خبر درگذشت استاد فقید، علامه شهیر، فقیه ومفسر پرآوازی کرد، مرحوم ملا عبدالکریم مدرس متخلص به نامی، مردم کُرد وکردستان را به ماتم فرو برد وبرای رحلت آن فرهیخته نامدار همه در تاثر،تاسف،وعزا وتعزیت نشستند ودر اوایل ماه شهریور 1384 خورشیدی (برابر با اواخر ماه رجب 1426 قمری) همزمان با درگذشت آن استاد مجالس ترحیم وتکریم وتجلیل در همه اطراف واکناف کردستان برگزار بود.
استاد ملا عبدالکریم مدرس (رح) سالهاست که برای محققان ودانشمندان عرب وعجم، کُرد وترک و در اغلب کشورهای اسلامی به ویژه حوزه عراق، ایران، ترکیه، سوریه، عربستان،اردن،وکشورهای منطقه خلیج فارس شناخته شده وحتی دردورترین اقصی نقاط جهان اسلام همچون اندونزی ونیز الجزایر و پاکستان به سبب آثار وتالیفاتش با افکار واندیشه ها و آثار و نوشته هایش آشنایی دارند.
استاد ملا عبدالکریم مدرس با دقت نظر و وسعت تتبع از محققان وادبا و نویسندگان ومصححان گرانقدر معاصر تاریخ کرد و کردستان به شمار می رود که در زمینه های علوم اسلامی، فقه شافعی،تاریخ مشاهیر کرد، تصحیح وتقنیح دواوین شعرا،علوم ادبی وبلاغی و لغوی، عرفان وتصوف ( به ویژه طریقت نقشبندیه)، حکمت وفلسفه، استادی مسلم وکم نظیر است؛ سرتاسر زندگی آن فرهیخته را، تدریس وتعلیم، تحقیق وتالیف وسفرهای علمی متعدد تشکیل می دهد. در تمام حوزه های علمیه دینی عراق برای خاص وعام حجت ومورد استناد بود.
وی با تبحر در در ادیبات کردی،عربی وفارسی دهها آثار ارزشمند تالیف نمود که همگی آنها در ردیف آثار جاوید ادبیات معاصر کرد و کردستان قرار دارد ومیراث گرانبهایی برای پژوهشگران ومحققان خواهد بود.
آنچه آثار و نوشته های وی را در میان تآلیفات فضلا وادبای معاصر کرد شاخص وممتاز می سازد، همانا دقت نظر وحسن تالیف، انشای روان وابتکار در موضوعات علمی جدید به زبان کردی وعربی است که برای نمونه یک دوره تفسیر قران ویک دوره فقه شافعی به زبان کردی از آن جمله اند.
موضوع اساسی پژوهشهای علمی او اسلام شناسی وکرد شناسی است وبه ویژه در احیاء ومعرفی میراث مکتوب کردی اهتمام زیادی به خرج داد، تا جایی که بخشی از آثارش را به تصحیح دواوین شعرای برجسته کرد (همچون نالی،مولوی
فقیه قادر،سالم،محوی)اختصاص داد و از سوی دیگر در معرفی وشناساندن دانشمندان کرد آثاری همچون علماونا فی خدمة العلم والدین (به عربی) و یادی مه ردان (در دو جلد) وبنه ماله ی زانیاران (به کردی) پدید آورد که هر کدام مرجع ومنبعی مطمئن و قابل استناد برای محققان و پژوهشگران تاریخ ادبیات کردی به شمار است.
اینک به منا سبت رحلت این استاد فقید وفرزانهء دیار کردستان، احوال وآثار وی به اجمال در دو بخش زندگینامه وآثار و تالیفات تهیه وتنظیم گردید،باشد که به یاری خداوند کتاب درخور وشایسته ی در( احوال و آثار استاد عبدالکریم مدرس ) در آینده تالیف و تدوین گردد و خدمات علمی _فرهنگی وی به فرهنگ وادب اسلامی_کردی نمایانده وشناسانده شود.

