بسیاری از افراد در پذیرش مسؤولیّت مشکلاتشان مردّد هستند، زیرا گمان میکنند پذیرش مسؤولیّت یک مشکل به معنای مقصّربودن به خاطر آن مشکل است. در فرهنگ ما مسؤولیّت و تقصیر معمولاً در کنار هم میآیند امبا اینها یک چیز نیستند. اگر من با ماشینم به شما بزنم هم مقصر هستم و هم مسؤول هستم که خسارات وارده را جبران کنم، حتّی اگر تصادف من با شما کاملاً سهوی بوده باشد، همچنان مسئولیّتش با من است. تقصیر در فرهنگ ما اینطور معنا میشود، اگر خرابکاری کردید باید درستش کنید، باید هم همین باشد. امّا مشکلاتی هم هست که تقصیر ما نیست هرچند هنوز به خاطرشان مسؤولیم. برای مثال اگر یک روز از خواب بیدار شوید و ببینید نوزادی جلوی در خانه شماست این تقصیر شما نیست که آن نوزاد آنجاست امّا اکنون مسؤولیّت نوزاد با شماست، باید تصمیم بگیرید که با آن چه کنید. هر تصمیمی که بگیرید مشکلاتی خواهد داشت، این به تصمیم شما مربوط میشود و شما مسؤول مشکلات هم هستید. قضات پروندههایشان را انتخاب نمیکنند. وقتی پروندهای به دادگاه میرود، قاضی که برای رسیدگی به پرونده گمارده میشود، خودش مرتکب جرمی نشده است، شاهد آن جرم نبوده و از آن جرم ضرر و زیان هم متوجّه او نشده است، امّا در برابر آن جرم مسؤولیّتی دارد، قاضی باید درباره مجازات آن جرم تصمیم بگیرد و از اجرای آن مجازات مطمئن شود. ما در برابر تجاربی که همیشه هم تقصیر ما نیست، مسؤول هستیم. این بخشی از زندگی است. راهی برای درک بهتر تفاوت این دو مفهوم وجود دارد. تقصیر متعلّق به گذشته است، مسؤولیّت متعلّق به حال است، تقصیر نتیجه تصمیماتی است که قبلاً گرفته شده است، مسؤولیّت نتیجه انتخابهایی است که در حال حاضر در پیش میگیریم. هر روز و هر ساعت شما انتخاب میکنید این کتاب را بخوانید، انتخاب میکنید، این مفهوم را بپذیرید یا رد کنید. ممکن است آبکی بودن استدلالهایم تقصیر من باشد، امّا شما مسؤول نتیجهگیریهای خودتان هستید. تقصیر شما نیست که من این جمله را نوشتم، امّا مسؤولیّت انتخابش با شماست که این جمله را بخوانید یا نه.
تفاوتی مهم وجود دارد بین اینکه یک نفر در اوضاعی که برای شما پیش آمده مقصّر باشد و اینکه او واقعاً مسؤول اوضاع و احوال شما باشد. جز خودتان هیچکس مسؤول شرایط شما نیست. ممکن است در اینکه شما امروز ناشاد هستید، افراد زیادی مستحق ملامت باشند، امّا مسؤول ناشاد بودنتان فقط خودتان هستید. دلیلش این است که شما همیشه میتوانید انتخاب کنید که از چه دیدی به وقایع نگاه کنید، چگونه نسبت به آنها واکنش نشان دهید و چه ارزشی به آنها بدهید همیشه میتوانید معیاری که بر مبنای آن تجربههایتان را میسنجید انتخاب کنید.
سفسطه مسؤولیّت / تقصیر به انسانها اجازه میدهد وظیفهی حل کردن مشکلاتشان را به گردن دیگران بیندازند. این توانایی در انتقال مسؤولیّت به دیگران از طریق مقصر دانستن آنها، باعث ایجاد سرخوشی موقت میشود و به فرد حس حق بهجانب بودن میدهد.
نظرات