نویسنده: علی‌رضا رضوی کارشناس روان‌شناسی_ تربت جام
آمارهای غیررسمی بیانگر آن است که بالغ بر دو میلیون معتاد به مواد مخدر در کشور وجود دارد با توجه به وابستگی فرد معتاد به« پدر، مادر و فرزندان» درمی‌یابیم که بیش از ده میلیون نفر از جمعیت با معضل خانمان‌سوز اعتیاد دست به گریبانند بیماریهای ناشی از اعتیاد هزینه‌های سرسام‌آوری را به صورت کاهش تولید و افزایش مخارج پزشکی به جامعه تحمیل می‌کند و عواقب اجتماعی زیادی از جمله افزایش میزان جنایت، قتل، سرقت، فحشا، اختلافات خانوادگی، همسر و کودک‌آزاری، مرگ و تصادف در رانندگی و خودکشی را به دنبال دارد که ضروری است اقدامات پیشگیرانه از آن با عزم ملی صورت پذیرد چرا که همواره، «پیشگیری مقدم بر درمان است» متأسفانه با سیر نزولی روزافزون سن اعتیاد در جامعه نقش خانواده‌ها در برنامه پیشگیری دوچندان می‌شود.
بسیاری از متخصصان اعتیاد را نوعی بیماری دانسته و عمده‌ترین دلایل گرایش افراد به مواد مخدر را نیازهای روانی می‌دانند. شناخت و برسی عوامل گرایش و کسب راههای مشاوره ای و روانشناختی جهت پیشگیری از ابتلاء افراد به مواد مخدر مهترین اقدامی است که یک خانواده باید انجام دهد.
-1-
تعریف اعتیاد: وقتی فرد یکی از انواع مواد مثل الکل، تریاک و... را طوری مصرف کند که بدون
آن نتواند به زندگی معمولی خود ادامه دهد و به نوعی به آن وابسته شده باشد را اصلاح می گویند فرد به آن مواد اعتیاد پیدا کرده است.
-2-
چگونگی و زمان شروع به مصرف مواد: تحقیقات نشان دهنده آن است، افرادی که به انواع مواد اعتیاد پیدا کرده اند، اکثراً اولین تجربه شان بصورت تفریحی در دوره جوانی بوده و از طریق افراد همسن و گروه همسالان مواد را بدست آورده اند. ولی رفته رفته از حالت تفریح خارج شده و با تکرار مصرف آن به مواد اعتیاد پیدا کرده اند با توجه به اینکه مصرف مواد همیشه با افزایش همراه است، فرد مبتلا در ابتدای شروع با مقدار کم و حالت تفریحی و سرگرمی شروع می‌کند، پس از گذشت زمان، مقدار کم اولیه کفاف شرایط بدنی و روحی او را نداشته و فرد مجبور است یا مقدار مصرف مواد را افزایش دهد و زمان مصرف روزانه خود را به چندین برابر روز اول برساند، در نتیجه وابستگی فرد به مواد بیشتر شده و فرد به آن اعتیاد پیدا می‌کند.
-3-
علائم و نشانه‌های مصرف: علاوه بر تریاک، شیره تریاک، هروئین، حشیش، و سیگار و مواد دیگری نیز هستند که افراد در معرض خطر آن قرار می گیرند که بشرح برخی از آنها می‌پردازیم:
1- کوکائین: پودر سفید رنگی است که از برگ گیاه کوکا گرفته می‌شود و در صورت مصرف این علائم در فرد بوجود می آید: سرخوشی، اضطراب و خشم، عرق کردن، توهمات شنوایی و بینایی، کاهش تمرکز و توجه، این مواد معمولاً از طریق بو کشیده، دود کردن و یا تزریق کردن مصرف می‌شود.
2- فن سیکلیدن: به صورت پودر و مایع است. مصرف آن افزایش درجه حرارت بدن، تشنج، هیجان‌خواهی شدید، کاهش سطح هوشیاری، و اختلالات رفتاری را بوجود می‌آورد.
3- مواد توهم‌زا: به شکل قرص، کپسول، مایع و پودر وجود دارد. مهمترین داروی آن L.S.D (ال. اس. دی) در صورت مصرف این ماده علائم زیر نمایان می‌گردد:
الف ) اختلال در شعور و قضاوت
ب) لرزش اندام
ج) اضطراب
د) افسردگی این مواد را به شکل قطعه‌های کوچک ( تمبر) زیر زبان می‌گذارند تا جذب بدن گردد.
4- آرام‌بخش‌ها: بعضی از داروها مثل دیازپام، لورازیام و... که جنبه درمانی و پزشکی دارند فرد با مصرف مداوم آن به آن اعتیاد پیدا می‌کند.
5- مواد استنشاقی: این مواد شامل بنزین، چسب مایع، تینر و... است که افراد آن را جلوی بینی خود گرفته و مدتها بو می‌کشند و در صورت تکرار علائم زیر نمایان می‌شود:
الف) فرد بیخود، سرخوش و مست می‌شود.
ب) مشکلات پوستی در اطراف دهان لبهای او ایجاد می‌شود.
ج) حالت تهوع و استفراغ.
د) گیجی و سردرگمی.
6- مرفین: این مواد به شکل پودر و آمپول است که پودر را از طریق بو کشیدن و آمپول را جهت تزریق مصرف می‌کنند.
