كوشتنی ئایینگۆڕ هیچ سەنه‌دێكی له قورئاندا نییه.
یەكێك لەو حەد و سزایانەی که لەم سەردەمەدا زۆرترین مشتومڕی لەسەر كراوە و هێشتاش فیكری ئیسلامی كەمترین گۆڕانی لە تێگەیشتنیدا بەخۆوە دیوە، سزای ئاینگۆڕە (واتە مورتەد)، كە بریتییە لە كوشتن. ئەم حوكمە بەدرێژایی مێژووی ئیسلام لە سەرچاوە فیكری و فیقهییەكان و لە هزری زانایانی ئیسلامدا وەك حاشاهەڵنەگرێكی شەرعی ڕیشەی داكوتاوە.
برا فکری چرا کیبریتی فرسەت تا لە دەستایە
شەوی یەلدا لە پێشە ڕۆژی عومرت وەختە ئاوابێ
"مەحوی"
ئەگەر سەرنج بدەین بنەمای سەرەكی بۆ هەموو ئەو شتانەی كە ڕوو دەدەن لە تەقینەوە و تێڕوانینی هەڵە و بیرۆكەی لەناوبەر، دەگەڕێتەوە بۆ فیكری تەكفیری كە زەمەنێك پێش ئێستا سەری هەڵداوە كە ئەویش تەكفیری كۆمەڵگە مسوڵمانەكە و دەسەڵاتدارەكانییەتی و ناوزەدكردنیانە بە هەڵگەڕاوە، ئەمانە بەهۆی پەروەردە و فێركردنی قوتابخانە، پەیمانگا، زانكۆكان، وانەكان، وانەی ئایینی و كتێبەكان كە دەربارەی فیكری تەكفیر و گومڕابوون و بیدعە نوسراون زۆربەی ئوممەتی ئیسلامی پێ تاوانبار دەكەن لە ئەشعەری و ماتریدی... -كە هەتا ئێستاش ئەمانە نوێنەرایەتی زۆربەی ئوممەتی ئیسلامی دەكەن-، هەروەها فەتواكانی بەكافربوونی سۆفی و هاوشێوەكانیان لە گرووپە ئیسلامییەكان. ئەویش لەسەر بنەمای فراوانكردنی بازنەی ئەو شتانەی كە ئیمان پووچ دەكەنەوە و قسەكردنیانە لە سەر چەمكی "وەلاء و بەراء " هەروەها بەرتەسككردنەوەی تێگەیشتنیان بۆ چەمكی "وەلاء" و توندڕەوی لە شێوازی مامەڵەكردن لەگەڵ بێ باوەڕاندا، فراوانكردنی بازنەی تەكفیر بۆ ئەوانەی كە حوكم بەوە ناكەن كە خوا ناردوویەتی، ئەم تەكفیرە مەترسیدارە كە بڵاو بۆوە و لە سەدەكانی ڕابردوودا كۆمەڵی"جوهەیمان عوتەیبی" بەرهەم هێنا كە هەستان بە ڕشتنی خوێنی مسوڵمانان لەناو حەرەمی مەكی لە سەرەتای سەدەی 15ی كۆچی، ئایا چ تاوانێك لەوە گەورەترە كە كوشتار و كاولكاری لەناو حەرەمی مەكیدا ئەنجام بدەین و هەوڵ بدەین كۆدەتا بەسەر دەسەڵاتی شەرعیدا ئەنجام بدەین؟
بەداخەوە واقیعی ئەمڕۆی موسوڵمانان بە پەرتەوازەیی و سەنگەرگرتن و ڕەتكردنەوەی یەكتریدا گوزەر دەكات، لە كاتێكدا كه ئایینی ئیسلام هات سەرسەختترین دوژمن و نەیاری كردنە دۆست و كۆی كردنەوە و لەژێر چەتری ئیسلامدا یەكی خستن. ڕەنگە دیارترین بەڵگەی ئەم دەعوایە كۆتاییهێنان بێت بە جەنگی (ئەوس و خەزرەج) كە شەڕێكی تایفەگەریی نێوان دوو هۆزی عەرەبی ئەوكات بوون و بە درێژاییی چەندین ساڵ بەردەوامیی هەبوو.
