علی ابوالحسن فرزند عبدالحی فرزند فخرالدین حسنی، نسبش از عبدالله اشتر، فرزند محمد نفس الزکیه فرزند عبدالله المحض، فرزند حسن دوم فرزند امام حسن، فرزند امیرالمومنین علی ابن ابی طالب (رض) است. اولین کسی که از آن خانواده در قرن هفتم هجری در هند سکونت گزید، امیر سید قطب الدین مدنی (۶۷۷ هجری) بود. 

 پدر او علامه دکتر سید عبدالحی حسنی، بخاطر تألیف کتاب ارزشمند «نزهةالخواطر» که درباره‌ی سر‌شناسان و بزرگان مسلمان در هند (به ابن خلکان) مشهور بود. کتاب مذکور در این اواخر به اسم (الاعلام بمن فی تاریخ الهند من الاعلام) یعنی آشنایی با تاریخ بزرگان در هند به چاپ رسیده است. 

 مادر او (خدایش رحمت کند) از خانم‌های اهل فضل و از مربیان بی‌نظیر و مؤلفین نادر (در میان زنان) و از حافظان قرآن کریم بود، شعر می‌سرود. و مجموعه ابیاتی را در مدح رسول الله (ص) سروده است. 

 «ولادت و رشد استاد ابوالحسن ندوی» 

 در روز ۶ محرم، ۱۳۳۳ هجری، برابر با ۱۹۱۴ میلادی در روستای تکیه‌ی کلان، در ولایت شمالی (اتراپرادیش) در زمام داری رایی بریلی متولد شد. 

 دروس ابتدایی را با خواندن قرآن کریم در منزل شروع نمود و سپس وارد مکتب شد و مقدمات دو زبان اردو و فارسی را نیز آموخت. 

 پدرش در سال ۱۳۴۱ هجری، (۱۹۲۳) فوت کرد در حالی که سن این طفل نه یا ده ساله بود. مادر بزرگوار و برادر بزرگترش دکتر عبدالعلی حسینی که آن وقت دانشجوی دانشگاه پزشکی بود و بعد از فارغ التحصیلی در دارالعلوم دیوبند اسلامی و نیز به دارالعلوم (ندوة العلما) راه یافته بود، تربیت استاد ندوی را بر عهده گرفتند و در حقیقت در پرورش و تربیت او نقش خوبی ایفا نمودند. 

 آموختن عربی را در آخر سال ۱۹۲۴ میلادی نزد مولوی خلیل فرزند محمد انصاری سیالی شروع کرد و نزد او در ادبیات عرب فارغ التحصیل شد سپس نزد استاد دکتر تقی الدین هلالی مراکشی هنگام آمدن ایشان به ندوة العلما در سال ۱۹۳۰ میلادی به درجه تخصص و مهارت دست یافت. 

 در سال ۱۹۲۷ میلادی در حالی که سنش کمتر از چهارده سال بود و کم سن و سال‌ترین دانشجوی دانشگاه لکهنو بود در شاخه‌ی ادبیات عرب وارد شد. در آنجا به مدرک ممتاز در ادبیات عرب نایل شد. در خلال سال‌های دانشجویی در آن دانشگاه به مطالعه‌ی کتاب‌هایی پرداخت که در زبان عربی و اردو قله‌ی بلاغت بودند که این کار او را در قیام به واجب دعوت و توضیح بینش اسلامی صحیح و نیز در قانع نمودن طبقه‌ی روشن فکر به وسیله‌ی فرهنگ زمان خود یاری داد. در این سال‌ها بود، زبان انگلیسی را یادگرفت که به او این امکان را می‌داد که کتاب‌های چاپ شده‌ای در تاریخ و ادبیات و فکر و اندیشه را مطالعه نماید. 

 در سال ۱۹۲۹ م. وارد دارالعلوم ندوة العلما شد و کتاب‌های (صحیح بخاری مسلم و سنن ابو داوود و سنن ترمذی) را با حاشیه و تفسیر بیضاوی و با دقت تمام نزد علامه محدث استاد «شیخ حیدر حسن خان الطونکی» خواند. در سال ۱۳۵۱ هجری /۱۹۳۲ م. درس تفسیر قرآن کریم را نزد علامه‌ی احمد علی لاهوری مفسر مشهور خواند و نیز در خلال اقامتش در دارالعلوم دیوبند در حلقه‌ی تدریس علامه‌ی مجاهد حسین احمد مدنی در درس صحیح بخاری و سنن ترمذی شرکت می‌نمود و دروس تفسیر و علوم قرآنی را نیز فرا می‌گرفت. 