7- حشیش: ماده‌ای است از برگ گیاه شاهدانه آن را داخل سیگار می‌ریزند و دود می‌کنند و در صورت مصرف این علائم در فرد آشکار می‌شود:
الف) اختلال در توجه و تمرکز
ب) بی‌قراری
ج) قرمزی چشمها
د) توهم بینایی
8- کدئین‌ها: بعضی از افراد قرص‌ها و یا شربت‌های استامینوفن را در زمانهای طولانی مصرف می‌کنند و به آن اعتیاد پیدا می‌کنند.
9- آمفتامین: بعضی از داروها مصرف پزشکی دارند و خود از داروهای محرک هستند در صورت مصرف این علائم ظاهر می‌شود:
الف) فرد بیقرار و ناآرام می‌شود.
ب) زود عصبانی می‌شود.
ج) در مسائل شخصی و تحصیلی مشکل ایجاد می‌شود.
-4-
دلایل گرایش افراد به مصرف مواد:
1) دوستان و گروه: وقتی نوجوان یا جوان دوستانی داشته باشد و یا وارد گروهی شود که اعتیاد داشته باشد، برای اینکه در گروه مقبولیت بدست آورد، به مصرف مواد روی می‌آورد.
2) خانواده متلاشی شده: وقتی است که فرد دارای خانواده از هم گسیخته باشد مثل جدایی والدین از یکدیگر یا غیبت طولانی یکی از والدین به هر دلیل ممکن.
3) والدین و بستگان معتاد: یکی از والدین معتاد و یا یکی از بستگان نزدیک اعتیاد داشته باشند.
4) الگوپذیری: افراد معتادی که مقبولیت اجتماعی و مشهور و نامی هستند و نوجوان او را به عنوان الگو پذیرفته است.
5) قابل دسترس بودن: زمانی است که مواد به راحتی در دسترس افراد قرار بگیرد.
6) درمان بیماریهای جسمی: زمانی است که بعضی از افراد فکر می‌کنند مواد برای درمان بیماریهای جسمی مفید است و آنها را درمان می‌کند.
7) تنهایی: وقتی که افراد دور از خانواده زندگی می‌کنند مثل رفتن به شهرهای دیگر برای کار و یا ادامه تحصیل و همچنین ممکن است بعضی از افراد در درون خانواده زندگی کنند ولی "احساس" تنهایی نمایند.
8) عدم نظارت والدین: زمانی که والدین بر روی رفتارهای فرزندانشان نضارت کافی ندارند که فرزندشان کجا می‌رود و چه کار می‌کند.
9) خوشحالی و نشاط: بعضی ها فکر می‌کنند اگر مواد مصرف کنند به آنها سرخوشی و شادی می‌بخشد.
راهکارها و پیشنهادهای مشاورها:
1- ما والدین بهتر است بر دوستان یا گروهی که فرزند ما با آنها در ارتباط است نظارت داشته باشیم که آنها چه کسانی هستند ؟ چه کاری انجام می‌دهند، کجا می‌روند.
2- سعی کنیم خانواده را به کانون مهر و محبت تبدیل کنیم تا فرزندمان نیازهای خود را در درون خانواده پیدا کند.
3- در صورت یکی از بستگان یا اقوام نزدیک، مقبولیت او را نزد اعضای خانواده زیر سؤال ببریم.
4- مسؤلیت‌ها و نقشهای متعدد اجتماعی را به او واگذار کنیم و از این طریق او را با دنیای بزرگسالی آشنا و واردش کنیم.
5- اگر یکی از اعضای خانواده اعتیاد داشته باشد، جلوی فرزندمان مواد را مصرف نکند و سایر اعضای خانواده بر ترک کردن او را یاری کرده و نزد متخصصان ببرند.
6- به فرزندان خود یاد دهیم که لحظات خوش با مصرف مواد به دست نمی آید. سعی کنیم با فعالیت‌های دیگر اوقات خوشی را در درون خانواده ایجاد کنیم.
7- "نه" مقدس را به فرزندانمان یاد بدهیم تا بتوانند در مقابل خواسته نابجای دیگران حتی با اصرار و پا فشاری ایشان از خود مقاومت نشان دهند و "نه" بگویند.
8- در صورت امکان والدین با فرزندان ارتباط نزدیک داشته باشند.
9- اگر فرزندمان تقاضای ماندن در منزل دوست ناشناخته را در وقت خواب داشت حتی‌المقدور با تقاضای او موافقت نکنیم.
10- سعی کنیم او را تنبیه بدنی نکنیم بلکه از طریق راهنمایی و هدایت سعی در ترک عادات ناپسند او نمائیم.
11- برای سؤالات مذهبی و اعتقادی فرزندمان جوابهای قانع کننده پیدا کنیم.
12- وقتی احساس کردیم در حل مشکل پیشرفت لازم را نداشتیم در صدد کمک‌خواهی از متخصصان "مشاورین" برآئیم چرا که:
"میل به کمک خواستن از دیگران نشانه قدرت و پختگی عقلانی آدمی است نه نشانه ضعف او "
افراد معتاد فکر می کردند آن کس که معتاد می‌شود دیگری است نه خود او
من چه دانم کان طبیب اندر کجاست
می شناسم یک طبیب آن هم خداست
تن ز رنج آزاد خواهی، بنده ی افیون مشو
زندگی جاوید خواهی،گردن شعبان مخوار
کاروان رفت و تو در خواب و بیابان در پیش
کی روی ره، زکه پرسی، چه کشی، چون باشی
راه را گم کرده در ویران فتاد
باز در ویران بر جغدان فتاد
نظرات