مقدمه

بسم الله الرحمن الرحیم. به نام خداوند دانا و حکیم. روز اول خلقت آدم مسجود و محبوب ملائک شد ولی شیطان منفور آن جمع گردید. بنابراین سوگند خورد که انتقام خود را از انسان بگیرد و او را نیز در جهنم با خود شریک سازد. لذا برنامه های شرورانه خود را علیه انسان آغاز نمود. شراب یکی از قوی ترین دام های شیطان است که تا حدودی شیطان را به اهدافش رسانده است. امروزه انسان های زیادی در میخانه ها به دام شیطان گرفتارند و یا اینکه در ذهن خود به سوالات و وسوسه های شیطانی درباره شراب فکر می کنند و در لبه پرتگاه نابودی گیر افتاده اند. شیطان ابتدا می گوید شراب هم یک نوشیدنی است پس اشکالی در خوردنش نیست. گاهی به شخص القا می کند که خوردن اندک آن اشکالی ندارد و ضرری ندارد. حتی به اشخاص ایماندار می گوید اصلاً شراب در کجای قرآن حرام شده است! می گوید حرام نشده فقط نهی شده است. در نهایت این سوال در ذهن طرفداران شیطان - که به حق از خود شیطان، گمراه کننده تر هستند - شکل می گیرد که چرا شراب در دنیا حرام ولی در بهشت حلال است؟ مجموعه این سوالات در نوشته فعلی مورد بررسی قرار می گیرد و در حد توان بدانها پاسخ داده می شود. باشد که در جهت تبلیغ دین الهی و خنثی کردن نقشه های شوم شیطان و شیطان صفتان گامی برداشته باشیم.    
ابتدا بحث خود را با تعریف لغوی و اصطلاحی شراب شروع می کنیم.

1. شراب یا خمر در لغت و اصطلاح به چه معناست؟

شراب در فارسی با نام های باده ، نبیذ یا مِی و به انگلیسی  wineمی باشد. در قرآن کریم لغات «شراب » ، «خمر» و « مسکر» در موضوع شرابخواری بکار رفته است که معنای آنها در لغت و اصطلاح بدین شکل است: 
«شراب» در لغت‌ از ماده «ش‌‌‌ ر ‌‌ب» گرفته شده که در لغت به معناي «نوشيدن» است. راغب مي‌گويد: «شرب» يعني تناول هر نوع مايعي، آب باشد يا غير آن. در لغت عرب « شرب» به معنای نوشیدن و «شراب » به معنای نوشیدنی است. کلمه «شراب» در فارسي به همان مايع مست‌کننده اطلاق مي‌شود. اصولاً «شراب» در لغت‌ به معنای مایع نوشیدنی است، چه از نوع آب باشد و یا نوشابه و یا آب میوه‌ها و یا شربت‌های حلال و سالم و یا مشروبات الکلی. 
کلمه «خمر» در لغت به معناى پوشش و پوشاندن است و لذا به پارچه‌اى که زنان سرِ خود را با آن پوشانده و مراعات حجاب مى‌کنند، «خمار» مى‌گویند. شراب الکلی به دلیل اینکه نوشیدنی مُسکِر(مست‌کننده) و تخمیر شده است که از تخمیر مواد قندی و نشاسته‌ای برخی میوه‌ها به دست می‌آید، به آن «خمر» گفته می شود. از طرف دیگر چون شراب، قدرت تشخیص را از عقل گرفته و در واقع آن را مى‌پوشاند، به آن «خمر» مى‌گویند.
از نظر علمی مخمر، نوعی قارچ است که در تخمیر و تولید مواد نقش دارد. دو نوع مخمر ساکارومایسس سرویزیه و ساکارومایسس بایانوس در ساخت شراب کاربرد دارند. مخمر را به آب انگور اضافه می کنند و به مدت چندین روز این مخمر در محیط بدون هوا، سطح آب انگور را می پوشاند و قند های آن را به اتانول ( الکل) و دی اکسید کربن تبدیل می کند. 
«مُسکر » از ماده «سکر» بوده و در لغت به معنای سد و بند، بند آوردن و بسته شدن مجرای آب می باشد. سکر یا مستی و بیهوشی، حالتی است که بین انسان و عقلش سد می شود. مسکر نیز به معنای شراب مست کننده است که راه عقل انسان را می بندد.
از دیدگاه کوفیون و امام ابو حنیفه، «خمر» شراب شیره انگور است ولی «مسکر» شراب خرما ، گندم ، جو و ذرت می باشد و بدان «نبیذ» نیز گفته می شود. از دیدگاه حجازیون ، امام شافعی، مالکی و حنبلی، «خمر» اسم کلی برای همه نوع شراب مسکری است.

2. شراب در کجای قرآن حرام شده است؟

در بین اعراب قبل از اسلام، ميگساري بسيار رواج داشت و از عادات شایع عرب بود. بنابراین در اسلام نيز حرمت آن، تدريجي بود تا کم کم با این مساله کنار بیایند؛ ابتدا شراب را در تقابل با رزق پاک قرار می دهد « سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا ». سپس صورت مجمل با نام کلی «اثم» حرام می شود. در ادامه از نماز شخص مست جلوگیری می شود « لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى» . این دفعه به گناه بزرگ آن در برابر نفع کمش اشاره می شود « إِثْمُهُمَا أَكْبَرُ » و در نهایت عمل شیطانی معرفی شده و دستور پرهیز صادر می گردد « رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوه».  قرآن اعلام تدريجي حرمت آن را در پنج مرحله بيان می نماید. البته بعضی (مانند محمدعلی صابونی) به چهار مرحله و بعضی(مانند یوسف قرضاوی) به سه مرحله اشاره دارند. مراحل را به ترتیب زیر می بینیم :

مرحله اول
ابتدا در مکه در این آیه به شکل اجمالی به تحریم گناهان و شراب اشاره می کند : إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْإِثْمَ وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِ (اعراف ۳3): پروردگارم فقط کارهاى زشت را چه آشکار باشد و چه پنهان و گناه و تعدى ناحق را حرام کرده است‏. « إِثْم» (گناه) در این آیه در معنای مصداقی، همان شراب است. چرا که بعدها کلمه « إِثْم» در آیه 219 سوره بقره به همان شراب مربوط می شود.

مرحله دوم
باز در مکه از شراب در مقابل رزق نيکو نام می برد تا از نيکو نبودن آن به طور غير مستقيم ياد کند. « وَمِنْ ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالْأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا ؛ (نحل67) و ميوه هاي درخت خرما و انگور، از نعمت هايي است که از آن شراب و رزق پاکيزه مي گيريد».

مرحله سوم
در مدینه به شکل مستقیم به مقارنه گناه در برابر منفعت شراب می پردازد. یعنی  گرچه شراب منافعي دارد و از خريد و فروش و تجارت آن به منفعت مالي مي رسند و يا با خوردن آن از ترس و اضطراب و اندوه نجات يافته و شادابي به دست مي آورند، ولي اين منافع در قبال گناهي و آثار سويي که در آن است، قابل اعتنا نيست: « يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا ؛ (بقره 219) : از تو در باره خمر و قمار مي پرسند. بگو: در آن دو، گناه بزرگ است و منفعت هايي (دارند) و گناهش بيش از منافع آن است». این آیه به قول قاضی ابی یعلی تحریم شراب است چون قبلاً در سوره اعراف کلمه «اثم» با «فواحش» تحریم شده بود؛ ولی به نظر مجاهد ، قتاده و مقاتل ذم خمر می باشد.

