«١٣مردادماه» درست یك سال پیش در چنین روزهایی و پس از تنفیذ رسمی حكم ریاست‌جمهوری سید ابراهیم رییسی توسط رهبر انقلاب، رسماً عمر فعالیت‌های دولت سیزدهم به زعامت رییسی آغاز شد. چهره‌ای كه توانست در یكی از خاص‌ترین آوردگاه‌های انتخاباتی، سكان هدایت ساختار اجرایی كشور را به دست گیرد. قبل از آغاز انتخابات ریاست‌جمهوری ١٤٠٠ و پس از ردصلاحیت افرادی چون «علی لاریجانی»، «مسعود پزشكیان»، «سید مصطفی تاج‌زاده»، «علی مطهری» و.... كه به ترتیب ذیل گروه‌هایی چون؛ «اصولگرای میانه»، «اصلاح‌طلب معتدل»، «اصلاح‌طلب آوانگارد» و «مستقل میانه‌رو»دسته‌بندی می‌شدند، دوگانه‌ای در فضای عمومی و سیاسی كشور در خصوص حضور یا عدم حضور در انتخابات به راه افتاد كه نهایتا باعث شد، میزان مشاركت عمومی در انتخابات به پایین‌ترین سطوح نزول كند. وضعیت احراز صلاحیت‌ها در انتخابات به گونه‌ای پیش رفت كه حتی مقام معظم رهبری نیز ١٤خرداد ١٤٠٠ از جفا به برخی كاندیداها سخن گفتند و با بیان اینكه به بعضی از افرادی كه صلاحیت‌شان احراز نشد، ظلم وجفا شد و به آنها یا خانواده‌های‌شان نسبت‌های خلاف واقع داده شد، تاكید كردند: «بنابراین خواهش و مطالبه من از دستگاه‌های مسوول این است كه مواردی را كه گزارش خلاف واقع راجع به فرزند یا خانواده كسی داده شده، جبران كنند.» بعد از پایان انتخابات و پیروزی سید ابراهیم رییسی به عنوان نامزد مورد تایید طیف‌های مختلف اصولگرا، بسیاری از تحلیلگران به دنبال رمزگشایی از رویكردی بودند كه بعد از تشكیل دولت قرار است در پیش گرفته شود. به‌طور كلی محافظه‌كاران ایرانی و گروه‌های سمپات جناح راست در ایران بعد از انتخاب رییسی تاكید داشتند، مشكلات ایران برآمده از سیاست‌های نئولیبرالی است كه توسط حسن روحانی و افراد نزدیك به او اجرایی شده بود. این طیف از اصولگرایان و نئو اصولگرایان در عین حال تاكید می‌كردند، سیاست‌های انقلابی آنها نه تنها باعث به زانو درآمدن غرب می‌شود بلكه اقتصاد ایران را وارد دوره‌ای از رشد، توسعه و پیشرفت مستمر می‌كند. با گذشت 1سال از آغاز فعالیت‌های رسمی دولت به نظر می‌رسد، می‌توان تصویری از مهم‌ترین وعده‌های ارایه شده توسط دولت، ارایه كرد و میزان تطابق این وعده‌ها با واقعیت را نیز بررسی كرد. به‌طور كلی می‌توان وعده‌های ارایه شده توسط رییس دولت سیزدهم را در 3دسته وعده‌های كوتاه‌مدت، میان مدت و بلندمدت دسته‌بندی كرد. در حوزه وعده‌های كوتاه‌مدت و میان مدت دولت می‌توان ابتدا به مواردی چون« مهار تورم»، «حل مشكل كرونا»، «ساخت 1میلیون مسكن» در هر سال، «عدم دخالت دولت در بازارها»، «ایجاد یك میلیون شغل در هر سال»، « كاهش نرخ ارز»، « تعدیل مالیات دریافتی از تولیدكنندگان»، «عدم استقراض از بانك مركزی»، «ایجاد تیم اقتصادی هماهنگ»، «احیای برجام و رفع مشكل تحریم‌ها» و... اشاره كرد و در ادامه با ارزیابی تطبیقی این وعده‌ها با آمارهای رسمی، اظهارت مقامات دولتی، صحبت‌های نمایندگان مجلس و تحلیل‌های كارشناسی، تحقق یا عدم تحقق هر كدام از این وعده‌ها را استخراج كرد.