تهران-شهریور 1384
________________________


الف- زندگینامه

دوران تحصیلات علمی (از سال 1330-1343 ه.ق)
عبدالکریم ابن محمد ابن فاتح ابن سلمان ابن مصطفی بن محمد از عشیره هوزی قاضی در قریه ی تکیه (نزدیک مرکز ناحیه خورمال) در ماه ربیع الاول (فصل بهار ) به سال 1323 هجری قمری دیده به جهان گشود. وی از عشیره هوزی قاضی بود، که اینک در مرکز ناحیه سید صادق در قریه مایندول بالای چشمه سراو سبحان آغا و روستاهای مجاور دیگر زندگی می کنند.
عبدالکریم چون به حد تمییز رسید به تحصیل مقدمات علوم آغاز کرد. نخست قران کریم را ختم کرد ومعدودی کتابهای دینی و آموزشی حوزه های علمیه آن دوره را فرا گرفت. در دوران بچگی پدرش را از دست داد و زیر نظر مادر وعموهایش به ادامه تحصیل پرداخت ودر اول محرم 1331 ه.ق (در سن هشت سالگی ) کتاب تصریف زنجانی را در علم صرف آغاز کرد و در مدارس دینی کردستان برای کسب علم ودانش همواره در تکاپو و سیر و سفر بود.ملا عبدالکریم در طلیعه آغاز فراگیری علوم ادبی در نزد یکی از علماء که از دوستان پدرش مرحوم محمد ابن فتاح بود، مقدمات علم صرف و نحو را تا مبحث تمییز از کتاب (شرح جامی ) تلمذ نمود. مصادف با جنگ جهانی اول (1914 میلادی ) به شهر سلیمانیه رفت و ابتدا در حوزه علمیه مسجد ملکندی مستقر شد وسپس در مسجد ملا محمد امین بالیکدری در محله سر شقام اقامت نمود. مدتی دراین مسجد به فراگیری علوم اشتغال داشت وشرح سیوطی بر الفیه ابن مالک را درآنجابه اتمام رساند. در ایّام خشکسالی وقحطی شدیددر منطقه سلیمانیه به هورامان برگشت ودر مدرسۀ خانقاه «دورو» که زیر نظر حضرت شیخ علاءالدین (فرزند شیخ عمرضیاءالدین بن شیخ عثمان سراج الدین اوّل) اداره می شد، جهت تکمیل معلومات دینی وادبی اقامت نمود. به گفته استاد ملاعبدالکریم مدرس،شیخ علاءالدین نقشبندی همچون پدری مهربان وی راازلحاظ مادی ومعنوی مساعدت نمود. در حوزه علمیه خانقاه درور، کتابهایی درعلوم نحو،منطق، آداب بحث، تشریح، فلکیات (علوم هیئت و نجوم ) و فقه رانزد اساتید تلمذ نمود، ضمن اینکه ازکتابخانه ارزشمند خانقاه درورنیز استفاده و بهره های فراوان برد.به سال 1338 هـ. ق که شیخ علاء الدین نقشبندی از (دورو) به مرکز اصلی خود، خانقاه (بیاره) انتقال یافت، پس از چند ماه مرحوم ملا عبدالکریم مدرس نیز به توصیه او به بیاره رفت ودر مدرسه ابن ابی عبیده نزد دانشمند مشهور ملا محمد سعید عبیدی تلمذ نمود و در انجا برهان گلنبوی (در علم منطق) را فرا گرفت. پس ازآن به قریه بالک سفرنمود و هشت ماه در خدمت ملا محمود بالکی بود ودر آنجا فرائض (در علم ارث ومیراث) شیخ معروف نودهی را به اتمام رساند وشرح العقاید نفسیه را نیز تا مبحث رؤیت فرا