مرحله چهارم
سپس به صراحت از نماز خواندن در حال مستي نهي می شود و مصرف شراب به شیفت شبانه محدود می شود: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ (نساء 43): با حال مستي، به نماز نزديک مشويد تا آن گاه كه مي‌دانيد چه مي‌گوئيد.

مرحله پنجم
در نهایت با وجود اين آيات قبلی که حرمت شراب را مي رسانند، بعضي باز هم از نوشيدن شراب دست بردار نبودند تا اين که خداوند به شديدترين وجه و با چندين تأکيد، تحریم کلی شراب در جمیع اوقات را اعلام کرد و فرمود: « ‏يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ- ‏إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ‏ (مائده90-91) ؛ اي کساني که ايمان آورده ايد، شراب و قمار و بت های قربانگاه و تیرهای بخت آزمایی فقط پليدي و از عمل شيطان است. زنهار که از آن اجتناب کنيد. اميد که رستگار شويد. تنها هدف شيطان اين است که با شراب و قمار، بين شما کينه و دشمني بيندازد و شما را از راه خدا و نماز بازدارد. آيا از آن ها دست بردار مي شويد؟» در هيچ موردي قرآن با اين تأکيد و تصريح و شدت، حرمتي را اعلام نکرده است. قرآن شراب را پليدي و عمل شيطان خوانده است.

در این آیه شریفه به نقل از تفسیر نمونه، ده نوع تأکید براى حرمت شراب به کار رفته است:
اوّل: این که آیه شریفه خطاب به مؤمنین است « ‏يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا». و معناى آن این است که ایمان و شرب خمر با هم منافات دارد; و کسى که شرب خمر کند مؤمن نیست، همان گونه که مؤمن شرب خمر نمى کند.
دوم: شراب را در کنار گناهان روشن و مسلّمى نظیر قمار، بت پرستى و بخت آزمایى قرار داده است، و این خود تأکید دیگرى بر حرمت شرب خمر است. 
سوم: کلمه «رجس» و پلیدى، که به عنوان توصیف مشروبات الکلى آمده، تأکید دیگرى بر حرمت است.
چهارم: این که شرابخورى را از کارهاى شیطان معرّفى مى کند « مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ »، نشانگر قبح و زشتى این عمل پلید است.
پنجم: جمله (فَاجْتَنِبُوهُ)، که دستور صریح بر ترک شرب خمر مى دهد، تأکید بلکه تصریح دیگرى بر حرمت این کار زشت است.
ششم: جمله (لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ) که فلاح و رستگارى را در سایه ترک شرب خمر مى داند، تأکید ششم موجود در آیه، براى حرمت شرب خمر است.
هفتم: شیطان با شرب خمر قصد دارد بین شما عداوت و کینه ایجاد کند « الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ ». آیا چیزى که ابزار و سلاح شیطان براى ایجاد عداوت و کینه بین انسانهاست حرام نیست؟ این مطلب تأکید مهمّ دیگرى بر حرمت شرب خمر است. 
هشتم: جمله (وَیُصَدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللهِ) تأکید دیگرى بر مدّعاى ماست. چیزى که مایه فراموشى ذکر خداست و انسان را از یاد خدا باز مى دارد نمى تواند حلال و مباح باشد.
نهم: شراب علاوه بر مفاسد فوق، انسان را از نماز نیز باز مى دارد « وَعَنِ الصَّلَاةِ ». و این نهمین تأکید موجود در آیه است.
دهم: آخرین جمله «(فَهَلْ اَنْتُمْ مُنْتَهُونَ); آیا خوددارى خواهید کرد؟» دهمین تأکید موجود در آیه شریفه براى حرمت شراب است. آیا این همه مفاسدى که در شراب است باعث خوددارى شما از آلوده شدن به آن نخواهد شد؟ 
این آیه شریفه هم فرمان صریح حرمت شرب خمر را بیان کرده است، و هم فلسفه مادّى و معنوى این تحریم را دربر دارد.

3. آیا کمی شراب و در حد یک قطره حرام است؟

شراب «مطلقا» حرام است حتی یک قطره از آن. فرقی بین کم و زیاد در نوشیدن ندارد. برخی می گویند شراب منافعی هم دارد؛ با نوشیدن مقدار کمی از آن، هم به منافع آن می رسیم، هم از ضررهایش در امان هستیم. در پاسخ می گوییم: این مقدار کم، معیاری ندارد و هر کسی با توجّه به شرایطش مقدار را تعیین می کند، که نتیجه آن قبح زدایی از شرابخواری است. در واقع برداشتن حرمت از مقدار کم شراب، به افراد ضعیف الایمان چراغ سبز می دهد که حریم این قانون الهى را بشکنند، که نتیجه این سهل گیری سست شدن قانون الهی و همه گیر شدن پدیده زشت میخوارگی خواهد بود. یکی از اصول فقهی این است که «ما ضَرّ کثیره حُرمَ قلیله»: آنچه مصرف بسیارش زیان آور است، مصرف کمش نیز حرام است. الکل با سایر موارد فرق دارد به این معنی که حتی مقدار مختصری از آن هم از نیروی اراده و قدرت نفس می کاهد و انفعالات نفسانی به وسیله آن فزونی می یابد. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ وَمَا أَسْكَرَ مِنْهُ الْفَرْقُ فَمِلْءُ الْكَفِّ مِنْهُ حَرَامٌ» (سنن ابوداود3202) ،(سنن ترمذی1789) : هر مست کننده ای حرام است و هر چیزی که بسیار آن مست کننده باشد ، کم آن نیز حرام است. «مَا أَسْكَرَ كَثِيرُهُ فَقَلِيلُهُ حَرَامٌ» (سنن ابوداود3196): هر چه زیادش مست کننده باشد، پس کم آن نیز حرام است.

