- تاریخمنمدی نص دینی
- چهره‌ی واقعی سکولارها
- سکولارها و از اعتبار انداختن شریعت
- ریشه‌یابی تفسیر تاریخمند از دین
- باطن‌گرایان و فهم غلط احکام دینی
- همسویی و اتفاق باطن‌گرایان جدید و قدیم
- ظاهراگرایان و فهم سطحی دین
- ارزیابی تاویل نوباطنیان در ترازوی شرع
- سکولارها و عدم اعتراف به مرجعیت نص شرعی
- رویکرد حرفی یا ظاهرگرایی جدید
- ظاهرگرایان جدید و قدیم

پدیده‌ی اجتهاد میان رستن و بسته ماندن یا تحریف نص و حرفگرایی میان باطن گرایان جدید و نو ظاهرگرایان حرف‌گرا

آنچه که دانشمندان اصول فقه و مقاصد الشریعه در رابطه با ضوابط اجتهاد و فهم نصوص، و قواعد تأویل آنها بر زبان آورده‌اند و ما بیشتر آنها را ذکر کردیم – دو امر مهم و اساسی از آن در نظر داشته‌اند که عبارتند از:
۱- نگهبانی از شریعت و ثوابت آن و قطع ریشه‌ی تحریف الفاظ و معانی نصوص، کـه از کانال تأویل‌های بعید صورت می‌گیرد که نصوص نه به‌صراحت و دلالت، نه بحقیقت و مجاز، و نه از راه مقصد و جوهر آنها را بر نمی‌تابند.
٢- تکامل یافتن و از راه تجدید و اجتهاد و استفاده از معانی جدید و مقبول برای نصوص با عصر هم‌آواز شدن و همگام با زمان گام نهادن زیرا در روشنایی اکتشافات علمی جدید معانی جدیدی برای نصوص کشف می‌شود فراتر از این مجتهدان معجزات غیرمکشوف آیات قرآن کریم و سنت صحیح و مطهر نبوی و معانی جدیدی در مسایل اقتصادی و قضایای پزشکی و غیره کشف می‌نمایند یا از راه قیاس و مصالح مرسله و مقاصد شریعت و... به معانی جدیدی دسترسی پیدا می‌کنند. از سوی دیگر امری که از نگاه فطرت و شرع و عقل مورد اتفاق است، اینکه بر [پیروان] هر دین و نظامی واجب است در برابر قواعد و مناهج [دین خویش خاضع و تسلیم باشند، و تسلیم قواعد و برنامه‌های دیگر نشوند.
هر چیزی معیار و میزان ویژه خود را دارد و همواره در اینجا است که تحریف و خلط رخ می‌دهد.
از این خاستگاه می‌گویم نصوص اسلامی قرآن کریم و سنت صحیح خاضع میزان ویژه‌ی خود هستند و بر دو پایه‌ی متوازن زیر استوارند:
١- نصوص دینی دربرگیرنده‌ی عقاید اخلاقیات رفتار و فعالیت‌ها هستند و فرود آمده‌اند تا بر واقع حاکم بوده آن را به‌سوی بهتر شدن تغییر دهند در نتیجه تسلیم و ذلیل نمودن شریعت در مقابل واقع و حاکم کردن واقع بر شریعت به هیچ وجه درست نیست زیرا اگر چنین کنیم شریعت را از جوهر و مقصدش خارج کرده و از کانال تبدیل حاکم بـه محکوم، حقیقت آن را وارونه گردانیده‌ایم.

متن کامل: اجتهاد میان باطن گرایان جدید و نو ظاهرگرایان حرفگرا و تاریخمندی نص