعود پزشكیان به عنوان رییس دولت چهاردهم می‌گوید 

دولتش آمادگی اجرای قانون حجاب را ندارد، نویسندگان قانون و برخی نمایندگان مجلس دوازدهم اما می‌گویند قانون مصوب «باید» اجرا شود

كدام نمایندگان و كدام جریانات بیشترین تاثیر را در تصویب لایحه حجاب و عفاف داشتند؟ این روزها كه بازارهای نقد و بررسی قانون حجاب و عفاف حسابی گرم شده، شاید برخی از مخاطبان ندانند یا از خاطرشان رفته باشد كه كدام نمایندگان و جریانات سیاسی در تصویب این لایحه بیشترین اثرگذاری را داشتند. قبل از پرداختن به مدافعان این لایحه، اما ذكر این نكته ضروری است كه مخالفت رییس‌جمهور با این قانون مسبوق به سابقه است و نام مسعود پزشكیان بارها ذیل مخالفان جدی و پر و پا قرص این لایحه در مجلس یازدهم ثبت شده است. در كنار پزشكیان، اسامی افرادی چون غلامرضا نوری قزلجه وزیر جهاد كشاورزی دولت چهاردهم و جلال محمود‌زاده و.... در زمره نمایندگان مخالف لایحه حجاب و عفاف قرار داشت. در نقطه مقابل نام افرادی چون امیر حسین بانكی‌پور از نویسندگان و مدافعان سرسخت قانون حجاب، موسی غضنفرآبادی رییس كمیسیون قضایی و حقوقی مجلس یازدهم، مرتضی آقاتهرانی رییس كمیسیون فرهنگی مجلس یازدهم و محمدتقی نقدعلی نماینده خمینی‌شهر كه اغلب در زمره اعضای جبهه پایداری قرار داشتند در لیست موافقان سرسخت این قانون ثبت شده است. قانونی كه هرچند مسیر پر فراز و نشیبی را برای تصویب پیموده اما نه تصویب‌كنندگان، نه تایید‌كنندگان و نه مجریان نمی‌توانند تبعات خطرناك اجرای آن را قبول كنند. ماجرای این لایحه از قوه قضاییه آغاز شد. عدلیه برای تهیه نقشه راه قانونی در خصوص حجاب، ‌لایحه‌ای كلی را در 9 بند تهیه كرده و در ‌9اردیبهشت‌ماه 1402 تقدیم دولت ابراهیم رییسی كرد. دولت سیزدهم هم 6ماده به 9 ماده دستگاه قضایی افزود و لایحه‌ای را در 15 بند به بهارستان ارسال كرد. اما لایحه حجاب و عفاف هرگز از بطن یك مسیر روتین و عادی، روند تقنینی را طی نكرد و به تصویب نرسید. نمایندگان مجلس یازدهم كه در كشاكش آغاز رقابت‌های انتخاباتی مجلس دوازدهم قرار داشتند، به خوبی می‌دانستند كه درج نام آنها به عنوان موافق لایحه حجاب و عفاف، باعث رویگردانی رای‌دهندگان از آنان و وداع همیشگی با صندلی‌های سبز بهارستان خواهد شد. اعضای جبهه پایداری كه متوجه شده بودند طرح موضوع در صحن علنی، لایحه را از مدار تصویب خارج خواهد كرد، موضوع را ذیل اصل 85 قانون اساسی مطرح كردند. در واقع لایحه‌ای كه قرار بود در مورد سرنوشت تك‌تك ایرانیان تصمیم‌گیری كند نه در صحن علنی بلكه در یك كمیسیون ویژه با 10الی 12 نماینده كه حداكثر 420هزار رای به دست آورده بودند، تصویب شد. «اعتماد» برای یادآوری فضایی كه در بطن آن قانون حجاب و عفاف تصویب شده بود با جلال محمود‌زاده نماینده مجلس یازدهم و یكی از مخالفان این لایحه گفت‌وگویی ترتیب داده تا مشخص شود چرا پزشكیان اجرای این قانون را در شرایط فعلی ممكن نمی‌داند. جلال محمود‌زاده كه برخی معتقدند یكی از دلایل رد صلاحیت شدن او مخالفت‌هایش با لایحه حجاب و عفاف بوده در این گفت‌وگو به تعارضات این قانون و روند غیر طبیعی تصویب آن اشاره می‌كند.