تلاش‌های علمی و فعالیت‌های دعوت به سوی خدا

 در سال ۱۹۳۴ وارد هیأت تدریس شد و به عنوان استاد در دارالعلوم ندوة العلما برای تدریس دروس تفسیر قرآن و ادبیات عرب تعیین گردید. هنگام تدریس در دارالعلوم ندوة العلما از روزنامه‌ها و مجلات کشورهای عربی استفاده می‌نمود که این کار او را با کشورهای عربی و وضعیت آن‌ها، با دانشمندان و ادیبان و اهل فکر و اندیشه به صورت نزدیک آشنا نمود و نیز از کتب دعوت گران اسلامی و اهل اندیشه‌ی عرب معاصر و نیز اندیشمندان غربی و سیاست مداران استفاده می‌نمود. 

 در سال ۱۹۳۹ برای یک سفر اکتشافی و تحقیقی از مراکز دینی کشور هند دیدن کرد. در این سفر با استاد و عارف - مولوی عبدالقادر رای فوری - و نیز با داعی اصلاح گر بزرگ - مولوی محمد الیاس کاند هلوی- آشنا شد و این آشنایی نقطه‌ی تحولی در زندگی استاد ابوالحسن ندوی بود. 

 استاد ابوالحسن ندوی با این دو شخصیت بزرگوار در ارتباط بود تا اینکه اجل محتوم آن‌ها فرا رسید و به لقاء الله پیوستند. استاد ابوالحسن ندوی تربیت روحی را در همراهی و مجالست مولوی عبدالقادر رای فور فرا گرفت و نیز در قیام و واجب دعوت و اصلاح جامعه به مولوی محمد الیاس کاند هلوی اقتدا می‌کرد و زمانی بس طولانی را به سفر‌ها و گردش‌های دعوت گرانه‌ی متوالی برای تربیت و اصلاح و راهنمایی دینی در کشور هند و خارج از آن سپری نمود. 

 سال ۱۹۴۳ میلادی مرکز تعلیمی آموزش اسلامی را تأسیس نمود. سال ۱۹۵۱ میلادی جنبش پیام انسانی را تأسیس نمود و سال ۱۹۵۹ مجتمع عمل اسلامی را در لکهنو تأسیس نمود. 

 در سال ۱۹۶۰ میلادی در تأسیس هیأت آموزشی دینی در ایالت شمالی (أتراپرادیش) و نیز در تأسیس مجلس شورای اسلامی برای مسلمانان تمام کشور هند، سال ۱۹۶۴ میلادی و در تأسیس هیأت احوال شخصیه‌ی اسلامی برای تمام مسلمانان کشور هند در سال ۱۹۷۲ میلادی شرکت نمودند. سال ۱۹۶۱ میلادی به عنوان دبیر کل برای دارالعلوم ندوة العلما تعیین شد. 

مهم‌ترین تألیف‌های ابوالحسن ندوی

 سال ۱۹۳۱ م. هفده ساله بود که اولین مقاله را به زبان عربی در مجله‌ی المنار علامه سید رشید رضای مصری در مورد شخصیت امام احمد شهید فرزند عرفان برای او به چاپ رساند. 

 اولین کتاب را به زبان اردو به اسم زندگی احمد شهید منتشر کرد و مورد قبول عموم طبقه‌ی متوسط دینداران و دانشمندان در هند و پاکستان قرار گرفت. 

 بین سال‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۴۴ م. تألیف کتاب‌های درسی عربی را شروع کرد و اولین کتاب را با نام «مختارات من ادب العرب» یعنی برگزیده‌هایی از ادبیات عرب در سال ۱۹۴۰ تألیف و کتاب «قصص النبیین للإطفال» یعنی داستان‌های پیامبران برای بچه‌ها و نیز کتاب «القراة الرشیدة» یعنی راهنمای خواندن در سال ۱۹۴۴ تألیف و چاپ نمود و تمامی این کتاب‌ها در دانشگاه‌های کشورهای عربی و هند برای تدریس منتشر شد. 

