اشاره: کتاب سیاستنامه از مهم‌ترین اثار ادبی زبان فارسی در دوره‌ی سلجوقی تألیف ابو علی حسن بن علی بن اسحاق طوسی ملقّب به نظام الملک (۴۰۸-۴۸۵ق) وزیر نامدار ملکشاه سلجوقی است. این کتاب در باب «شیوه‌ی مُلک داری و تدبیر امور دینی و دنیایی» تألیف و در پنچاه فصل تدوین شده است. مؤلف در ابتدای هر فصل مطالبی مبنی بر نصیحت و اندرز و راهنمایی شاهان می‌آورد و حکایت‌هایی به عنوان شاهد ذکر می‌کند که اغلب جنبـﮥ تاریخی دارد. اگر چه منظور نویسنده جمع آوری اطلاعات تاریخی نیست، لیکن آنجه درباره‌ی تشکیلات سیاسی و درباره‌ی ایران قبل از مغول ذکر می‌کند، بسیار مفید است. سیاست نامه به نثری بسیار روان و ساده نوشته شده و اغلب عبارت‌هایش از لغایت نامأنوس خالی است. در اینجا مطلبی را که در مورد مشورت نمودن و اهمیت آن است، را می‌آوریم. 

مشورت کردن در کار‌ها از قوی‌ رأی‌ای مرد باشد و از تمامی عقل و پیش بینی، چه هر کسی را دانشی باشد و هر یکی چیزی داند؛ یکی بیشتر داند و یکی کمتر، و یکی دانستنی داند و هرگز کار نبسته و نه آزموده و یکی هم دانش داند و هم کار بسته و تجربه‌ها کرده. 

مثل این چنان باشد که یکی معالجت دردی و علتی از کتاب طب خوانده باشد و نام آن دارو‌ها همه به یاد دارد و بس. و یکی نام همه دارو‌ها و معالجت آن علت کرده باشد و بار‌ها تجربت کرده، هرگز این با آن برابر نباشد. 

هم‌چنین یکی باشد که سفر‌ها بسیار کرده باشد و جهان بیشتر دیده و سرد و گرم بیشتر چشیده و در میان کار‌ها بوده، با آن کس برابر نتوان کرد این کس را که هرگز سفر نکرده باشد و ولایت‌ها ندیده و در میان کار‌ها نبوده و یا میانه حال باشد. این معنی را گفته‌اند که «تدبیر همه با دانایان و پیران و جهان‌دیدگان باید کرد». و نیز یکی را خاطری تیز‌تر باشد و در کار‌ها زود‌تر تواند دید و یکی کند فهم‌تر باشد و دانایان گفته‌اند که: «تدبیر یک تنه چون زور یک مرده باشد و تدبیر دو تنه چون زور دو مرده و تدبیر ده تنه چون زور ده مرده باشد.» و در حالی نیروی ده مرده بیشتر و قوی‌تر از نیروی یک مرده باشد؛ هم‌چنین تدبیر ده کس قوی‌تر از تدبیر دو کس باشد، یا سه کس، یا پنج کس. و همه‌ی جهانیان متفق‌اند که از آدمیان هیچ کس دانا‌تر از پیغامبر ما محمد مصطفى علیه الصلوة والتحیة نبوده است، همه دانش که او را بود، - از پس هم‌چنان بدیدی که از پیش؛ و آسمان‌ها و زمین‌ها و بهشت و دوزخ و لوح و قلم و عرش و کرسی و آن‌چه در این هر دو میان است، بر او عرضه کردند و جبرئیل علیه السلام هر زمان همی آمد و وحی همی آورد و از بوده و نابوده خبر همی‌ داد – با چندین فضیلت و معجزات که او را بود، ایزد تعالى او را همی فرماید: وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ [آل عمران: ۱۵۹]. 

 [ترجمه:] یا محمد چون کاری خواهی کرد و یا مهمی ترا پیش آید، با یاران خویش تدبیر کن. 

او را مشورت همی فرماید کردن؛ چون او بی‌نیاز نبود از تدبیر و مشورت، بباید دانستن که هیچ آفریده‌ بی‌نیاز نتواند بود. 

سیر الملوک (سیاست نامه)، صص ۱۲۴-۱۲۳.