قانون حجاب و عفاف این روزها مشكلات عدیده‌ای را شكل داده و هیچ كس آن را گردن نمی‌گیرد. چه شد كه سرنوشت این قانون به این نقطه رسید؟

من و آقای نوری‌قزلجه بارها درباره مشكلات این لایحه و قانون صحبت كردیم و فشارهای زیادی را متحمل شدیم. ابتدا این لایحه به كمیسیون فرهنگی و سپس كمیسیون حقوقی و قضایی ارجاع شد. دلیل مخالفت ما این بود كه موادی در این لایحه وجود داشت كه برای كشور مشكل‌ساز می‌شد. ضمن اینكه ما مخالف بررسی لایحه در یك كمیسیون 10الی 12نفره بودیم و معتقد بودیم این قانون باید با حضور كلیت مجلس بررسی و تصویب یا رد شود. اما اعضای جبهه پایداری با عجله و با تعداد معدودی از نمایندگان كه حدود 10تا 12 نفر بودند، بررسی شد. در شرایطی كه كشور از نظر اقتصادی وضعیت خوب ندارد اجرای این لایحه بر حجم نارضایتی‌های عمومی می‌افزاید. همانطور كه رییس‌جمهور هم شامگاه دوشنبه مطرح كردند كشور با مشكلات بسیاری چون ناترازی برق، ناترازی بنزین، فقر، تورم، كمبود، گرانی و... روبه روست، افزودن بر مشكلات مردم و اجرای قوانینی كه حساسیت‌های بسیاری دارد، اشتباه محض است.

آیا آن زمان از تحلیلگران و كارشناسان علمای دینی درباره این موضوع نظرخواهی شده بود؟

بحث حجاب یك بحث شرعی است و باید عالمان علوم دینی درباره آن بحث كنند. بسیاری از علما نظرات خود را درباره عدم برخورد سلبی در موضوع حجاب مطرح كرده‌اند. در مورد حجاب باید در محیط‌های فرهنگی و آموزشی و مدارس و دانشگاه و مساجد صحبت شود. با زور و جریمه نمی‌شود یك مساله شرعی و مهم را عملیاتی كرد.

شما گفتید كه خودتان و آقای نوری قزلجه مخالف لایحه بودند؛ درباره موافقان این لایحه آیا می‌توان از افراد یا جریاناتی نام برد؟

اغلب اعضای جبهه پایداری موافق این لایحه بودند و پشت تصویب آن قرار داشتند. چهره‌هایی چون امیر حسین بانكی‌پور، حسن‌نوروزی، غضنفرآبادی، مرتضی آقا تهرانی و سایر افرادی كه در زمره اعضا و نزدیكان جبهه پایداری قرار داشتند موافقان تصویب این لایحه بودند.

دلیل اینكه در آن زمان لایحه به صورت اصل 85 بررسی شد، چه بود؟

اعضای جبهه پایداری می‌گفتند این لایحه باید سریع تصویب شود چون نیاز كشور است! ما می‌گفتیم تصویب فوری و غیر تخصصی و بدون نظرات كارشناسی این لایحه هیچ ضرورتی ندارد. اساسا موضوع حجاب با قوانین سخت و سفت و به صورت چكشی درست نمی‌شود و باید به صورت تدریجی در محیط‌های فرهنگی بررسی شود.

