نویسنده: صابر منصوری- دهگلان
توکل به خداوند متعال و اعتماد به لطف و مرحمت او در تمام حوادث زندگی می‌تواند به عنوان سپر در مقابل مشکلات تلقی شود. از این رو، روانشناسان آن را یک روش مقابله‌ای می‌دانند. علمای اسلامی به اهمیت توکل در مطالعه تأکید نموده‌اند و دانشجویان را به توکل ترغیب نموده‌اند، چون مطالعه را یک چالش مداوم با مشکلات می‌بینند. حال بایستی دید که توکل به خداوندمتعال چیست و چگونه دانشجویان را در حل مشکلات کمک می‌کند، و نحوه‌ی ایجاد نگرشی که منجر به رفتار متوکلان در دانشجویان می‌گردد کدام است؟
توکل چیست؟ عبارت است از نگرش و حالتی که موجب می‌شود شخص در تمام کارهایش به خداوند متعال اعتماد کند و این اعتماد در دل او آرامش ایجاد می‌کند که در اثر حوادث زندگی دچار لغزش و شک و تردید نمی‌گردد، اساس نگرش توکل مدارانه از همان آغاز کودکی در خانواده ریخته‌می‌شود و با توجه به غنای محیطی و تجربیات دوران کودکی این حالت، غنا و تحول پیدا می‌کند.
شخص متوکل از هر چه غیر خداست نظر و امیدش را بر‌می‌دارد و ذهن او متوجه و معطوف خداوند می‌گردد. البته ایجاد این حالت به هیچ وجه منجر به عدم استفاده از اسباب و وسایل ظاهری برای رسیدن به هدف نمی‌گردد، بلکه امید و اعتقاد این حالت به هیچ وجه منجر به عدم استفاده از اسباب و وسائل ظاهری انسان متوکل حین اینکه از اسباب و وسایل زندگی در رسیدن به هدف استفاده می‌کند، بر این باور است که خداوند متعال مطلوب او را یا از طریق وسایل ظاهری و با طریق دیگری که او تصورش را نمی‌کند، به او خواهد داد.
توکل به عنوان روش مقابله‌ای با مشکلات زندگی: اگر انسان در حین مواجعه با مشکلاتی که از توان او خارج است باور داشته باشد که خداوند مهربان در کنار اوست و او راهنمایی می‌کند، دچار پریشانی و ترس و اضطراب نخواهد شد. چنین فردی باشد بجای هراس و خود باختگی با خیال آسوده در مورد حل مشکل فکر می‌کند و از ظرفیت فکری خود بهترین استفاده را می‌کند.
برای داشتن رفتار متوکلانه لازم است که به شش اصل زیر ایمان داشت.
1- بایستی اطمینان حاصل کنیم، خداوند کریم از رگهای گردنمان به ما نزدیکتر است به ما لطف و عنایت دارد و هیچ لحظه‌ای ما را به خود وانمی‌گذارد.
2- بایستی معتقد باشیم که خداوند حکیم است و صلاح ما را بهتر از خودمان می‌داند ای بسا پایبندی‌های ما لحظه‌ای بوده و بر مبنای تمایلات لحظه‌ای ما تنظیم شده باشند، و از دواندیشی لازم برخوردار نباشد. ولی اعتماد به لطف خدا و اعتماد به حکمت او باعث می‌شود که ما به اتفاقات زندگی با دیده باز نگریسته و معنایی را که در ورای اتفاقات و حوادث زندگی وجود دارد ملاحظه نمائیم. این حالت از خود فرد و زندگی و اعتقاد به معنای اتفاقات زندگی موجب می‌شود که ما تسلیم رضای خداوند شویم و از بسیاری از تنش‌های غیر ضروری در امان باشیم.
3- به قدرت خداوند اعتقاد داشته باشیم و بدانیم خداوند ناظر تمام حوادث و اتفاقات می‌باشد، و هیچ امری صورت نمی‌گیرد مگر به اذن و مشیت او و او توان برآوردن تمام نیازها و خواستهای ما را دارد. این اعتقاد به قدرت و تدبیر حضرت حق ما را در توکل نمودن به خداوند متعال استوارتر می‌گرداند.
4- اعتقاد داشته باشیم، خداوند به تمام خواست‌ها و دعاهای ما پاسخ می‌دهد و خواستهای ما را مستجاب می‌کند، اگر او را در سختی بخوانیم مار را بی‌جواب نخواهد گذاشت.
5- تلاش و کوشش متعهدانه و خستگی‌ناپذیر در راه رسیدن به هدف داشته باشیم. فرد متوکل با نگرش مثبتی که نسبت به نتیجه عمل خود دارد، با کوشش زایدالوصفی در راستای هدف خود کوشش می‌کند و این کوشش بر خواستهای تکیه گاه استوار است که در آن هیچگونه شکستن را نمی‌توان تصور کرد نمود. فرد متوکل علاوه بر اینکه این عنصر اصلی توکل (کوشش برای رسیدن به هدف) ایمان دارد و آن را مهم و اساسی می‌داند از لحاظ عاطفی نیز نیروهای خود را منسجم و یک پارچه نموده و فقط به هدف می‌اندیشد و از شکست و نتیجه ناخوشایند نمی‌هراسد چون مطمئن است که تکیه کننده به خداوند متعال هرگز شکست نمی‌خورد این ایمان به موفقیت موجب رسیدن او به هدف می‌گردد. همان اصلی که روانشناسان آن را انتظار می‌نامند و معتقدند که اگر ایمان به موفقیت داشته باشیم و در انتظار موفقیت باشیم به احتمال زیاد موفق خواهیم شد.
6- بار زندگی خود را به خداوند متعال بسپاریم، و با تفویض امور به او به آرامش برسیم یکی از مسائلی که ذهن را خسته و فرسوده می‌کند درگیر شدن با مسائلی است که ظاهراً راه حل فوری و مشخص ندارد، مثل مواجهه با بیماریهای صعب‌العلاج شخصی و مشکلات پیچیده خانوادگی اختلافات شدید خانوادگی، مشکلات شغلی و اجتماعی که در برخی مواقع برای بعضی افراد طاقت فرساست.
نظرات