 سال ۱۹۴۴ م. کتاب معروف «ماذا خسرالعالم بالانحطاط المسلمین» تألیف نمود. سال ۱۹۵۶ به عنوان استاد مه‌مان به دانشکده‌ی شریعت دانشگاه دمشق دعوت شد. و سخنرانی را به عنوان «التجدید و المجددون فی التأریخ الفکر الاسلامی» یعنی نو آوری و مصلحان نو آور در تاریخ اندیشه‌ی اسلامی عرضه نمود که بعد از آن به شکل کتابی مستقل در ۴ جلد به نام «رجال الفکر و الدعوة فی الاسلام» یعنی مردان اندیشه و دعوت در اسلام چاپ و منتشر شد. 

 کتابی را درباره قادیانی، گروهی که انگلیس آن را تأسیس کرده بود و معتقد بودند جهاد بایستی تعطیل شود. و هیچ مبارزه‌ای با استعمار نباید بشود به نام «القادیانی و القادیانیة» در سال ۱۹۵۸م. تألیف نمود. 

 سال ۱۹۶۵ م. کتاب «الصراع بین فکرة الاسلامی و الغربیة فی اقطار الاسلامیه» یعنی «نبرد بین فکر اسلامی و غربی در مناطق اسلامی» تألیف نمود. 

 سال ۱۹۶۷م. کتاب «الارکان الاربعه» یعنی ارکان چهار گانه. سال ۱۹۸۰ م. کتاب «العقیدة و العبادة و السلوک» یعنی عقیده عبادت و روش رفتار تألیف نمود. 

 سال ۱۹۸۸م. کتاب «المرتضی» را در زندگی امیرالمؤمنین علی ابن ابی طالب تألیف نمود. 

 سال ۱۹۳۲م. در نگارش و نوشتن مجله «الضیاء» با زبان عربی که در دارالعلوم ندوة العلماء شرکت نمود. 

 سال ۱۹۴۰م. مجله «الندوة» با زبان اردو در دارالعلوم ندوة العلماء نبز صادر و چاپ نمودند. 

 سال ۱۹۴۸م. مجله «التعمیر» با زبان اردو را چاپ نمودند و در آن مقالاتی را در ادبیات و دعوت و بینش و فکر که در مجله‌های مهم و مادر زبان عربی در کشورهای مصر و سوریه چاپ شده بود در مجله «التعمیر» چاپ نمودند. 

مانند: «الرساله» از استاد احمد حسن الزیات. و «الفتح» از استاد محب الدین الخطیب و «حضارة الاسلام» از دکتر مصطفی السباعی... 

 - برچاپ و نشر روزنامه «ندای ملت» به زبان اردو در سال ۱۹۶۲م. نظارت داشت. 

 - حالا ناظر کل بر مجله «البعث الاسلامی» با زبانی عربی است که در سال ۱۹۵۵م. تا بحال

 - ناظر بر روزنامه «الرائد» با زبان عربی در سال ۱۹۵۹م. 

 - ناظر بر روزنامه «تعمیر الحیات» به زبان اردو در سال ۱۹۶۳م. بود و تمام این مجلات و روزنامه‌ها در دارالعلوم ندوة العلماء در لکهنو به چاپ می‌رسید. 

مسافرت‌ها

 بار‌ها به شرق و غرب به قصد دعوت سفر کرد و با حکمت و موعظه‌ی حسنه و به خاطر برای اعلاء کلمه اسلام، با سخنان قابل فهم و با عمل مثبت سازنده در تمام زمینه‌ها و به خاطر سیر وسلوک در راه خدا به عنوان سخنران. حدیث‌دان، واعظ و راهنما در نشست‌های علمی و گردهمایی‌های دانشگاهی و در مؤسسات اسلامی و کنفرانس‌ها و فراخوان‌ها شرکت می‌کرد. 

تقدیرنامه‌های انجام گرفته از ایشان

 انتخاب ایشان از سوی انجمن فرهنگستان عربی در دمشق و قاهره و اردن به عنوان عضوی که با این انجمن مکاتباتی داشتند و به خاطر دانش فراگیر او و تحقیقات دقیقش در زمینه‌های فرهنگ عربی و اسلامی و تلاش‌های زیاد ایشان، قابل تقدیر است. 