گرفت. آنگاه به امر مرشدش شیخ علاءالدین به بیاره بازگشت. در بیاره نزد ملا احمد ره ش شرح العقاید نفسی را به اتمام رساند. وسپس منظومه مولوی کرد را (به زبان کردی )در اصول عقاید نزد او تلمذ نمود. پس از ان کتاب مختصر المطول (تفتازانی ) را در علوم بلاغت تا باب (احوال مسند الیه) نزد ملا احمد ر ه ش خواند و نظر به اینکه استادش بنا به دلایلی بیاره را ترک نمود، ملا عبدالکریم نیز همراه ایشان به سلیمانیه رفت و در ربیع الاول 1340 ق به شهر سلیمانیه وارد شده، وبه عنوان مهمان به خانقاه حضرت مولانا خالد نقشبندی مراجعت می کنند. مدرس اصلی خانقاه مولاناه خالد در ان زمان علامه شهیر شیخ عمر ابن قره داغی بود که به دستور او ملا عبدالکریم در مدرسه خانقاه استقرار می یابد و استاد ملا احمد ر ه ش نیز به قریه (گلاله) رفته و مدرس مدرسه انجا تعیین می گردد ومورد احترام وتوجه فراوان حاج محمد اقا ابن عباس آغا میراوده لی واقع می شود.
بنا به اعتراف ملا عبدالکریم مدرس، تلمذ نزد استاد ابن قره داغی افقهای جدیدی را برای کسب علوم وتحقیق و پژوهش و نوشتن حواشی و تعلیقات وتحقیقات بر وی گشود. وی نخست کتاب اقصی الامانی (در علوم بلاغت) را نزد ابن قره داغی خوانده انگاه کتاب فرید سیوطی در نحو، کتاب برهان در منطق، تشریح الافلاک با حواشی آن از عاملی، رساله حساب واشکال التا سیس در هندسه، تقریب المرام فی شرح تهذیب الکلام در اصول دین، جمع الجوامع در اصول فقه، اصطرلاب و ربع مجیب، حاسیه لاری بر قاضی در حکمت با حواشی شیخ عبدالقادر مهاجر را در نزد علامه ابن قره داغی سماع نمود. ملاعبدالکریم در فقه نیز المنهج وشرح آن را از قاضی زکریا را فرا گرفت وسپس مبحث (خلع) از تحفه ابن حجر هیثمی را با دقت و بررسی های طلبگی در نزد آن استاد عالیقدر تلمذ نمود. ملا عبدالکریم علاوه بر فراگیری علوم اسلامی وادبی در محضر شیخ عمر ابن قره داغی، اخلاق وسلوک عالیه، عزت نفس،قناعت وتوکل بر خدا را از استادش به عنوان میراثی گرانبها و ارزشمند از مکتب اخلاقی و عرفان او اموخت که تاثیرات فراوانی در شکل گیری شخصیت او داشت. پس از اتمام دروس علمی نائل به دریافت (اجازه وافتای علمی ) گردید ودر مجلسی بزرگ با حضور کبار علما وفضلای کردستان همچون شیخ بابا علی تکیه ای، شیخ محمد نجیب قره داغی (برادر شیخ عمر ) از طرف شیخ عمر ابن قره داغی به اعطای اجازه افتاء وتدریس مشرف شد و اوراق اجازه نامه را با دست خود مرقوم وبه ملا عبدالکریم مدرس تقدیم نمود. در همان مجلس استاد کبیر شیخ محمد نجیب قره داغی متن اجاره نامه را برای حاضران قرائت نمود. تاریخ محفل علمی اجازه افتاء و تدریس ملا عبدالکریم در ماه شعبان (فصل بهار ) به سال 1343 هجری قمری واقع شد.

