به نظرم شیوه تربیت دینی کودکان از جمله اموری است که باید مورد تجدیدنظر اساسی قرار بگیرد. در تفکر دینی سنتی کودک هویت حقوقی مستقل ندارد و بخشی از مایملک پدر بشمار می رود. و والدین (خصوصاً پدر) حق و بلکه تکلیف دارند که آموزه های دینی خود را (که غالباً میراثی تقلیدی از والدین شان است) در ذهن و روان کودکان خود حک کنند.
تربیت دینی در غالب موارد تلقین یا تحمیل باورها و هنجارهای دینی والدین به تن و روان کودکان است. «به نظر من این شیوه تعلیم دینی نقض آشکار حقوق انسانی کودک است.» فرزندان ابزار تحقق بخشیدن به آمال و ارزشهای دینی و ایدئولوژیک والدین نیستند. تربیت دینی باید در قلمرو اخلاق باشد، و شرط اخلاق این است که نظام تربیت دینی اصل آزادی اندیشه و انتخاب را برسمیت بشناسد. معنای این سخن این نیست که والدین در تربیت دینی کودکان خود کوشا نباشند. از قضا تربیت دینی صحیح در دوران کودکی می تواند ضامن سعادت کودک در بزرگسالی باشد.
اما تربیت دینی اخلاقی را نباید به معنای تلقین آموزه ها بر روان کودک و تحمیل مناسک بر تن او دانست. به نظرم تربیت دینی اخلاقی بیش از هر چیز آموختن ارزشهای عام و والای انسانی به کودک، پروراندن حساسیتهای معنوی در او، و نیز آموزش دانش موثق درباره ادیان مهم دنیا و شخصیتهای دینی و معنوی برجسته تاریخ است. البته تماس بیشتر کودک با دین والدین به طور طبیعی او را با فضای عقیدتی و ایمانی والدین اش بیشتر آشنا و مأنوس می کند، و به احتمال زیاد کودک در دراز مدّت تجربه های معنوی خود را در متن همان سنتی می آزماید و تفسیر می کند که از والدین اش به میراث برده است.
اما در تربیت دینی اخلاقی، والدین همواره فضایی را برای خلاقیت و جولان آزادانه ذهن کودک گشوده می گذارند. بیش از آنکه به او آموزه های یک دین خاص را تلقین یا تحمیل کنند، به او حساسیت نسبت به سویه های معنوی عالم، و روشهای فهم و ارزیابی عالمانه و همدلانه معارف دینی را می آموزند. و البته در محیط خانواده هم به او این امکان را می دهند که در فضای زندگی معنوی و دینی والدین تجربه ای دست اوّل از زیست دینی و معنوی در متن یک دین خاص را بیازماید. به این ترتیب والدین به جای آنکه از کودکان شان نسخه دوّم خود را بسازند، و آنها را تا ابد بر سر سفره نان بیات خود بنشانند، به آنها دانش و مهارتهایی را می آموزند که خود خلّاقانه و آگاهانه به دریای خطرخیز عالم معنا درآیند و نهنگ خود را تازه تازه از آب شکار کنند.
نظرات