ژیان و توانایی مرۆڤ سنوورداره و ئه‌و بابه‌تانه‌ی حه‌ز ده‌كات شتیان له‌باره‌وه بزانێت و بڵێت و ئه‌و خۆراكانه‌ی دڵی پێوه‌یه بیانخوات و ئه‌و جێگایانه‌ی ئاره‌زوویه‌تی بیانبینێت، یه‌كجار زۆر و له‌بننه‌هاتوون، ئه‌مه وا ده‌كات یا له زۆر حه‌ز و هیوای خۆت بێخه‌یاڵ بیت، یا خۆت بپڕووکێنیت و ته‌واو ماندوو بیت. به‌نده وه‌ك زۆر له توێژه‌ر و حه‌زبه‌زانینان، فره بابه‌ت هه‌ن مێشكم مژووڵ ده‌كه‌ن و ده‌مه‌وێت ده‌رباره‌یان بكۆڵمه‌وه، به‌تایبه‌ت ئه‌و بابه‌تانه‌ی په‌یوه‌ندییان به فیكر و فیقهی ئیسلامییه‌وه هه‌یه، بەڵام ئیتر كات و تاقه‌ت و زانست و توانستم به‌و هه‌موو شته‌دا ڕاناگات، ناچار سه‌رقاڵی هه‌ندێ شتی دیاریكراو ده‌بم و به‌و هیوایه‌وه‌ی كه كه‌سانێكی شیاو هه‌ر ده‌بن، سۆراغی ئه‌ودوای شته حه‌زپێكراوه‌كانی من بكه‌ون و قسه‌ی گونجاو و ته‌واویان له‌باره‌وه بڵێن، خۆم بێده‌نگ و بێباك ده‌كه‌م. ئیتر جار جاره شتێك له‌وانه له‌پڕ سه‌رهه‌ڵده‌دات و خۆمم پێ ناگیرێت و ته‌نگه‌تاو ده‌بم و كۆمه‌ڵه خه‌یاڵ و لێكدانه‌وه‌یه‌ك دێنه گیانم و زۆرم بۆ دێنن و له ته‌وانمدا نامێنێت شتێكیان له‌باره‌وه نه‌یه‌ژم و نه‌نووسم!
ده‌قی قسه‌كانی به‌ڕێز عه‌بدوڕڕه‌حمان صدیق، وه‌ك خۆی و هه‌ندێ تێبینی:
ئه‌و قسانه‌ی به‌ڕێزیان وه‌ك ڕاڤه و لێكدانه‌وه‌ی فه‌رمووده‌كانی حه‌رامیی گوڵاو بۆ ژنان له‌و چه‌ند خوله‌كه‌یدا کە باسم كرد، ده‌یڵێن، به ده‌ق و بێ ده‌ستكاری، ئاوه‌هان: "لە سەردەمی پێغەمبەردا کارەبا نەبوو، خەڵک دەهاتە دەرێ بۆ نوێژی مەغریب و عیشا، شەو تاریکە، گڵۆپ نییە، کەسیش لایتی بە دەستەوە نییه، خەڵک بە تەنیشتی یەکتریدا بە تاریکی دەڕوات، لەشفرۆشەکان، ئافرەتی لەشفرۆش چی دەکرد لەو کاتەدا کە شەو درەنگ دەردەچوو؟ ئەو کاتە کە دەردەچوو بۆنیان لە خۆیان دەدا، بۆ ئەوەی پیاوی خراپ بە بۆنەکە بیناسێتەوە، بڵێ ئەم ئافرەتە ئەو بۆنەی لە خۆ داوە، بۆ کاری بەدڕەوشتی و لەشفرۆشی هاتووەتە دەرەوە، بۆ ئەوەی ئینسانی چاک لەو نەچێت، پێغەمبەر فەرمووی ئەو ئافرەتانەی ئەو بۆنانە بەکار دێنن پێیان دەگوترێت زانیە (زیناكار). بەڵگەمان چییە؟
خودا و پێغه‌مبه‌ر و ئایین و ...هتد، بابه‌تی زانستی نین، مه‌سه‌له‌یه‌كی ئیمانین و پێشگریمانه‌كانی خۆمان ده‌كه‌ونه پێش تاوتوێكردنییانه‌وه. هه‌رچی من به به‌ڵگه‌ی ده‌زانم بۆ بوونی خودا و ڕاستیی په‌یامی پێغه‌مبه‌ر و حه‌قیقه‌تی ئایین، ڕێك لای خه‌ڵكێكی تر پێچه‌وانه‌یه. ئه‌وه‌ی گرێی خستووه‌ته دۆخه‌كه‌وه تێگه‌ییشتنه له پێناسه‌ی [ئیمان، یان ایمان]. كورد به‌رانبه‌ر وشه‌ی [ایمان] وشه‌ی [بڕوا] به‌كار دێنێ! له ڕاستیدا وا نییه، بڕوا به مانای [اعتقاد]ه.
