یکی از روش‌های مؤثر برای یادگیری و حفظ کردن مطالب، استفاده از «جعبه‌ی‌ لایتنر» است.

در این مقاله نحوه‌‌ی کار با این جعبه را توضیح می‌دهیم و امیدواریم شما با استفاده از این ابزار ساده و سودمند بر یادگیری خود بیفزایید و در زمان محدودتر با کیفیت بهتر مطالب بیشتری را به‌خاطر بسپارید.

جعبه‌ی یادگیری لایتنر:

این وسیله که توسط محقق اتریشی آقای «سباستین لایتنر» طراحی شده است، مطالب را از حافظه‌ی کوتاه مدت شما به حافظه‌ی بلند مدت‌تان منتقل می‌نماید. این کار به‌گونه‌ای انجام می‌گیرد که شما احساس یک تفکر سخت با تکرارهای خسته‌کننده نخواهید کرد؛ انسان وقتی از کاری لذت ببرد دیگر احتیاجی نیست تا خود را مجبور کند که به آن بپردازد، بلکه خود به خود به طرف آن می‌رود.

اساس علمی

این وسیله براساس تجارب روانشناسی و تربیتی زیر طراحی شده است:

* اگر انسان یک مطلب یا مفهوم را به خوبی فرا بگیرد بعد از یک روز تا یک هفته تقریباً 45 درصد آن را فراموش می‌کند و بعد از یک ماه 80 درصد آن فراموش می‌شود؛ به این ترتیب فقط 20 درصد وارد حافظه‌ی بلند مدت می‌شود. «جعبه‌ی لایتنر» برنامه را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کند تا با بیشترین تکرار در قسمت خطرناک فراموشی، مطالب به حافظه‌ی بلند مدت هدایت شود.

* آزمایش اسکینر: این آزمایش می‌گوید هرگاه بلافاصله بعد از هر عملی پاداش دریافت شود باعث تشدید آن عمل می‌شود؛ وقتی در بازی موفقیتی به دست می‌آورید پاداشی می‌گیرید که همان امتیاز بیشتر است، این امتیاز بیشتر چون به شما رضایت می‌دهد تمایل پیدا می‌کنید که کماکان با شدت بیشتری به بازی ادامه دهید.

از این خاصیت در «جعبه‌ی لایتنر» استفاده شده است؛ یعنی شما هربار که چیزی را یاد می‌گیرید به قسمت بعدی می‌روید و امتیاز می‌گیرید و همین باعث می‌شود دائماً از آن با تمایل قلبی استفاده کنید.

مزایای این وسیله

* از تکرارهای غیر ضروری جلوگیری می‌کند؛ به عبارتی دیگر شما برای آنکه مطلبی را از حافظه‌ی کوتاه مدت به بلند مدت منتقل کنید نیازمند تکرارهای مکرر هستید، اما وقتی یک صفحه را برای چندمین بار مطالعه می‌کنید مطالبی را که بلد هستید مجدداً می‌خوانید، درصورتی‌که دیگر لزومی به تکرار آن نیست و تکرار بی‌جهت آن باعث اتلاف وقت و انرژی، بی‌حوصلگی و در نتیجه دلزدگی شما می‌شود، اما جعبه‌ی لایتنر فقط مطالب چموش و رام‌نشدنی را شکار کرده و ما را وادار به تکرار آن می‌کند.

* اگر شما آن را برای مدتی هم رها سازید هیچ اختلالی در کار یادگیری ایجاد نمی‌شود جز آن‌که مجبور شوید کارت‌ها را بار دیگر مرور کنید، البته توصیه‌ی ما این است که کار را به‌طور منظم ادامه دهید.

* با گرفتن امتیاز و مشاهده‌‌ی پیوسته‌ی موفقیت، یادگیری شما از یک حالت خسته‌کننده به یک بازی لذت‌بخش و دل‌نشین تبدیل می‌شود.

چگونه از «جعبه‌ی لایتنر» استفاده کنیم؟

«جعبه‌ی لایتنر» یک قوطی در باز است که از پنج قسمت تشکیل می‌شود. (شکل زیر)

عرض قسمت‌های مختلف به ترتیب 1،2،4،8 و 15 سانتیمتر است.

این روش را می‌توانید برای یادگیری لغات زبان انگلیسی، فارسی، عربی و یا هر فرمول یا مطلبی (از جمله حفظ قرآن) که می‌خواهید به‌خاطر بسپارید، به‌کار گیرید.

هر موضوع یادگرفتنی (مثلاً یک یا چند‌ آیه‌ی قرآن) را روی یک برگ کاغذ (فیش) می‌نویسید. دقت کنید که روی هر فیش یک موضوع یادگرفتنی را بنویسید، یعنی آدرس آیه را در یک روی کاغذ و خود آیه را در روی دیگر برگه بنویسید، در روی یک برگه بیش از یک موضوع را ننویسید، یعنی اگر می‌خواهید چند آیه هم بنویسید، حتماً آیات پشت سر هم یک سوره باشند نه به صورت مختلف.

