رمضان، یکی از ماه‌های قمری است که بعد از آخرین روز ماه شعبان آغاز می‌شود. بنا به دستور پروردگار، هر مسلمانی که عذر و دلیلی موجه نداشته باشد، خود را مکلف می‌داند که روزه بگیرد. 
معمولاً تصور عموم مردم این است که «روزه گرفتن یعنی خودداری از هرنوع خوردن و آشامیدن» و به‌نظر آنان فلسفه‌ی اصلی رمضان نیز همین است.

روزه گرفتن اما، فقط یکی از اعمال و‌ تکالیف انسان مسلمان در رمضان است ولی تمام آن‌چیزی نیست که خد‌اوند در این بازه‌ی زمانی از او انتظار دارد. 
به‌تعبیری دیگر، «نخوردن و نیاشامیدن همه‌ی رمضان نیست و رمضان هم تمام دین نیست». بلکه در سایر ماه‌ها و فصول سال، مسلمانان، به اطاعت از اوامر پروردگار و بندگی او مشغول‌اند و بر اساس آیه‌ی ۱۶۲ سوره انعام که می‌فرماید:«قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَ مَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَـمِينَ»
نه‌تنها حیات و زندگی‌اش، بلکه مرگ انسان مسلمان نیز برای خدا است. 
یعنی افکار و تصورات و تمام جوارح و اندام‌هایش باید به‌گونه‌ای یک‌پارچه و هماهنگ مطیع امر رب‌العالمین باشند. 
رمضان، یک فضای ذهنی و روانی است که خداوند آن را به مؤمنان هدیه کرده‌ تا طی طریق بندگی بر آنان سهل و آسان شود و به‌خویشتن اعتماد و باور داشته باشند که می‌توانند آن‌گونه که خدایشان می‌خواهد، زندگی کنند و با کسب رضایت او، زندگی پس از مرگ را نیز برای خود فراچنگ آورند.

در احادیث آمده است که در این ماه، شیاطین به بند کشیده می‌شوند و درهای بهشت باز و درهای جهنم بسته می‌شوند و این یعنی فضاسازی و فراهم کردن بستر برای مؤمنان تا راحت‌تر و آسان‌تر پروردگار را بندگی کنند. 

بنابر این، بخش بسیار کوچکی از رمضان، نخوردن و نیاشامیدن است و بخش اعظم آن فضایی است که به مؤمنان روحیه و انرژی و انگیزه می‌دهد. 
قصد و نیت کردن، شب زنده‌داری، به‌وقت اذانِ صبح بیدار شدن، دعا و مناجات و استغفار، تلاوت قرآن، رفت و آمد منظم به مسجد و نمازها را با جماعت ادا کردن، اعتکاف در شبهای قدر ‌و پرداخت زکات و انفاق و صدقات، پرهیز از نگاه به‌ نامحرم و خودداری از غیبت، بخش اعظم ماه مبارک رمضان را تشکیل می‌دهند و این، همان فضایی که موجب به‌بند کشیدن شیاطین و بازشدن درهای بهشت و بستن درهای جهنم می‌گردد. 

حال اگر کسی به هر دلیلی طبق دستور شریعت، معذور است و نمی‌تواند روزه بگیرد باید بداند که فقط در بخش خوردن و آشامیدن است که نمی‌تواند به امر و فرمان پروردگار قیام کند ولی می‌تواند از بخش اعظم روزه یا فضای رمضان بهره‌مند گردد و خود را در این دریای معنوی غرق کند و از ثمرات و برکات غیرقابل تصور آن بهره‌مند گردد.
یعنی برایش بسیار بهتر و پسندیده‌تر است که صبح‌ها و حتی سحری، بیدار شود. به مسجد برود و نمازهایش را با سایر مسلمانان با جماعت ادا کند. تلاوت و تدبر در قرآن را فراموش نکند. لیالی قدر را بیدار بماند و تا می‌تواند به ذکر و مناجات و راز و نیاز مشغول شود. 
به‌شدت چشم و گوش و زبان و زمانش را مدیریت کند و هوشیار باشد تا به دام غیبت و بدگویی نیفتد. 
این‌گونه، مسلمانی که به دلایلی معذور است و ظاهراً نتوانسته روزه باشد، اما در با قرار گرفتن در فضای معنوی رمضان چه‌بسا نسبت به کسانی که فقط از خوردن و آشامیدن خودداری کرده و روزه هستند! اجر و صواب بیشتری ببرد.