در آن زمان بحثی هم مطرح شده بود كه دلیل اصل 85 شدن این لایحه این بود كه نمایندگان حاضر نبودند نام خود را به عنوان موافقان لایحه ثبت كنند و بعد هم اینكه می‌خواستند لایحه در فضای غیر شفاف تصویب شود. درست است؟

دقیقا؛ یكی از دلایل عجله اعضای جبهه پایداری همین موضوع بود. اگر این لایحه مانند سایر لوایح به صورت عادی طرح می‌شد و موافقان و مخالفان در فضای تخصصی نظرات خود را مطرح می‌كردند، مردم در جریان اصل موضوع و ریز موارد قرار می‌گرفتند. بدون تردید مردم فشاری را متوجه این لایحه اعمال می‌كردند و لایحه از دستور كار خارج می‌شد. به همین دلیل لایحه اصل 85 شد. ما مخالف این حركت چراغ خاموش بودیم. آقای قالیباف هم از لایحه دفاع می‌كرد. حتی در برخی موارد با آقای قالیباف به مشكل برخورد كردیم و فضا تشنج‌آلود شد.

دلیل اینكه با آقای قالیباف به مشكل برخورد می‌كردید چه بود؟

تشنج بر سر موادی بود كه در لایحه وجود داشت و ما مخالف بودیم و آقای قالیباف موافق این موارد بودند، تشنج ایجاد می‌شد. خاطرم هست، آقای غلامرضا نوری قزلجه كه آن زمان نماینده بستان‌آباد بودند، صحبت كرد و خطاب به آقای قالیباف تذكر داد. من هم تذكر دادم كه آقای قالیباف درست است كه شما رییس مجلس هستید، اما شانی فراتر از نمایندگان ندارید. اگر قصد دارید با لایحه موافقتی داشته باشید، باید مانند نمایندگان عادی وقت بگیرید و صحبت كنید.

در آن برهه آقای پزشكیان به عنوان نماینده مردم تبریز در مجلس یازدهم حاضر بودند؛ نظر ایشان درباره این لایحه چه بود؟

آقای پزشكیان جزو مخالفان جدی لایحه بود و در لیست مخالفان ثبت‌نام كرده بودند. بارها نام ایشان را در لیست مخالفان این لایحه دیدم.

آیا هیچ‌وقت از فضای بیرون مجلس، فشاری را برای تصویب این لایحه احساس كردید؟

شخصا فشاری را از بیرون از مجلس احساس نكردم. اما زمانی كه با لایحه مخالفت می‌كردیم تحت فشارهای شدیدی از درون و بیرون مجلس قرار می‌گرفتیم. اما پس از تصویب لایحه و پایان مجلس چیزی احساس نكردیم.

نظر دولت سیزدهم و وزارتخانه‌های كشور و ارشاد و... دولت قبل درباره این لایحه چه بود؟

موافق لایحه بودند و برای تصویب آن تلاش می‌كردند.

به عنوان یكی از نمایندگانی كه از نزدیك در جریان تصویب این لایحه بودید اولا بفرمایید آیا لایحه در بستر عادی و روتین تصویب شده و آیا قابلیت اجرایی شدن دارد؟

به نظرم در فضای عادی تصویب نشد. قابلیت اجرایی شدن هم ندارد. اگر این طرح اجرایی شود مشكلات عدیده‌ای در جامعه ایجاد می‌كند. یكی از مشكلات جدی اجرای این لایحه آن است كه افراد دیگری را به جای افراد دیگر مجازات می‌كند. مثلا فردی حجاب را رعایت نكرده، اما مغازه‌داری كه فرد بی‌حجاب از آن خرید كرده، مجازات می‌شود. یا راننده اسنپی كه نقشی در ارتكاب بی‌حجابی یا بد حجابی نداشته مجازات می‌شود. از این دست موارد به كرات در این لایحه وجود دارد. این رفتار هم مخالف شرع و هم مخالف قانون است. اما متاسفانه به نظرات ما توجهی نشد و در یك بستر سیاسی و جناحی لایحه تصویب شد.