تنبیه و مجازات از جمله آخرین وسایل تربیتی به شمار می‌آیند، این در حالی است که ما مشاهده می‌کنیم كه اكثر مربیان از تنبیه شروع می‌كنند و به آن بیشترین اهتمام را می‌دهند؛ لذا نتایج مورد نظر به دست نمی‌آید. مثلاً: وقتی پدر از فرزند خود بخواهد كه درسها را تكرار نماید و فرزند تنبلی كند؛ پدر فرزند را کتک می‌زند تا بنشیند و كتاب را مطالعه كند؛ در این حال پدر احساس راحتی می‌کند و فكر می‌كند آرزویش بر آورده شده است.
اما در حقیقت تغییری كه در نتیجه تنبیه به وجود می‌آید، تغییر شكلی و سطحی بوده و در واقع-برخلاف گمان پدر- کودک درس را نمی‌خواند؛ بلكه می‌نشیند و كتاب را نگاه می‌كند تا خشم پدر فرو نشیند. و سرانجام از تكرار درس و یادآوری آن متنفر می‌گردد.
انواع تنبیه:
در گفتار روزمره مشاهده می‌شود كه تنبیه را مترادف با تربیت به كار می‌برند. مثلاً: هرگاه از کودکی نزد پدرش شكایت كنی. می‌گوید: «ناراحت مباش او را تربیت می‌كنم» در این حال می‌دانی كه او می‌خواهد فرزندش را بزند. هرگاه ذكری از تنبیه می‌شود، مستقیم تنبیه بدنی و کتک‌زدن به ذهن متبادر می‌شود، این برداشت شایع، برداشت نادرستی است؛ چون تنبیه مفهوم فراگیری دارد كه شامل امور زیادی می‌شود؛ اما ما انواع تنبیه را به دو نوع خلاصه می‌كنیم:
1- تنبیه روحی: مثل نگاه ملامت‌آلود و سرزنشی یا نگاه اعتراضی از والدین یا انتقاد، توبیخ و محروم كردن کودک از چیزهایی كه دوست دارد و ...
2- تنبیه بدنی: كه شامل زدن و انواع آزار جسمی می‌گردد.
قواعد صحیح تنبیه:
هرگاه مجبور شدیم كه در اثنای تربیت از تنبیه استفاده كنیم، باید قواعد و دستورهای زیر را پیگیری کنیم تا برای کودک مفید واقع شود:
1) قبل از تنبیه باید فرزند بداند كه به‌خاطر انجام چه كارهایی مستحق تنبیه است. به این معنی كه در خانه و مدرسه قواعدی و جود داشته باشد كه امور درست و نادرست را مشخص نماید.
2) اینكه کودک را برحذر كنیم كه اگر از قواعد مشهور و اعلام‌شده سرپیچی نماید تنبیه خواهد شد.
3) اینكه تنبیه به قصد اصلاح باشد نه انتقام‌جویی، یعنی نباید تنبیه در نتیجه حالات اضطرابی و ناراحتی پدر و مادر صورت گیرد.
4) این تنبیه برای مصلحت فرزند باشد نه مصلحت مربی سلطه‌طلب.
5) اینكه تنبیه به صورت تدریجی بوده و متناسب با شخصیت کودک باشد؛ چون کودکی كه به یك نگاه متوجه می‌شود نباید توبیخ گردد و کودکی كه با یك تهدید لفظی، اصلاح می‌شود نباید تنبیه بدنی شود و ...
6) اینكه تنبیه مناسب با جرمی مرتكب شده، باشد.
7) اینكه تنبیه یك پایانی داشته باشد. مثلاً کودک را از چیزی كه دوست دارد سه روز محروم كنیم.
8) اینكه کودک احساس كند كه تنبیه نتیجه‌ی رفتار ناشایست اوست و اصل تنبیه بد نیست.
نظرات