تورم؛ عدم دخالت در بازارها و موضوع مسكن
یكی از مهم‌ترین وعده‌های رییس‌جمهوری و تیم اقتصادی‌اش، مرتبط با بحث كنترل تورم بود. ابراهیم رییسی در ایام مناظرات انتخاباتی با اشاره به اینكه تورم مردم را آزار می‌دهد و با بیان میزان افزایش قیمت‌ها در حوزه اقلام اساسی و محصولات مصرفی، اعلام كرد، اولویت نخست دولتش در حوزه مسائل اقتصادی و راهبردی مهار تورم است. حال باید دید بر اساس گزارش‌های مركز آمار ایران و بانك مركزی، آیا دولت توانسته در زمینه مهار تورم گام‌های بلندی بردارد یا نه؟ بر اساس گزارش مركز آمار ایران در نخستین روز تیرماه، نرخ تورم نقطه به نقطه با ورود به قلمروی بالای ٥٢درصدی تمام ركوردهای دهه‌های قبل را پشت سر گذاشت. گزارش مركز آمار ایران نشان می‌دهد نرخ تورم ماهانه خرداد ١٤٠١ با رقم ۲/ ۱۲درصد به بیشترین میزان از ابتدای انتشار آن در ابتدای دهه ٨٠ رسیده است. علاوه بر تورم ماهانه، نرخ تورم نقطه به نقطه نیز با ثبت رقم ۵/٥٢ درصد بیشترین میزان در مقایسه با سال‌های دو دهه گذشته است. بنابراین وعده دولت در مهار تورم در پایان عمر یك‌ساله دولت نه تنها محقق نشده، بلكه ركوردهای قبلی را پشت سر گذاشته است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند، دلیل اصلی این افزایش نرخ تورم، برآمده از سیاست‌های ارز ترجیحی است، هرچند هستند اقتصاددانانی كه ظهور این تورم را برآمده از كسری عمیق بودجه ١٤٠١ كل كشور نیز ارزیابی می‌كنند. سیاست مهم اقتصادی دیگر دولت، ساخت ١میلیون مسكن به صورت سالانه است كه دولت هنوز در تحقق این وعده نیز كارنامه مناسبی ارایه نكرده است. بر اساس گفت‌وگوی خبرنگار اعتماد با رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی بعد از نشست هیات وزیران، در سال ١٤٠١ حدود ٦٠هزار مسكن به‌طور كامل ساخته شده است، هرچند قاسمی به این نكته نیز اشاره می‌كند كه زمینه‌سازی برای ساخت مسكن در دستور كار دولت قرار گرفته است. عدم ساخت و ساز مناسب در بخش مسكن و به هم خوردن روند عرضه و تقاضا در این بخش باعث شد تا ایرانیان یكی از بحرانی‌ترین برهه‌های تاریخ معاصر را در حوزه مسكن تجربه كنند. بالا رفتن نرخ مسكن اجاره‌ای باعث شد تا نهایتا سران قوا در مصوبه‌ای اعلام كنند كه قراردادهای اجاره‌ای كه در پایان سال ١٤٠٠ و ابتدای ١٤٠١منعقد می‌شوند به صورت خودكار در سال ١٤٠٢نیز تمدید خواهند شد، رویكردی كه هنوز مشخص نیست تا چه اندازه می‌تواند به كاهش التهابات این بخش كمك كند. در كنار این موارد در حوزه‌هایی چون، عدم دخالت در بازارها، كاهش مالیات دریافتی از حقوق بگیران و صاحبان كسب و كار، ایجاد ١میلیون شغل به صورت سالانه؛ عدم استقراض از بانك مركزی و... نیز دولت كارنامه قابل قبولی ارایه نكرده است. مبتنی بر اعداد و ارقام مستند می‌توان گفت بیشترین وعده‌های بر زمین مانده دولت در حوزه مسائل اقتصادی و راهبردی كشور متبلور شده است. وضعیتی كه ممكن است ناشی از فرصت اندك دولت یا فقدان هماهنگی در میان تصمیم‌سازان كابینه باشد و طی سال‌های آینده به سمت بهبود حركت كند.