4. حکم شراب در احادیث و روايات چیست؟

حضرت محمد (ص) و بزرگان مکتب اسلام هر کدام به نوعی پلیدی شراب خواری را هشدار داده اند. پیامبر اکرم (ص) فرموده اند: «حَرَّمَ اللَّهُ الْخَمْرَ وَكُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ» (سنن نسائی5604) : خداوند متعال شراب را حرام کده و هر مست کننده ای حرام است. «كُلُّ شَرَابٍ أَسْكَرَ فَهُوَ حَرَامٌ » (صحیح بخاري235): هر نوشیدنی که انسان را مست کند، حرام است. «اجْتَنِبُوا الْخَمْرَ فَإِنَّهَا أُمُّ الْخَبَائِثِ» (سنن نسائی5572) : از نوشیدن شراب بپرهیزید چرا که سرچشمه همه پلیدی هاست. «اجْتَنِبُوا الْخَمْرَ فَإِنَّهَا مِفْتاح كلِّ شَرٍّ» (مسند حاکم7340) : از نوشیدن شراب بپرهیزید چرا که کلید همه بدیهاست. «الخمرُ جُماعُ الإثم» (شعب الایمان بيهقي8480) : شراب جمع کننده گناهان است. «مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَلَا يَقْعُدْ عَلَى مَائِدَةٍ يُدَارُ عَلَيْهَا الْخَمْرُ» (شعب الایمان بیهقی7380) : هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، نباید روی سفره ای بشیند که شراب بر آن گردانده شود. «لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي الْخَمْرِ عَشْرَةً غَارِسَهَا، عَاصِرَهَا وَمُعْتَصِرَهَا وَشَارِبَهَا وَحَامِلَهَا وَالْمَحْمُولَةُ إِلَيْهِ وَسَاقِيَهَا وَبَائِعَهَا وَآكِلَ ثَمَنِهَا وَالْمُشْتَرَاةُ لَهُ» (سنن ترمذی1216) (جمع الجوامع سیوطی 2453) : پیامبر (ص) به واسطه شراب ده نفر را لعنت فرموده است: 1. کسى که درخت انگور را به نیت توليد شراب مي کارد 2. کسی که عصاره انگور يا خرما را براي تهيه شراب مي گيرد 3. کسی که انگور برای او فشرده می شود 4. نوشنده شراب  5. حمل کننده و راننده شراب 6. صاحب بار و  کسی که بار شراب برایش حمل می شود 7. پیاله گردان یا کسی که شراب به درب منازل می برد 8. فروشنده شراب 9. کاسبى که از شراب فروشى پولى به دست مى آورد 10. کسی که برایش خریداری می شود. پیامبر (ص) به امام علی (ع) فرمود: «اگر همه گناهان را در خانه ای جمع کنند، کلید آن شراب است.» از امام علی(ع) در باب نکوهش شراب نقل شده است؛: لَوْ وَقَعَتْ‏ قَطْرَةٌ فِی بِئْر فَبُنِیتْ مَکانَهَا مَنَارَةٌ لَمْ أُؤَذِّنْ عَلَیهَا و لَوْ وَقَعَتْ فی نَهر ثمّ جَفَت و نَبت فیه الکَلأ لم أرعه؛ اگر قطره‌ای از شراب در چاهی بیفتد و بر آن مکان مناره‌ای بلند بنا شود، بر آن مناره اذان نمی‌گویم. اگر قطره‌ای از شراب در رودخانه‌ای بیفتد سپس آب آن خشک شود، و از زمین آن سبزه‌زاری بروید، هیچ حیوانى را از آن سبزه‌ها نمی‌چرانم (تفسیر آلوسی و کشاف). 
در روائع البیان محمدعلی صابونی در باب تحریم شراب و ام الخبائث بودن آن روایتی از نسائی از عثمان بن عفان (رض) نقل شده است که یک روز مرد عابدی توسط زنی بدکاره برای ادای شهادت به منزل آن زن دعوت می شود. با آمدن مرد عابد، درها بسته می شود و آن زن می گوید من تو را برای ادای شهادت نخواسته ام بلکه می خواهم با من در آمیزی و یا از این شراب بخوری یا اینکه این غلام مرا بکشی تا کسی این ماجرا را نفهمد. مرد عابد به خیال خودش گناه کوچکتر را انتخاب می کند و می گوید پس شراب برایم بریز. آنقدر می خورد تا مست شده و روی زن می افتد و بعداً شاهد ماجرا یعنی غلام را نیز می کشد. خلاصه اینکه شراب سرچشمه زنا و قتل نفس گردید.  

5. حکم شراب پیش از دین اسلام چه بوده است؟

شراب در همه شريعت ها حرام بوده است. آنچه فعلاً مشهود است که پيروان اديان آسماني مانند مسيحي ها شراب مي نوشند، دليل نمي شود بر اين که حضرت مسيح (ع) آن را حلال شمرده باشد، بلکه به جهت تحريف در آموزه هاي ديني اين امر صورت مي گيرد.
در کتب مقدس یهودیان آیات بسیاری در مذمت و نهی مسکرات آمده است؛ به عنوان مثال در لاویان فصل 10 آمده است: و یَهُوَه هارون را خطاب كرده گفت: تو و پسرانت با تو چون به خیمه اجتماع داخل شوید شراب و مسكری منوشید مبادا بمیرید. این است فریضه ابدی در نسلهای شما. در امثال 20: 1 آمده است: شراب استهزا می‌كند و مسكرات عربده می‌آورد و هر كه به آن فریفته شود حكیم نیست. در اشعیا فصل 5 آمده است: وای بر آنانی كه صبح زود برمی خیزند تا در پی مسكرات بروند و شب دیر می‌نشینند تا شراب ایشان را گرم نماید و در بزمهای ایشان عود و بربط و دف‌ّ و نای و شراب می‌باشد. اما به فعل یَهُوَه نظر نمی كنند و به عمل دستهای وی نمی‌نگرند. بنابراین قوم من به‌ سبب عدم معرفت اسیر شده‌اند و شریفان ایشان گرسنه و عوام ایشان از تشنگی خشك گردیده. از این سبب هاویه حرص خود را زیاد كرده و دهان خویش را بی‌حد باز نموده است و جلال و جمهور و شوكت ایشان و هر كه در ایشان شادمان باشد در آن فرو می‌رود.
در کتابهای مسیحیت و عهد جدید نیز چنین آمده است: در لوقا فصل 1 آمده از امتیازات یحیی، ننوشیدن شراب و مسکرات را بر شمرده است: فرشته بدو گفت: ای زكریا ترسان مباش زیرا كه دعای تو مستجاب گردیده است و زوجه‌ات الیصابات برای تو پسری خواهد زایید و او را یحیی خواهی نامید. و تو را خوشی و شادی رخ خواهد نمود و بسیاری از ولادت او مسرور خواهند شد. زیرا كه در حضور یَهُوَه بزرگ خواهد بود و یحیی شراب و مسكری نخواهد نوشید و از شكم مادر خود پر از روح القدس خواهد بود. در آیات دیگری از میگساری اسقفان (تیطس1: 7)، معلمان (تیطس 2: 3-2) و به طور کلی تمام خادمان کلیسا (تیموتاؤس 3: 3) نهی شده است زیرا میگساران هرگز در جماعت خدا داخل نمی شوند (اول قرنتیان 6: 9-10). افسسیان 5: 18 از مسیحیان می‌خواهد: مست شراب مشوید كه در آن فجور است بلكه از روح پر شوید.
پیامبر اکرم (ص) در بحث نشانه های بزرگ قیامت و عصبانیت حضرت عیسی بخاطر گناهان امتش می فرماید : « قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَاللَّهِ لَيَنْزِلَنَّ ابْنُ مَرْيَمَ حَكَمًا عَادِلًا فَلَيَكْسِرَنَّ الصَّلِيبَ وَلَيَقْتُلَنَّ الْخِنْزِيرَ وَلَيَضَعَنَّ الْجِزْيَةَ ... (صحیح مسلم221) ، (صحیح بخاري2070): سوگند به خدا ( در روز قیامت) عیسی بن مریم به شکل امامی عادل نازل می شود پس صلیب را می شکند و خوک را می کشد و جزیه قرار می دهد ... .