تدریس در قریه نرگسه جار (1343- 1348 ه.ق )
ملا عبدالکریم مدرس پس از دریافت اجازه نامه همراه جند نفر از طلاب زیرک ومستعد عازم قریه (نرگسه جار )(در نزدیکی شهرحلبچه) برای تعلیم و تدریس علوم معقول ومنقول شد و با توجه به پیوندی که سابقا بین وی وشیخ صدیق ابن شیخ معروف (خلیفه شیخ علاءالدین نقشبندی ) برقرار بود روستای (نرگسه جار )را برای تدریس وامور ارشاد برگزید.حوزه علمیه استاد ملا عبدالکریم مدرس در انجا از رونق به سزایی برخوردار بود ولذا از سال 1348 ش به تربیت وتعلیم طلاب اشتغال داشت وجماعتی از طلاب را توفیق پیدا کرد اجازه افتاء وتدریس دهد.

تدریس در خانقاه بیاره(1348-1371 ه.ق)
استاد ملا عبدالکریم مدرس تا اواخر سال 1348 ه.ق در قریه (نرگسه جار ) اقامت داشت وپس از عید قربان همان سال، نامه ای از( بیاره ) مبنی بر دعوت وی رسید و سپس به بیاره رفته و از طرف مرشدش شیخ علاءالدین نقشبندی به مدرّسی مدرسه خانقاه (بیاره) مشرّف می شوند. و در محرم سال 1348 ش در ان حوزه استقرار یافت وسپس زن وفرزندان را نیز به بیاره منتقل نمود و رسما در( بیاره) مقیم می شوند. بیاره برای استاد عبدالکریم مدرس دستاوردهای فراوانی داشته است که از جمله می توان از تدریس وتعلیم طلاب، مناظرات ومناقشات علمی با علماء وفضلایی که به بیاره به زیارت شیخ علاءالدین می آمدند،بهره برداری از کتابخانه غنی حوزه علمیه خانقاه بیاره.
در حوزه علمیه بیاره حدود صد طلبه به تعلیم وفراگیری علوم اسلامی مشغول بودند و در فاصله بین 1348 ه.ق تا سال 1371 ه.ق در دوره مدرسی استاد عبدالکریم حدود 45 نفر اجازه افتاء وتدریس دریافت کردند و در بلاد کردستان به افتاء، ارشاد امامت مساجد وتدریس در حوزه های علمیه نائل آمدند. ملا عبدالکریم مدرس در دوران پیری شیخ علاءالدین نقشبندی، بیاره را به قصد سلیمانیه در سال 1371 ه.ق ترک می کند. و دوران 23 سال حضور در بیاره برای وی یکی از درخشان ترین دوران زندگی محسوب شده که شخصیت علمی،اخلاقی،ادبی او را بسان یک دانشمند جامع الاطراف پرورش داد و به رشد وتعالی علمی _فرهنگی رسانید و آن استاد در اثار و تالیفات خود نیز به این دوره پربار زندگی بارها اشارت دارد.

مدرس وخطیب و امام در مسجد حاجی خان سلیمانیه (1371- 1374 ه.ق )
در فصل بهار برابر با ماه رجب 1371 ه.ق استاد عبدالکریم مدرس از بیاره به سلیمانیه انتقال یافت و در مسجد حاجی خان در ملکندی به عنوان مدرس منصوب ومعین شد و مدت سه سال نیز در انجا به خدمات علمی و فرهنگی و عام المنفعه اشتغال داشت وسپس به شهر کرکوک منتقل شد.

تدریس در تکیه طالبانی کرکوک (1374 – 1380ه.ق)
استاد عبدالکریم مدرس در اوائل تابستان سال 1374 ه.ق راهی شهر (کرکوک)شد و در تکیه حاج شیخ جمیل طالبانی در کمال آسایش و آرامش وعزت واحترام ماندگار گردید و به دو فرزند وی یعنی شیخ علی طالبانی و شیخ عبدالرحمن طالبانی فقه واصول فقه می آموخت و در ان حوزه نیز به طلاب زیادی علوم فقه وادبی اموخت و سالها در کرکوک به همین شیوه به خدمات علمی و آموزشی مشغول بود تا اینکه به سال 1380 ق شیخ محمد قزلجی(نواده علامه ملا علی قزلجی)مدرس برجسته حوزه علمیه جامع شیخ عبدالقادر گیلانی (در بغداد )،وفات یافت وپس از آن ملا عبدالکریم مدرس به ضرورت به بغداد منتقل گردید. تالیف وتدوین یک دوره فقه شافعی به زبان کردی به عنوان (شه ریعه تی ئیسلام) حاصل حضور شش ساله آن بزرگوار در کرکوک بود.