مهار شراره‌های كرونا
یكی از بخش‌های مهمی كه دولت مانور فراوانی بر روی آن می‌دهد، توفیقی است كه دولت در زمینه مهار پاندومی كرونا داشته است. بر اساس گزارشی كه ایرنا خبرگزاری رسمی دولت منتشر كرده است، نتایج یك نظرسنجی ملی نشان می‌دهد ۷۳ درصد مردم عملكرد دولت سیزدهم در مقابله با كرونا را موفقیت‌آمیز ارزیابی كرده‌اند. تلاش‌هایی كه نهایتا باعث شد نرخ تلفات كرونا در اواخر سال ١٤٠٠ و اوایل سال ١٤٠١به پایین‌ترین میزان خود برسد و آرام آرام ایرانیان نیز، روزهای بدون فوتی كرونا را تجربه كنند. هرچند این روند با آغاز تیرماه و خیزش سویه پنجم كرونا تغییر كرد و هم آمارهای ابتلا و هم آمارهای فوتی افزایش پیدا كرد، اما به‌طور كلی می‌توان نمره قبولی به فعالیت‌های دولت در زمینه مهار كرونا داد. در این میان بر اساس اظهارات برخی مقامات دولت روحانی، بسیاری از برنامه‌ریزی‌ها، خرید واكسن، انعقاد قراردادها و... برای مقابله با كرونا در زمان دولت روحانی انجام شده بود و دولت رییسی همان الگوی طراحی شده در دولت قبلی را امتداد بخشید. فارغ از اینكه دستاورد روند كلی مقابله با كرونا را باید به حساب دولت روحانی نوشت یا دولت رییسی، ایران توانست واكسن‌های مورد نیز خود را وارد كند و از طریق آن بخش قابل‌توجهی از مشكلات مرتبط با این بخش را پشت سر بگذارد.
برجام، محیط زیست و وعده‌های فرهنگی
«احیای برجام نیز نیاز به دولت قوی دارد.» این عبارات نقل به مضمون اظهاراتی است كه سید ابراهیم رییسی در ایام انتخابات در خصوص برجام مطرح می‌كرد. رییسی اما در برنامه‌های تبلیغاتی خود در صداوسیما وعده داد كه معیشت مردم را« بدون گره زدن به برجام» بهبود می‌بخشد و به سرعت زمینه لغو تحریم‌ها را فراهم می‌كند. در این میان اما تعیین تركیب تیم مذاكراتی ایران، هماهنگی مناسبی با وعده‌های ارایه شده نداشت. حضور علی باقری كنی به عنوان فردی كه سال‌ها در تیم مذاكراتی سعید جلیلی مذاكرات را پیگیری می‌كرد به عنوان جایگزین سید عباس عراقچی، دیدگاه‌های متفاوتی را درباره چشم‌انداز پیش روی برجام ایجاد كرد. در ادامه زیاده‌خواهی‌های همیشگی طرف غربی باعث شد تا مذاكرات مرتبط با برجام، یك سال پس از تشكیل دولت هنوز به سرانجام مورد نظر نرسد و در ادامه مشخص شود. در حوزه فعالیت‌های زیست‌محیطی نیز مشكلاتی در حوزه‌هایی چون خشكی دریاچه ارومیه، مشكلات زاینده رود، خشك شدن تالاب‌ها و... شكل گرفت كه ضرورت برنامه‌ریزی‌های عاجل در این زمینه را یادآور می‌سازد.
نظرات