 انتخابش به عنوان عضوی مشورتی در مجلس عالی دانشگاه اسلامی در مدینه‌ی منوره از زمان تأسیس در سال ۱۹۶۲م. 

 انتخابش به عنوان عضوی در هماهنگی و ارتباط بین دانشگاه‌های اسلامی از بدو تأسیس در سال ۱۹۷۱م. 

 انتخابش برای گرفتن جایزه شاه فیصل جهانی در سال ۱۹۸۰م. برای تألیف ارزشمند کتاب «ماذا خسرالعالم بالانحطاط المسلمین». 

 به دست آوردن مدرک دکترای افتخاری در ادبیات از دانشگاه کشمیر در سال ۱۹۸۱م. 

 انتخابش به عنوان رئیس مرکز اکسفورد برای آموزش‌های اسلامی در لندن در سال ۱۹۸۳م. 

 انتخاب او به خاطر بحث و تألیف و تحقیق به عنوان عضوی در انجمن سلطنتی کشور عمان. 

 انتخاب او به عنوان رئیس کل هماهنگی ادبیات جهانی اسلام در شهر ریاض عربستان در سال ۱۹۸۴م. 

 همایشی بزرگ در مورد زندگی و تلاش‌های سریع و کوشش‌های مشکور او و نیز افتخارات بزرگش در عرصه‌ی دعوت و ادبیات عام در سال ۱۹۹۹م. در استانبول ترکیه برگزار شد. 

 انتخابش برای گرفتن جایزه‌ی شخصیت اسلامی در سال ۱۴۱۹ هجری به خاطر خدمات با ارزش و اثرهای بزرگ در عرصه‌ی دعوت اسلامی. ولیعهد حکومت امارات محمد بن راشد مکتوم جایزه را به ایشان تقدیم کرد. 

ریاست و عضویت ایشان بر دانشگاه‌ها و انجمن‌ها

 تا به حال جناب استاد ابوالحسن ندوی ریاست و عضویت در چندین دانشگاه اسلامی و انجمن‌های عربی و تنظیمات دعوی (دینی) و مراکز دینی در دنیای اسلام و خارج از آن را به عهده دارند به عنوان نمونه: دبیر کل دارالعلوم – ندوة العلماء که حالت جهانی به خود گرفته از زمانی که استاد ریاست آن را به عهده گرفته بر تمام دانشگاه‌های دنیا که به امور آموزش‌های اسلامی و عربی می‌پردازند تفوق و برتری پیدا کرده است چون این دانشگاه درآرا قدیم صالح و جدید نافع را جمع نموده‌اند. 

 - رئیس هماهنگی ادبیات جهان اسلام (الریاض). 

 رئیس مجمع علمی اسلامی در لکنهؤ (هند). 

 رئیس مرکز تحقیقات اسلامی دانشگاه اکسفورد (انگلیس). 

 رئیس شورای احوال شخصی مسلمانان هند. 

 رئیس شورای آموزش‌های دینی ولایت شمالی (آترا بردیش). 

 عضو مجلس تأسیسی برای هماهنگی دنیای اسلام در مکه مکرمة. 

 عضو مجلس تأسیسی عالی برای هماهنگی جهانی دعوت اسلامی در قاهره. 

 عضو مجمع زبان عربی در دمشق

 عضو مجمع زبان عربی در قاهره

 عضو مجمع زبان عربی در اردن

 عضو مجمع پادشاهی تمدن اسلامی (مؤسسه آل البیت) در اردن. 

 عضو هماهنگ کننده دانشگاه‌های اسلامی در (رباط) مراکش. 

 عضو عالی مجلس مشورتی دانشگاه‌های اسلامی در مدینه منوره. 

 عضو عالی مجلس مشورتی برای دانشگاه‌های جهانی در اسلام آباد پاکستان

 عضو مجلس مشورتی در دارالعلوم (دیوبند) اسلامی هند. 

 بجز موارد مذکور، ریاست و عضویت خیلی از دانشگاه‌های اسلامی و مراکز دینی و تنظیمات (دعوی) و هسته‌های آموزشی و تربیتی در دنیای اسلام و خارج از آن را به عهده دارد. 

 عبدالماجد الغوری فارغ التحصیل (دانشگاه شریعت) دارالعلوم – ندوة العلماء لکنهؤ.