تدریس وامامت و تحقیق وپژوهش در شهر بغداد (از 1380 – 1426 ه.ق)
پس از وفات شیخ محمد قزلچی در سال 1380 ه.ق استاد عبدالکریم مدرس از کرکوک به شهر بغداد رفت و عریضه ای برای امامت به مسئولین ان وقت تقدیم داشت ودر ازمون مربوطه نیز پذیرفته وبرای امامت در جامع احمدی بغداد منصوب گردید.
پس از ان برای تدریس در حوزه علمیه جامع حضرت شیخ عبدالقادر گیلانی نیز عریضه ای دیگر نگاشت و در ازمون مربوط بدان نیز پذیرفته و رسما در حوزه علمیه جامع گیلانی شروع بکار نمود و چنانکه خودش آ؛رزویش را داشت در جامع غوثیه (( مدرس )) شد. در حوزه جامع غوثیه طلاب زیادی از کشورهای مختلف ترکیه، جاوه، مراکش، الجزایرو کشورهای عربی پیرامون بدانجا روی می آوردند که نقش استادعبدالکریم مدرس در تربیت طلاب خارجی بسیار مؤثر و پربار بود. در کنار این استاد فرهیخته دو مدرس شهیر دیگر به نام حاج عبدالقادر خطیب و شیخ کمالدین طایی نیز به تدریس و بحث و فحص وتربیت دانشجویان اشتغال داشتند. به سال 1393 ق ( برابر با 1973 م ) حکم بازنشستگی اواز طرف وزارت اوقاف به او ابلاغ گردید. ولی بنا به درخواست علما و سادات و بزرگان حوزه علمیه در همانجا جهت فتوا و راهنمایی مسلمانان و قیام به امامت در نمازهای ظهر و عصر مکلف گردید و تا آخرین لحظات زندگی در حجره ((مدرس)) در جامع حضرت شیخ عبدالقادر گیلانی اقامت داشت. در دوران حضور در بغداد بیشتر اهتمام ملا عبدالکریم مدرس، بر تحقیق و پژوهش و چاپ و نشر آثار و تالیفات سپری گردید و با همکاری فرزندانش استاد محمد ملا کریم، فاتح ملا کریم و اشتاد محمد علی قره داغی بیشتر تالیفات و آثار خود را به چاپ رساند. آن استاد فرهیخته دبه سال 1388 ق نیز به سفر حج مشرف گردید و در معیت علما و فضلا تجربیات فراوان اندوخت و کتابی نیز با عنوان حج نامه تالیف و تدوین نمود.
استاد عبدالکریم مدرس پس از سالها خدمات دینی و علمی، فرهنگی و ادبی در ماه رجب سال 1426 ه ق در سن 103 سالگی دعوت حق را لبیک گفت و به جوار حق پیوست. _روانش شاد باد_


ب – آثاروتألیفات

آثارو نگاشته های استاد ملا عبدالکریم بنا بر فهرستی که خود در کتاب «عُلَماءُنا» ارائه وگزارش کرده به شرح زیر است :
1- رساله شمشیر کاری (فارسی): رساله ای فارسی در ردّ کسانی که تقلید واجتهاد را انکار میکنند.

2- رساله ایمان واسلام(کردی): منظومه ای به زبان کردی در اصول وعقاید.

3- شه ریعه تی ئیسلام- جلد یکم(کردی): این اثر ارزشمند یکدوره کامل فقه شافعی را گزارش میکند و بر اساس اصلی ترین و مهمترین منبع فقه شافعی همچون تحفةالمحتاج ابن حجر هیثمی، فتح الوهاب قاضی زکریا انصاری، حاشیه شیخ سلیمان الجمل بر شرح منهج، حواشی مدنیه از شیخ سلیمان کردی مدنیف اعانة الطا لبین شیخ ابوبکر شطا البکری و بغیة الطالبین (از مفتی دیار حضرمی) تدوین وتألیف شده است. جلد اول شامل اصول عقاید اهل سنت وجماعت،کتاب طهارت، کتاب صلوة (نماز)، کتاب صلوة الجماعة ( نماز جماعت)،کتاب جنائزفکتاب زکات، کتاب صیام، کتاب اعتکاف، کتاب حج وقربانی وبرخی از آ داب وسنن اجتماعی بر اساس فقه شافعی است. تألیف این اثر در روز دوشنبه روز عرفه (9 ذی حجه ) سال 1378ق (برابر با 14 حزیران 1959میلادی) درتکیه طالبانی شهر کرکوک به اتمام رسید. کتاب به سال 1976م توسط « کوری زانیاری کورد » (انجمن علمی-پژوهشی کُرد) در بغداد چا پ ومنتشر میشود.

4- شه ریعه تی ئسلام – جلد دوم (کردی): جلد دوم کتاب شامل مباعث بیع، قرض ورهن، صلح، حواله، ضمانت، کفالت، شراکت، وکالت، اقرار، عاریه ف غصبف شفعه، مساقاة، مخابره، مضارعه، اجاره، جعاله، لقطه، ودیعه، فیئ، غنیمت، وقف وهبه ونذر است.تألیف جلد دوم در روز سه شنبه 12 ماه شعبان سال 1379ق (برابر با سال 1960م ) در تکیه طالبتنی شهر کرکوک به اتمام میرسد. جلد دوم کتاب به سال 1389ق(1969م) تئسط حاج عبد القادر ابن حاج عبدالله جبار در چاپخانه شفیق بغداد منتشر شد.