6. چرا شراب حرام است؟ حرام بودن شراب چه حکمت هایی دارد؟

دین اسلام برای حفظ شخص ، خانواده و جامعه برنامه هایی فراهم کرده است که تحت عنوان « مقاصد شریعت» مطرح می شوند. این بحث در حوزه شخص به پنج مورد تقسیم می شود که عبارتند از حفظ جسم و جان، عقل و شعور، دین و ایمان، عرض و آبرو ، مال و ثروت. طبیعتاً هر امری که یکی از این موارد را تهدید کند ، حرام بوده و گناه محسوب می شود. لذا شراب خواری متاسفانه تهدید کننده هر پنج مورد می باشد بنابراین از همه جهات حرام و مضر است. از طرف دیگر هر شخص از سه جهت حقوقی بر دوشش می باشد : حق النفس ، حق الناس و حق الله و باید حقوق آنها را رعایت کند.

دلیل تعبدی
احکامى که از طرف خداوند براى بشر تعيين شده ، براى سعادت و خوشبختى انسان وضع شده است. مسلمان اطمينان دارد که احکام و دستورهاى الهى داراى منافع و مصلحت هايى است که خداوند از آن آگاهى دارد هرچند که ما از حکمت و فلسفه آن آگاهى نداشته باشيم. تقریباً همانند اطاعت از نسخه‏هاى پزشکى که با اطمينان، داروهاى تجويزى را مصرف مى‏کنيم، اگر چه از کيفيت داروها و چگونگى تأثير آن اطلاع چندانى نداريم. تمام احکام اسلامی، فلسفه یا اسراری دارند که بیشتر آنها را نمی دانیم. و شاید تأثیر معنوی احکام، در ندانستن حکمت آنها باشد و یا خدای متعال کشف آنها را به عقل و علم بشر موکول ساخته است تا حقانیت این مذهب بر عموم مردم، به ویژه دانشمندان منصف واضح گردد. گذشته از همه زیان هایی که شرابخواری در ابعاد متفاوت می تواند داشته باشد، حق الله نقش اولیه را دارد یعنی نافرمانی از خداوند قانون گذار. فردی که این کار حرام را محض اطاعت از فرامین الهی ترک کند، عبودیت خود را ثابت کرده است و برعکس.

زیان های جسمی و بدنی

از نظر پزشکی و علمی ، پزشکان اعتراف مى کنند که شراب باعث انواع بیماریهای جسم است، که از جمله مى توان به بیماریهاى قلب و عروق و ضعف ماهيچه‌هاي قلب اشاره کرد. یکى از عوامل سکته هاى قلبى و مغزى و سرطان مغز ، شرب خمر است. از دیگر مشکلاتی که شراب برای بدن انسان ایجاد می کند می توان به موارد زیر اشاره کرد: از کار افتادن سلول‌های مغزی، افزایش فشار خون، رعشه اندام، ضعف هواس، متورم شدن معده، بی‌خوابی، کاهش کلسیم بدن، کمبود خواب، چاقی، بیماری کبدی، التهاب لوزالمعده که بيماري بسيار خطرناکي بوده و ممکن است منجر به مرگ شود، مرگ بر اثر تنگي نفس؛ نارسايي‌هاي خوني؛ آمادگي براي ابتلاء به بيماري‌هاي عفوني به دليل ضعف بدن ناشي از اعتياد به الکل. الکل از همان ابتداي ورود به بدن؛ تخريب و فساد را با خود به ارمغان مي‌آورد از جمله سرطان زبان، استفراغ شديد خوني، التهاب حاد کبد و سرطان مري؛ آمارها نشان مي‌دهد90% مبتلايان به سرطان معده از معتادان به مشروبات الکلي هستند که مصرف دخانيات نيز به اين امر کمک مي‌کند. الکل بر طول عمر نیز تاثیر دارد به طوری که در صورت افزايش مستي به بيهوشي و مرگ منتهي مي‌گردد. دانشمندان مشهور غربي معتقدند که هر گاه از جوانان 21 تا 23 ساله معتاد به مشروبات الکلي 51 نفر بميرند، در مقابل از جوان هاي غير معتاد ده نفر هم تلف نمي شوند. دانشمند ديگري ثابت کرده است که جوان هاي 20 ساله که انتظار مي رود پنجاه سال عمر کنند، در اثر نوشيدن الکل بيش تر از 35 سال عمر نمي کنند. این جنبه از زیان های شراب شامل حق النفس و ضربه زدن به جسم و جان محسوب می شود.

زیان های عقلی و روانی

الکلِ مسکِر انسان را از حالت عادی خارج می سازد و برای مدت زمانی او را در مستی و بی خبری نگه می دارد و در این حالت هرگونه عمل خطرناک و یا شرم آوری از وی امکان صدور می یابد. روشن است که با از بين رفتن عقل، پرده شرم و حيا دريده مى‏شود. در نتيجه ميدان به دست غرايز حيوانى مى‏افتد. انسان به صورت حيوانى وحشى و لجام گسيخته درمى‏آيد. نوشابه‏هاى الکلى پس از استفاده سريعاً جذب خون مى‏شود . خون در مسير خود مغز را بى نصيب نمى‏گذارد، در نتيجه عمل سلسله اعصاب رو به ضعف مى‏رود . خويشتن دارى که ارادى و منشأ شرم و حيا در انسان و مانع از بروز کارهاى زشت است، از دست مى‏رود. الکل آثار مخرب زيادي مانند بر هم زدن تعادل رواني و عوارض دماغي به دنبال دارد. ايجاد اعتياد به الکل که به الکليسم موسوم است؛ ايجاد جنون عقلي که شخص را به خيانت و جنايت يا خودکشي سوق مي‌دهد. شراب عقل را از انسان مى گیرد. بعضى خیال مى کنند که شرابخوار فقط موقع مستى عقل خود را از دست مى دهد، امّا آمار و ارقام به ما مى گوید که شرابخواران تدریجاً دیوانه مى شوند و سر از تیمارستان درمى آورند. 85% از دیوانه هاى موجود در تیمارستانهاى آمریکا بر اثر شرب خمر دیوانه شده، و تنها 15% آنها بر اثر علل و عوامل دیگر عقل خود را از دست داده اند. در انگلستان در برابر هر 2249 دیوانه الکلى، 53 دیوانه غیرالکلى وجود دارد. یعنى از هر 40 دیوانه، 39 نفر آنها بر اثر مداومت بر شرب خمر دیوانه شده اند!