هه‌ندێ ڕوونكردنه‌وه‌ی خێرا:
دوای تێكه‌ڵكردنی ئه‌و چه‌ند بابه‌ته جیاوازه و خستنه‌ڕوویان، ده‌كرێت بگوترێت، هیچ به‌ڵگه‌یه‌كی قورئانی و فه‌رمووده‌یه‌كی ڕاست و دروست و ڕوونی پێغه‌مبه‌ری ئازیز دروود و سه‌لامی خوای لێ بێت نییه، بیسه‌لمێنێت خۆبۆنخۆشكردنی ژنان به ڕه‌هایی حه‌رامه. قسه له سه‌نه‌دی ئه‌و فه‌رموودانه كرا كه ده‌ڵێت، ئه‌وی بۆنی خۆش له خۆی بدات و به لای پیاواندا تێپه‌ڕێت تا بۆنی لێ بكه‌ن، ئه‌وە زیناكاره و ڕوون كرایه‌وه كه لاوازن و بۆ ئه‌وه ناشێن حوكمێكی وا ترسناكیان پێ بدرێت.
دیرۆكناسان مێژووی سه‌رهه‌ڵدانی ئایین بۆ ٢ ملیۆن ساڵ له‌وه‌وبه‌ر ده‌گێڕنه‌وه و پێیان وایه هه‌ر له سه‌ره‌تای هاتنه دنیای یه‌كه‌م مرۆڤ و دروستبوونی یه‌كه‌م خێزان، پێداویستیی ڕۆحی وای لێكردووه ئایین ببێته به‌شێكی دانه‌بڕاو له ژیانی.
نه‌ته‌وه‌كان ئایینی جۆراوجۆریان بۆ خۆیان داهێناوه و هه‌ندێك له ئایینه‌كانیش له‌لایه‌ن خوداوه بۆ ڕێنمایی مرۆكان دابه‌زێنراون. (الشویخات، 2004، ماده: الدین).
دیاره ئاینییش وه‌ك ڕه‌مه‌كێكی خواكردی ناوه‌كیی، پێش ئه‌وه‌ی ڕووكاره‌كانی له مرۆڤدا ببینرێن، وابه‌سته‌گییه‌كی ده‌روونیی و ویژدانیی و ڕووحییه و سه‌روكاری له‌گه‌ڵ ناوه‌وه‌یدا هه‌يه.
فه‌رمانمان پێ كرا كه له قوڕئانی پیرۆز ورد بینه‌وه؛ چونكه تێگه‌یشتن و كارپێكردنی له ژیاندا به‌وه به‌ستراوه‌ته‌وه. «کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ» (ساد:٢٩)
کۆپی ڕایت 1401 په‌یامی ئیسلاح. ھەموو مافێکی ئەم ماڵپەڕە، پارێزراوە. ئامادەکردن و په‌ره‌پێدان لەلایەن شەریکەی بەرنامەنووسی رووپەل