5-شه ریعه تی ئسلام – جلد سوم (کردی): جلد سوم کتاب شریعت اسلام شامل مباحث وصیت، فرائض (ارث)، نکاح، خلع، طلاق، رجعت، ایلاء، ظهار، عده، حضانت است.جلد سوم نیز درروز پنج شنبه 16ذی القعده سال1379ش(برابر با 1960م) در تکیه طالبانی کرکوک به اتمام رسید. جلد سوم به توسط حاج عبدالقادر فرزند حاج عبدالله جبار به سال 1390ق(1970م)در بغداد (چاپخانه سلمان الاعظمی ) چاپ ومنتشر گردید.

6- شه ریعه تی ئسلام- جلد چهارم (کردی) ک جلد چهارم کتاب شریعت اسلام مشتمل بر مباحث فقهی قصاص، جنایت، دیه، ردَّه، زنا، قذف، قطاع الطریق، تعزیز، جهاد، جزیه، مسابقه، مفاضله، ایمان(سوگند)، تحکیم وقضاوت، شهادت، قیافت است. جلد چهارم در روز یک شنبه 11ماه شعبان 1380ق(برابر29کانون دوم 1961م) درمدرسه جامع شیخ عبدال قادر گیلانی (دربغداد) به اتمام رسید وبه سال 1392ق (1972م) با نظارت واهتمام حاج عبدالله جباردر چاپخانه سلمان الاعظمی در بغداد به زیور طبع اراسته شد. دراصل این چهار جلد، ترجمه کامل منهاج امام نووی در فقه شافعی است که با استناد به منابع دیگر فقه شافعی شرح وتفسیر شده است.

7- جواهر الفتاوی(عربی): جواهر الفتاوی مشتمل بر فتاوای علمای کردستان است که در سده های اخیر در آثار وتإلیفات آنان ثبت و ضبط ودر بین مردم رایج ومورد استفاده بوده است. کتاب جواهر الفتاوی در 3 جلد چاپ و منتشر شده است.

8- بنه ما له ی زانیاران (کردی) : از آثار ارزشمند استاد عبدالکریم مدرس درباره معرفی خاندانهای علم وفضیلت کردستان کتاب «بنه ماله ی زانیاران» است که 28 خاندان مشهور واصلی علم و دانش کردستان را معرفی مکرده است که در نوع خود کم نظیر است. از جمله در این کتاب خاندانهای مشایخ کاکُو زکریا، مشایخ مردوخی، سادات خانقاه پاوه، سادات کَلجی، سادات کاژاو، سادات تکیه قره داغ، حیدری ها، بَرزَنجی ها، ملا جلال خورمالی،شیخ مؤمن سازانیف سرکَت، مشایخ هورامان، پیر خضر شاهو،مشایخ طالبانیف جلی زاده ها ف شیخ زکریا مهاجر و.. به تفصیل شناسانده شده اند.
این اثر به اهتمام نویسنده و محقق نامدار محمد علی قره داغی به سال 1404ق (1984م) در بغداد (چاپخانه شفیق) [632ص] چاپ وانتشار یافت.

9- رساله اساس السعادة (کردی): این رساله درباره آداب اسلام و ارکان ایمان آنان تدوین وتأ لیف یافته است.

10- رساله ئاوی حه یات (کردی ) : رساله آب حیات در تاریخ پیامبران بزرگ وشرح زندگی آنان تدوین و تألیف یافته است.

11- چل چرای ئسلام (کردی ) : رساله چل چرای ئسلام ( چهل چراغ اسلام ) در اصل جزو کتابهای « اربعین» ( کتابهای چهل حدیث ) به زبان کردی است که نویسنده چهل حدیث پیامبر اکرم (ص) را به کردی شرح وتفسیر کرده است.

12- نور ونجات(کردی): نور ونجات در مدح حضرت محمد (ص) ویاران با وفایش و صفات وویژگیهای اخلاقی، علمی آنان به زبان کردی.

13- مولود نامه ومعراج نامه ( کردی): دو رساله به زبان کردی درباره میلاد پیامبر اکرم (ص) و معراج آن حضرت.

14- دو رشته (قاموس عربی – کردی): منظومه ای کردی در لغت به شکل قاموس عربی-کردی.