زیان های اجتماعی

انسان مست بی عقل و دیوانه دست به هر جنایتى می زند. افزایش جرایم رانندگی و تصادف با اتومبيل؛ به راه انداختن مشاجرات بي دليل به جهت فقدان تعقل؛ آدم کشى، غصب اموال مردم و دهها کار حرام دیگر همه در انتظار یک انسان فاقد عقل و شعور است. زایل شدن محبت خانوادگی، قتل فرزند به وسیله والدین، افزایش بی‌رویه آمار طلاق و فروپاشی کانون خانواده، جنون و سایر انواع بیماری‌های روانی به میزان 85% از اثرات مخرب این مایع شوم است. می توان گفت شراب یکی از عوامل نا امنی جامعه است و عامل گسترش فساد اخلاقى و بالا رفتن آمار جنایاتی از قبیل: سرقت، ضرب و جرح، جرائم جنسى و قتل می باشد. از یکى از دانشمندان نقل شده است که اگر دولت‌ها نیمى از شراب فروشى‌ها را ببندند، ما نیمى از بیمارستان‌ها و تیمارستان‌ها را مى‌بندیم.

زیان های جنسی و آبرویی
شخص مست به نوامیس دیگران تعارض می کند و حتی ندانسته به محارم خود نیز تجاوز می کند. گاهاً ناموس فروشی هم می کند.  شراب عامل تشديد بيش از حد ميل جنسي است که منجر به تجاوز به ديگران مي‌شود و از سوي ديگر به تدريج کاهش و نارسايي‌هاي جنسي را به همراه دارد و در نهایت خانواده اش دچار خیانت ناموسی می شود.
مشروبات الکلى براى انسان آن قدر آثار منفى دارد که گاه نسل آینده وى را نیز تهدید مى کند، به گونه اى که اگر زن حامله اى شرابخوار باشد جنین او هم در معرض ابتلا به بیماریهاى جسمی خواهد بود. عوارض منفى مثل نارسايي‌هاي قلبي مادرزادي، عقب‌ماندگي ذهني و نقص خلقت اعضای بدن در نوزاد ایجاد می شود مخصوصاً اگر آمیزشى در حال مستى صورت گیرد.

زیان های دینی 
مصرف مواد الکلی باعث فاصله گرفتن از تکالیف دینی و غرق شدن در صحرای هپروت می شود. شخص مست هوش لازم را ندارد تا به فکر پروردگارش باشد و نعمتهای او را سپاس بگوید و او را پرستش کند. میخوارگی باعث ضعیف شدن صدای وجدان و پایمال شدن شرم و حیا می شود. فرد مست دچار غفلت از خود و خدای خود می شود و با ترک طاعات و عبادات، ترک نماز و روزه و اذکار به دنیای معنویت پشت می کند و از انسانیت خود فاصله می گیرد و وارد حیات نباتی و حیوانی می شود.

زیان های مالی
کسی که مضروبات الکلی مصرف کرده و سرمست باده گساری شده از یک طرف مال و ثروت خود را صرف آن کرده و از طرف دیگر هزینه مخارج زندگی خود و بچه ها و خانواده اش را ضایع کرده و آنها را از برآورد مایحتاجشان محروم کرده است. این فرد حق الناس خانواده خود را زیر پا گذاشته است. از این گذشته هر سال میلیاردها دلار هزینه صرف این مایع خانمانسوز می گردد در حالیکه می توان با این هزینه، پروژه های عمرانی مثل مدرسه و بیمارستان های زیادی را تاسیس نمود.  

7. آیا مصرف شراب منافع پزشکی و سلامتی دارد؟

از پیامبر اکرم (ص) درباره شراب سوال پرسیدند که آیا شراب را برای خاصیت درمانی درست بکنند؟ فرمودند «لَيْسَ بِدَوَاءٍ وَلَكِنَّهُ دَاءٌ» (مسلم3670) : شراب درمان نیست بلکه درد است. پزشکان متخصص نوشته اند یک سری اطلاعات غلط و غیر علمی در ذهن تمام مصرف کنندگان مشروبات الکلی وجود دارد؛ مثلاً مشروبات الکلی به ویژه آب جو، برای درمان سنگ کلیه مفید است در حالیکه با مصرف آب معمولی ، آب میوه و آب هندوانه و آب پرتقال نیز قابل درمان است. ادعا شده بود که نوشیدن شراب قرمز در حد اعتدال دارای آنتی‌اکسیدان بالایی می‌باشد و سرشار از پلی فنول‌ است. آنتی‌اکسیدان سبب جلوگیری از لخته شدن خون در شریانها می‌شود و از شریانها در برابر کلسترول بد و کار قلب محافظت می‌کند. از بروز سرطان ریه ، پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه ، سرطان سینه و آفتاب سوختگی پوست پیشگیری می کند. ولی تحقیقات وزارت بهداشت بریتانیا در سال ۲۰۱۶ نتیجه مطالعات قبلی که گفته بود نوشیدن اندک الکل خطر ابتلای مردان به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد رد کرده ‌است. به گفته مشاور ارشد اداره بهداشت بریتانیا این باور که نوشیدن یک استکان شراب قرمز در روز باعث جلوگیری از بیماری قلبی می‌شود یک افسانه بیش نیست و بر عکس بر همه دستگاه های بدن زیان های جبران ناپذیری وارد می کند.
عده ای برای توجیه اعمال ناپسند خود می گویند برای فراموش کردن ناراحتی های روحی به شراب پناه می برند. و این در حالی است که این کار مدتی صدای وجدان را ضعیف می کند ولی بعد از از بین رفتن اثر شراب، ناراحتی فرد هنوز به جای خود باقی است.

8. چرا شراب در این دنیا حرام ولی در بهشت حلال است؟

اسلام دینی است که به خاطر پیشرفت روز افزونی که در جامعه داشته، از سوی افراد مغرض یا نادان مورد هجوم قرار گرفته است، یکی از این هجمه‌ها که از سوی این افراد به اسلام شده این است که اسلام دین شهوت و هوس است؛ زیرا افراد جامعه خویش را به نعمت‌هایی مانند شراب، دوشیزگان بهشتی و … وعده می‌دهد. «پاپاس فندر» در كتابش مى‌‏نويسد: «محمد كوشش كرد با وعده بهشت پر از عيش و عشرت نفسانى، آيين خود را مقبول اعراب سازد». این اندیشه گرچه از سوی دیگر مستشرقان منصف مورد نقد قرار گرفته است، ولی از آن‌رو به آن می‌پردازیم که می‌تواند این سوال را در ذهن خوانندگان ایجاد کند که چه تفاوتی بین دنیا و آخرت وجود دارد که بعضی چیزها در دنیا از سوی خداوند متعال منع شده است، ولی همان‌ها در آخرت به عنوان پاداش به مومنین داده می‌شود مانند شراب و حوریه بهشتی؟! یکجا گفته شراب بهشتي براى نوشندگان لذت‏بخش است (وَأَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ) و جای دیگر گفته شراب و قمار حرام است (الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ ... رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ). سایر سوالات در این زمینه به قرار زیر است:
• چرا شراب و حورالعین در دنیا منع شده اما در آخرت نه ؟
• اگر شراب حرام است چرا در بهشت رودهایی از شراب وجود دارد؟
• اگر شراب بد است، چرا قرآن می‌گوید بهشتیان از شرابی لذت‌بخش می‌نوشند؟
• چگونه شراب نجس است ولی بهشت پر از شرابه؟
• اگر خداوند شراب روی زمین را بر تمامی انسان‌ها حرام کرده، چرا در قرآن کریم، خداوند وعده طعام و شراب ناب در بهشت را به انسان‌ها داده است؟ 
• چرا خدا در قرآن خوردن شراب در این دنیا را حرام دانسته ولی باز در قرآن در بهشت حرف از حوری و شراب زده شده؟

برای شروع این بحث اقسام شراب و نوشیدنی ها را در قرآن بررسی می کنیم و سپس ویژگی های شراب دنیا و شراب بهشتی را با هم مقایسه می کنیم.