مراحل کار

* روز اول: تعدادی از برگ‌ها (فیش‌ها) را تکمیل می‌کنید و پس از این‌که هر دو روی برگه را یکی، دوبار مرور کردید برگه‌ها را در خانه‌ی اول جعبه قرار دهید. می‌توانید هر روز، ده، پانزده یا تعداد بیشتری برگه آماده نمایید، شاید در بعضی روزها هم برگه‌ای تهیه نکنید.

* روز دوم: ابتدا برگه‌هایی را که دیروز تهیه کرده بودید از خانه‌ی اول بردارید، آدرس آیات را از روی برگه بخوانید و سعی کنید آیات را به‌خاطر بیاورید؛ آن‌هایی را که بلد نبودید مجدداً در خانه‌ی اول قرار دهید و آن‌هایی را که بلد بودید به خانه‌ی دوم منتقل کنید و پشت این برگه‌ها یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر قرار دهید.

در پایان برگه‌هایی را که در روز دوم برای اولین‌بار تهیه کرده‌اید، در خانه‌ی اول قرار دهید.

* روز سوم: به برگه‌های خانه‌ی دوم دست نمی‌زنید؛ زیرا خانه‌ی دوم هنوز تکمیل نشده است و ظرفیت دو گروه برگه را دارد، پس باز هم از برگه‌های خانه‌ی اول شروع می‌کنید و برگ‌هایی را که جوابشان را بلد هستید به خانه‌ی دوم منتقل می‌کنید و در پشت کاغذ رنگی قرار می‌دهید تا این برگه‌ها با برگه‌های روز گذشته مخلوط نشود.

برگه‌هایی که پاسخ‌شان را بلد نیستید به همراه برگه‌های جدیدی که امروز تهیه کرده‌اید در خانه‌ی اول قرار دهید.

* روز چهارم:

الف) امروز ابتدا از خانه‌ی دوم شروع می‌کنید؛ زیرا خانه‌ی دوم ظرفیت دو گروه برگه را دارد و ظرفیت آن، روز قبل تکمیل شده است ولی فقط برگه‌های ردیف جلوتر را برمی‌دارید (یعنی برگه‌هایی که جلوی کاغذ رنگی قرار دارند) آدرس آیات روی این برگه‌ها را مطالعه می‌کنید و اگر جواب درست دادید برگه‌ها را در خانه‌ی سوم و در ابتدای آن قرار دهید و پشت این برگه‌ها یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر قرار می‌گیرد تا فاصله‌گذاری مشخص شود؛ ضمناً برگه‌های باقی‌ مانده در خانه‌ی دوم را جلوتر می‌برید و کاغذ رنگی را در پشت این برگه‌ها می‌گذارید.

ب) سپس به خانه‌ی اول برگردید و برگه‌های آن را بردارید و آن‌هایی را که بلد هستید در خانه‌ی دوم و پشت کاغذ رنگی قرار می‌دهید.

ج) برگه‌هایی که پاسخ آن‌ها را بلد نیستید و همچنین برگه‌های جدید را که تهیه کرده‌اید در خانه‌ی اول می‌گذارید.

* خانه‌ی سوم برای چهار گروه برگه در نظر گرفته شده و باید چهار روز صبر کنید تا این قسمت تکمیل شود. البته هر روز پس از ورود برگه‌ها از خانه‌ی دوم به خانه‌ی سوم پشت این برگه‌ها یک کاغذ رنگی می‌گذارید تا قسمت سوم هم به تدریج و پس از چهار روز تکمیل شود.

* خانه‌ی چهارم جای هشت گروه برگه را دارد و هشت روز پس از ورود اولین برگه‌ها پر خواهد شد و خانه‌ی پنجم جای پانزده گروه برگه را دارد و پانزده روز پس از ورود اولین برگه‌ها به این قسمت، تکمیل می‌شود؛ یعنی اگر شما در کارتان وقفه‌ای نیندازید 30 روز طول خواهد کشید تا هر 5 قسمت جعبه‌ی لایتنر تکمیل شود. توجه دارید که بین هر دو گروه برگه‌ یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر قرار می‌دهید تا برگه‌ها را بایگانی نمایید؛ زیرا پس از 5 بار تکرار موفقیت‌آمیز هر برگه، در زمان‌های متفاوت می‌توانید مطمئن باشید که آن آیات را برای همیشه فرا گرفته‌اید و هیچ‌گاه آن را فراموش نخواهید کرد. ان‌شاءالله

نتیجه: به این ترتیب شما با روشی که شبیه بازی انفرادی است و در اوقات فراغت می‌توانید با کمترین میزان اتلاف وقت آن‌چه را که یادگیری‌اش برایتان مشکل‌تر است بیشتر تکرار کنید و زودتر و بهتر و برای همیشه به‌خاطر بسپارید و آنچه را که زودتر یاد می‌گیرید فقط با 5 بار تکرار برای همیشه فرا بگیرید. ان‌شاءالله

یک نکته‌ی مهم: در هر مرحله که به یک برگه نتوانستید جواب بدهید باید آن برگه را در همان خانه نگه دارید یعنی به جلو و یا عقب حرکت نکنید.

«جعبه‌ی لایتنر» را می‌توانید از فروشگاه‌های لوازم التحریر تهیه نمایید.

بنده از این روش برای حفظ قرآن استفاده می‌کنم؛ به شما هم پیشنهاد می‌کنم که استفاده کنید.