15- بهار وگلزار (کردی): این کتاب به نظم ونثر در مباحث اخلاقی وفلسفی وادبی نگاشته شده و با تفسیر برخی آیات واحادیث شریفه همراه است.

16- وتاری ئایینی بو روژانی هه ینی(کردی): مجموعه ای از خطابه های عربی با شرح وتوضیح به زبان کردی جهت خطبه خوانی نماز روز جمعه.

17- بارانی ره حمت(کردی): کتاب کردی باران رحمت درباره مباحث اعتقادی واصول وآموزه های دین صحبت میکند.

18- دیوان مولوی تاوگوزی (کردی): دیوان شاعر شهیر کرد مولوی تاوگوزی به اهتمام استاد ملا عبدالکریم مدرس با شرح وتوضیح وتعلیقات بر غزلیات عرفانی وادبی او وبا مقدمه و تصحیح انتقادی ملا عبدالکریم مدرس.

19- دیوان سالم(کردی): شرح توضیح و تصحیح دیوان شاعر کرد «سالم» به اهتمام استاد ملا عبدالکریم مدرس.

20- دیوان محوی(کردی): با شرح وتوضیح و مقدمه وتصحیح استاد عبدالکریم مدرس.

21- دیوان نالی(کردی): دیوان شاعر شهیر کرد «نالی» با شرح وتوضیح اشعار وغزلیات وتصحیح انتقادی توسط استاد عبدالکریم مدرس.

22- دیوان فه قی قادر همه وه ند(کردی) : تصحیح وشرح وتوضیح دیوان شاعر شهیر فه قی قادر همه َوند به اهتمام استاد ملا عبدالکریم مدرس.
23- اقبال نامه (کردی): کتابی منظوم در حکمت.
24- صرف الواضح(عربی): در علم صرف برای مبتدان زبان عربی.
25- مفتاح الآداب (عربی): در علم نحو برای مبتدیان زبان عربی.
26- خلاصة البیان : در علم وضع وبیان از علوم بلاغت.
27- المفتاح : در علم منطق.
28- الورقات: در علم منطق.
29- العزیزه : در علم منطق.
30- الوجیهه : درعلم منطق.
31- المقالات فی المقولات العشره : در علم منطق وفلسفه.
32- الوسیله فی شرح الفضیلة : شرح وتعلیقه بر مطلب منظومه مسمّاه به «فضیله» اثر شاعر وادیب سید عبدالرحیم تاوه گوزی ملقب به مولوی، در اصول عقاید که مجموع ابیات آن 2031بیت است.
33- مواهب الحمیده فی حل الفریدة : کتاب الفریده منظومه ای است ازجلال الدین سیوطی(دانشمند شهیر مصری ) در علم نحو که نویسنده در شرح خود مشکلات آن را حل وراه فهم آن را آسان ساخته است.
34- نور القران : به نظم و نثر در تاریخ قرآن وتجوید وآنچه به این علوم تعلق دارد.
35- حج نامه : درآداب مناسک حج که نظم ونثر است. این اثر را مرحوم استاد عبدالعزیز واعظی سردشتی در سال 1392ق از عربی به زبان فارسی ترجمه کرده است. *استاد عبدالکریم مدرس در کتاب «علماؤنا فی خدمة العلم والدین» در ذیل ترجمه احوال خود در شماره (31) آثار وتألیفاتش از این کتاب به عنوان «حه ج نامه» فی آداب المناسک یاد میکند.(ص331)

36- شرح منظومه العیدة المرضیة : این اثر در اصول عقاید ومبانی فکری اهل سنت وجماعت در اصل شرح وتعلیقه وبر کتاب العقیده المرضیه تصنیف سید عبدالرحیم مولوی کرد است.

*برای آشنایی با ترجمه مناسک الحج استاد عبدالعزیز واعظی به مقدمه نگارنده در کتاب فتوح سواد العراق (ص47) ذیل شماره 21 آثار وتدلیفات واعظی مراجعه شود.

37- شرح دیوان ملا مصفی بیسارانی(کردی): شرح وتعلیقه وتوضیح بر اشعار شاعر معروف ملا مصطفی بیسارانی.
38- شه ما مه ی بین دار(کردی): کتاب اخلاق درپند واندرز.
39- نور الاسلام(عربی): این کتاب درباره آداب وامور اعتقادی نگاشته شده که دانستن آن برای هر مسلمانی لازم است. کتاب نور الاسلام احمد حواری نسب به فارسی ترجمه شده است.