اقسام شراب در قرآن

در قرآن کریم فعل شرب (نوشیدن) در موارد زیر بکار رفته است: 
1. آب نوشیدن بنی اسرائیل : كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ (بقرة 60)     
2. آب نوشیدن سحری رمضان :  كُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ (بقرة 187‏)       
3. آب نوشیدن از نهر طالوت : مُبْتَلِيكُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي (بقرة 249)
4. آب نوشیدن عام در دنیا : أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ (واقعة 68) ، (أعراف 31) ، (مؤمنون33) 
5. آب نوشیدن بنی اسرائیل در صحرای تیه : فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ (أعراف160)          
6. آب نوشیدن مریم زائو: فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَرِّي عَيْنًا (مريم 26‏)
7. آب نوشیدن شتر صالح : قَالَ هَذِهِ نَاقَةٌ لَهَا شِرْبٌ وَلَكُمْ شِرْبُ يَوْمٍ مَعْلُومٍ (شعراء 155‏) ، (قمر28)           
8. نوشیدن آب گرم جهنم : فَشَارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ (واقعة 55)
9. نوشیدن شراب در بهشت : إِنَّ الْأَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا (إنسان5) ، (طور19‏)، (حاقة 24‏)، (إنسان 6‏)، (مرسلات43‏)، (مطففين 28)
همچنین اقسام شراب (نوشیدنی) زیر در قرآن کریم ذکر شده است:

1. آب و غذای عزیر: بَلْ لَبِثْتَ مِائَةَ عَامٍ فَانْظُرْ إِلَى طَعَامِكَ وَشَرَابِكَ لَمْ يَتَسَنَّهْ (بقرة 259‏)
2. نوشیدنی گرم جهنم : لَهُمْ شَرَابٌ مِنْ حَمِيمٍ (أنعام 70‏) ، (يونس 4‏)، (كهف 29) ، (نبأ 24)
3. آب باران : أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لَكُمْ مِنْهُ شَرَابٌ (نحل 10‏)
4. عسل : يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ (نحل 69)
5. آب شیرین دریا : هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ (فاطر 12)
6. آب چشمه ایوب : ارْكُضْ بِرِجْلِكَ هَذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَشَرَابٌ (ص 42‏)
7. شراب بهشتی : وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا (إنسان 21) ، (ص 51‏) 
پس همانطور که مشاهده می کنید، کلمه « شرب و شراب» برای کاربردهای زیادی بکار رفته است و مصداق های فراوانی دارد. به عبارت دیگر به آب معمولی، عسل ، آب گرم جهنم و شراب بهشتی ، شراب گفته شده است.

مقایسه ویژگی های شراب بهشتی و شراب دنیوی

شراب، طبق آیات قرآن مجید دو نوع است: 1- پاک و حلال 2- نجس و حرام.
• شراب نجس و حرام: شرابی است مست کننده ، معصیت‌زا و جنون‌آفرین که عقل را زائل کند و مفاسد فردی و اجتماعی به دنبال دارد.
• شراب پاک و حلال: شرابی است  پاک و بدون مست کنندگی، بدون ناخالصی و آلودگی که برای انسان، هوش و عقل، نشاط، عشق و صفا می‌آفریند.

اگر سخن از شراب بهشتی است، ویژگی‌های آن نیز در قرآن بیان می‌شود تا خواننده گمان نکند که این شراب همان خمر و شرابی است که در دنیا منع شده است مثلاً اگر در سوره محمد می‌فرماید: «أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبينَ [محمد15] نهرهايى از شراب كه مايه لذّت نوشندگان است‏» در جایی دیگر از این کتاب الهی این شراب را این‌گونه وصف می‌کند که،«لا يُصَدَّعُونَ عَنْها وَ لا يُنْزِفُون ‏[واقعه19] امّا شرابى كه از آن درد سر نمى‌‏گيرند و مست نمى‏‌شوند» .
علاوه بر آن، خداوند می‌فرماید: «يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ [ابراهیم48] در آن روز زمين به غیر زمين، و آسمان‌ها (به آسمانى ديگرى) مبدل مى‏‌شود» با توجه به تبدیل زمین، قوانین نیز متفاوت خواهد شد، زیرا در دنیا قوانین بر اساس نیازها و به خاطر روابطی است که در جامعه وجود دارد، جعل شده است، ولی زمانی که دنیا متحول گردید و جامعه به نحوی دیگر شکل گرفت، قوانین آن نیز متفاوت خواهد بود. از این‌روست که خداوند متعال، زمانی که سخن از نعمت‌های بهشتی به میان می‌آورد، از کلمه مَثَل به معنای «شبیه و وصف» استفاده می‌کند، به عنوان مثال می‌فرماید: «مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتي‏ وُعِدَ الْمُتَّقُونَ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهار [رعد35] شبیه بهشتی که به متقین وعده داده شده است از زیرش نهرها جاری است» و یا در آیه دیگری می‌فرماید: «مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتي‏ وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فيها أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَيْرِ آسِن …‏[محمد15] شبیه بهشتى كه به پرهيزگاران وعده داده شده، چنين است: در آن نهرهايى است از آب صاف و خالص كه بدبو نشده است‏» . از این‌رو نباید گمان کنیم که اگر سخن از نعمت‌هایی در بهشت شده است که در دنیا، خداوند متعال انسان را از آن منع کرده، این نعمت‌ها همان موارد ممنوعه است.  اکنون به چند مورد از ویژگی های شراب بهشتی و شراب دنیوی اشاره می کنیم:
 

1. شراب دنیایی مست کننده است و عقل و هوش آدمی را تعطیل می کند. لَا فِيهَا غَوْلٌ وَلَا هُمْ عَنْهَا يُنْزَفُونَ (صافات 47) : بدون تباهي بيهوشي و مستی و زوال عقل- بدون تهوّع و استفراغ و عرق.  ( از شراب بهشتی نفی شده یعنی برای شراب دنیایی وجود دارد.) 
اما در نوشیدن شراب بهشتی هیچ گونه زوال عقل و هوش و مستی وجود ندارد.‏ ‏‏يُطَافُ عَلَيْهِم بِکَأْسٍ مِن مَّعِينٍ- بَيْضَاءَ لَذَّةٍ لِّلشَّارِبِينَ- لَا فِيهَا غَوْلٌ وَلَا هُمْ عَنْهَا يُنْزَفُونَ (صافات45- 47) : جام‌هایی از نهرهای جاري شراب برای آنها می گردانند- سفید و خوشگوارهستند برای نوشندگان – بدون تباهي بيهوشي و مستی و زوال عقل- بدون تهوّع و استفراغ و عرق.

2. شراب دنیوی سردرد و استفراغ دارد. لَايُصَدَّعُونَ عَنْهَا وَلاَيُنزِفُونَ (واقعه 19) : بدون سردرد و استفراغ. ( از شراب بهشتی نفی شده یعنی برای شراب دنیایی وجود دارد.)
شراب بهشتی بدون سردرد و استفراغ است و لذت ببخش می باشد. مُتَّكِئِينَ عَلَيْهَا مُتَقَابِلِينَ- ‏يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ -بِأَكْوَابٍ وَأَبَارِيقَ وَكَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ- لَايُصَدَّعُونَ عَنْهَا وَلاَيُنزِفُونَ... ‏ (واقعه 16- 19): روبروي هم بر آن تختها تكيه مي‌زنند -‏ نوجواناني، هميشه نوجوان براي آنان جام‌هایی از نهرهای جاری شراب مي‌گردانند.- بدون سردرد و استفراغ...  مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِيهَا أَنْهَارٌ مِنْ مَاءٍ غَيْرِ آَسِنٍ وَأَنْهَارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَأَنْهَارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ وَأَنْهَارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى (محمد15) : وصف بهشتي كه به پرهيزگاران وعده داده شده است  در آن رودبارهائي از آبي است كه گنديده نگشته ، و رودبارهائي از شيري است كه طعم و مزه‌ي آن متغيّر نشده است ، و رودبارهائي از شرابي است كه سراپا لذّت براي نوشندگان است ، و رودبارهائي از عسلي است كه خالص و پالوده است.‏ ‏

3.  از آثار مهم نوشیدن شراب دنیوی، لغوگویی و بد و بیراه گفتن و گناه و دروغ است. يَتَنَازَعُونَ فِيهَا کَأْساً لَا لَغْوٌ فِيهَا وَلاَتَأْثِيمٌ (طور23): جامهاي شراب را از دست يكديگر مي‌گيرند که بدون بيهوده‌گوئي و گناه است. (از شراب بهشتي نفي و براي شراب دنيايي اثبات شده است)
اما شراب بهشتی هرگز لغوگویی و بد گویی و گناه به دنبال ندارد. يَتَنَازَعُونَ فِيهَا کَأْساً لَا لَغْوٌ فِيهَا وَلاَتَأْثِيمٌ -‏وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ غِلْمَانٌ لَهُمْ كَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَكْنُونٌ (طور24-23): جامهاي شراب را از دست يكديگر مي‌گيرند که بدون بيهوده‌گوئي و گناه است - نوجوانان پيوسته در گرداگرد آنان در گردشند. انگار مرواريدهاي پنهان هستند.
وَكَأْسًا دِهَاقًا - ‏لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلَا كِذَّابًا (نبا35-34) جام پر از شراب می نوشند ‏-‏ بهشتيان در آنجا نه سخن پوچ و بيهوده‌اي مي‌شنوند ، و نه دروغگوئي و دروغگو ناميدني. لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلَا تَأْثِيمًا- ‏إِلَّا قِيلًا سَلَامًا سَلَامًا‏ (واقعه 25-26) : در ميان باغهاي بهشت ، نه سخن ياوه مي‌شنوند ، و نه سخن گناه‌آلود. ‏مگر سخن سلام! سلام ! را.

4. انسان را از یاد خدا غافل می کند. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ - ‏إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ‏ (مائده90-91) اي مؤمنان! ميخوارگي و قمار و بتهای قربانگاه و تيرهای بخت‌آزمائي پليدند و عمل شيطان مي‌باشند . پس از ( اين كارها) دوري كنيد تا اين كه رستگار شويد . شيطان مى‏خواهد با شراب و قمار بين شما دشمنى و کينه ايجاد کند و شما را از ياد خدا و خواندن نماز باز دارد . پس آيا دست مي‌كشيد؟ 
شراب بهشتی خدا را بیشتر به انسان می شناساند. ‏‏ يَتَنَازَعُونَ فِيهَا کَأْساً لَا لَغْوٌ فِيهَا وَلاَتَأْثِيمٌ ... إِنَّا كُنَّا مِنْ قَبْلُ نَدْعُوهُ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِيمُ (طور28-23): جامهاي شراب را از دست يكديگر مي‌گيرند که بدون بيهوده‌گوئي و گناه است... ما پيش از اين، او را به فرياد مي‌خوانديم. واقعاً او نيكوكار و مهربان است .

5. در شراب دنیوی گونه ای از پلیدی وجود دارد. إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ (مائده90) شراب و قمار پليد است. 
اما شراب بهشتی طیب و طاهر است و از هر گونه پلیدی به دور است. وَيُطَافُ عَلَيْهِمْ بِآنِيَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَأَكْوَابٍ كَانَتْ قَوَارِيرَا‏ - ‏قَوَارِيرَ مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِيرًا- وَيُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْسًا كَانَ مِزَاجُهَا زَنْجَبِيلًا- ‏عَيْنًا فِيهَا تُسَمَّى سَلْسَبِيلًا‏... وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ إِذَا رَأَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَنْثُورًا... وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا (انسان15-21)‏‏: جامه‌هاي سيمين و قدحهاي بلورينِ شراب-‏ قدحهاي بلوريني كه از نقره‌اند. آنها را درست به اندازه‌ي لازم پيموده‌اند- جامهاي شراب با آميزه‌ي زنجبيل- چشمه‌اي كه در بهشت است و سلسبيل ناميده مي‌شود. همواره نوجوانان جاودانه‌اي ميانشان مي‌گردند كه هرگاه ايشان را بنگري چنين مي‌انگاري كه مرواريد غلتانند.‏ پروردگارشان بديشان شراب پاك مي‌نوشاند. يُسْقَوْنَ مِنْ رَحِيقٍ مَخْتُومٍ -خِتَامُهُ مِسْكٌ- ‏وَمِزَاجُهُ مِنْ تَسْنِيمٍ (مطففین27 - 25): شراب زلال و خالص، مهر شده ، سربسته و دست نخورده می نوشند – با مهری از جنس مشک – آميزه آن از چشمه تسنیم است. إِنَّ الْأَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا (انسان5): نیکوکاران از جامهاي شراب می نوشند که آميخته به كافور است.

6. شراب دنیوی عملی شیطانی و منتسب به اوست. رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ (مائده90) شراب عمل شيطانی است.
اما شراب طهور و پاک بهشتی هدیه ای رحمانی و الهیست. وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا (انسان21) : پروردگارشان بديشان شراب پاك مي‌نوشاند. (ساقی آنها، خداست). در این آیه به نعمت فوق‌العاده مهّمی اشاره دارد که دو ویژگی دارد: الف ـ ساقی‌، خداست‌، در بخش‌های پیشین‌، خادمان بهشتی ساقی بودند، امّا این‌جا؛ ساقی خداست‌. ب ـ شراب‌، طهور است‌؛ یعنی هم خودش پاک است و هم پاک کننده است؛ بدین ترتیب‌، این شراب‌، جسم و روح انسان را از هرگونه آلودگی و ناپاکی (مثل غفلت از خدا)  پاک می‌کند و چنان نورانیّتی به انسان می‌بخشد که وصف شدنی نیست‌. اگر شراب آلوده‌ی دنیا، عقل را زایل می‌کند و انسان را از خدا دور می‌سازد، امّا شراب طهوری که با دست ساقی اصلی (خداوند) داده می‌شود، او را از ماسوی الله بیگانه کرده‌، غرق در جمال و جلال او می‌کند.