40- کتاب پیروان (کردی): کتاب پیروان در معرفی وشناساندن خلفای مشهور شیخ عثمان سراج الدین نقشبندی و اولاد او بحث میکند.

41- 47. ته فسیری نامی(تفسیر قرآن کریم در 7 جلد به زبان کردی): یکی از آثار برجسته استاد عبدالکریم مدرس، تفسیر وترجمه قرآن کریم به زبان کردی است که مجموعه مجلدات آن توسط مؤلف در9جلدتنظیم وتدوین یافته ودر7جلد کامل از آغاز قرآن تاپایان، در بغداد به زیور طبع آراسته شده است ویکی از معدود تفاسیر ارزشمند به زبن کردی به شمار میرود.
جلد هفتم تفسیر نامی(به نام تخلص استاد عبدالکریم مدرس) به سال1404ق-1984م) چاپ ومنتشر شد.

48- علماؤنا فی الخدمة العلم والدین(عربی): از آثار شاخص استادعبدالکریم مدرس در موفی مشاهیر ودانشمندان کرد کتاب علماؤنا استکه حاوی شرح احوال واثار605نفر از مشاهیر کرد است وان را به ترتیب حروف هجا(الفبا) تنظیم و تدوین نموده وتقدم تأخر زمانی مشاهیر را در نظر نگرفته ولذایکی از منابع ومراجع ارجمند در شناساندن علماو ادبای کرد محسوب می شود. این کتاب به اهتمام استاد محمد علی قره داغی برای نخستین بار به سال1403ق(1983م) توسط دارالحریة للطباعظ دربغدادچاپ ومنتشرشد.(668ص) این اثر گرانقدر توسط احمد حواری نسب با عنوان«دانشمندان کرد درخدت علم ودین» به زبان فارسی وبه سال 1369شبه اهتمام انتشارات اطلاعات(تهران) انتشار یافت.(611ص) مترجم فاضل کتاب شرح حال82نفر از مشاهیر وعلمای سنندج وسایر نقاط کرد نشین ایران وعراق وترکیه را نیز بر آن افزوده است وبه عنوان«تعلیقات مترجم» در پایان کتاب گزارش کرده که برارزش کتاب افزوده است.

49- یادی مه ردان- جلد اول(کردی): در احوال وآثار واشعارومکتوبات حضرت مولانا خالد نقشبندی شامل زندگینامه، خلفا ومنسوبان وطریقت خالدیه، نامه های فارسی مولانا خالد حاوی194نامه، نامه های عربی مولانا مشتمل بر91نامه، اجازه نامه های مولانا خالد(شامل7اجازه نامه)، رساله های علمی مولانا خالد(شامل6رساله)، دیوان اشعار فارسی،کردی وعربی. کتاب یادی مه ردان درسال 1979توسط «کوری زانیای کورد» دربغداد(در656ص) برای نخستین بار چاپ ومنتشر شد.

50- یادی مه ردان- جلد دوم(کردی): دراحوال وآثار واشعارومکتوبات مشایخ هورامان شامل دو بخش اصلی:مشایخ هورامان وخلفا ومریدان ومنسوبان مشایخ نقشبندی، دربخش ا ول به شرح احوال وآثار شیخ عثمان سراج الدین، شیخ بهاءالدین، شیخ عبدالرحمن ابوالوفاء، شیخ عمر ضیاءالدین،حاج شیخ احمد، شیخ نجم الدین وشیخ علاءالدین نقشبندی به تفصیل می پردازد.در بخش دوم شرح حال36 نفراز مشاهیر وعلماء که از خلفا ومریدان ومنسوبان مشایخ هورامان بوده اند همچون ملا حامد کاتب بیسارانی، حاج ملا احمد نودشی، مولوی کرد، احمد پَریسی،شیخ برهان و... گزارش شده است. جلد دوم یادی مه ردان به سال 1983توسط«کوری زانیاری کورد» دربغداد(668ص) به زیور طبع آراسته شد. محمد ملا کریم فرزند استاد عبدالکریم مدرس بر چاپ ونشر این جلد نظارت واهتمام داشته است.