جدول مقایسه شراب دنیوی و شراب بهشتی

پس از مقایسه شراب دنیوی و بهشتی ، لازم است به چند نکته اشاره کنیم که از نظر ادبی و فلسفی بین این دو نوع شراب تفاوت ایجاد می کند و فرق بین آنها را بهتر مشخص می کند:

اشتراک لفظی شراب

لفظ مشترک به کلمه ای گفته می شود که بیش از یک معنا داشته باشد زیرا آن دو معنا در آن لفظ مشترک هستند. شراب و نوشیدنی بهشتی ماهیتاً با شراب و نوشیدنی دنیوی تفاوت دارد و این دو ، جز در نوشیدن و مایع بودن، شباهتی به یکدیگر ندارند. باید گفت که شراب بهشتی نوشیدنی کاملا متفاوت از شراب دنیایی است. شرابی که در دنیا وجود دارد باعث از بین رفتن عقل و زوال آن می‌شود. در حالی که به تصریح قرآن شراب بهشتی اینگونه نیست؛ بنابراین جنس آنها متفاوت است؛ اولی حرام و نجس است ولی دومی حلال و پاکیزه. این دو شراب فقط اشتراک لفظی با یکدیگر دارند. یعنی فقط اسم آنها مثل هم است و گرنه در ماهیت از همدیگر جدا هستند. چنانچه مومنان در بهشت با دیدن میوه ها و نعمتهای بهشتی می گویند قبلاً در دنیا مشابه اینها را دیده بودیم: « وَبَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ كُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقًا قَالُوا هَذَا الَّذِي رُزِقْنَا مِنْ قَبْلُ وَأُتُوا بِهِ مُتَشَابِهًا وَلَهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَهُمْ فِيهَا خَالِدُونَ (بقره25) :‏ مژده بده به كساني كه ايمان آورده‌اند و كردار نيكو انجام داده‌اند ، اين كه برای ايشان هست باغهاي بهشتي كه در زير درختان آن رودها روان است. هرگاه بعضي از ميوه‌هاي آنجا بديشان عطاء شود ، گويند: پيشتر اين نصيبمان گشته بود ، و همسان آن را آورده‌اند. ( چه چنين ميوه‌هائي در جنس و شكل يكي بوده ، ولي طعم و مزه‌ي جداگانه‌اي دارند ). و در آنجا همسران پاك و بي‌عيبي داشته و در آنجا جاويدان خواهند ماند.»  ‏ ‏ ‏‏

شراب جزو متشابهات قرآن

آيات قرآن به دو گروه محکم و متشابه (آل عمران7) تقسيم مي‌شوند؛ محکم آن‌هايي هستند که معنايي صريح دارند و متشابه آن‌هايي هستند که شبیه چیزهای دیگرند و فرد به شبهه و اشتباه مي‌افتد. کلمه شراب و خمر از متشابهات قرآن است. يعني شخص ممکن است به اشتباه بيفتد و اين شراب بهشتی را با شراب مست‌کننده دنیا يکي فرض کند. درباره شراب بهشتي در سوره صافات مي‌فرمايد: (يُطَافُ عَلَيْهِم بِکَأْسٍ مِن مَّعِينٍ بَيْضَاءَ لَذَّةٍ لِّلشَّارِبِينَ لاَفِيهَا غَوْلٌ وَلاَهُمْ عَنْهَا يُنزَفُونَ)؛ جامي از شراب لبريز برگردشان چرخانده مي‏شود شرابي سپيد  که براي نوشندگان لذت‏بخش است نه در آن مستی و تباهي خرد است و نه از آن مست مي‏شوند و استفراغ می کنند. در اين آيات همان صفتي که براي شراب بهشتي آمده (لَذَّةٍ لِّلشَّارِبِينَ) آورده شده، مستي و بي عقلي از آن نفي شده است.

عدم تناقض در موضوع شراب ها

در میان دو کلام نفی و اثبات، هنگامی تناقض وجود دارد که دارای شرایط تناقض باشد از جمله وحدت موضوع. در این مساله اگر قرآن گفته باشد، مشروبات الکلی مست‌کننده، حلال است و در جای دیگر بگوید همان مشروبات الکلی مست کننده حرام است، تناقض وجود دارد که عقلا مردود است ولی در اینجا گفته ، مشروبات الکلی مست کننده در دنیا حرام است ولی  شراب طهور بهشتی بدون مست کنندگی حلال است.

نتیجه گیری

شراب به معنای عام نوشیدنی است و هر نوشیدنی را شامل می شود و خمر نیز به معنای پوشاندن می باشد چون در تهیه آن مخمرها روی آب میوه را تا مدتی می پوشانند. پر واضح است که در زبان عربی شراب شامل انواع نوشیدنی مثل آب معمولی ، آب میوه ، شربت عسل ، شربت آبلیمو ، شیر و شراب می باشد. شراب مست کننده و زیان آور دنیا طبق آیات قرآن حرام است مانند « إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ» و در عوض شراب پاک « شَرَابًا طَهُورًا » و لذت بخش « لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ » در بهشت برای مومنان مهیا شده است و هر کدام ویژگی های جداگانه ای دارند. شراب دنیا بعلت ضررهای جسمی، بدنی، عقلی ، روانی و عصبی، اجتماعی و... در اسلام و شریعت های قبل از آن حرام بوده است. شراب دنیا با شراب بهشتی فقط در اسم، اشتراک لفظی دارند و بنا به عدم وحدت موضوع، با هم در تناقض نیستند و همچنین کلمه شراب جزو متشابهات و کلماتی می باشد که فرد را با ماهیت اصلی آن دچار اشتباه می سازد.

منابع
دستغیب، آیت الله سید عبدالحسین (1376). گناهان کبیره.2جلد. قم : دفتر انتشارات اسلامی. ص225
سعیدی، محمد صالح (1372). تحلیلی در فلسفه احکام اسلامی. ناشر مولف. ص 372
طاهری ، وفا (1373). هزار حدیث نبوی. سنندج: انتشارات مسعود احمدی.ص139
طباره ، عفیف عبدالفتاح (1375). روح الدین اسلامی. مترجم ابوبکر حسن زاده. سقز: انتشارات محمدی. ص393
قرضاوی ، یوسف (.....). حلال و حرام در اسلام. تهران: نشر احسان. ص ....
یوسفی، مراد (1396). الحاد نوین، باتلاق رنگین. تهران: نشر احسان. ص308
صابونی، محمدعلی (.....). روائع البیان، تفسیر آیات الاحکام من القرآن. 2جلد. تهران : نشر احسان. ص267

http://jc313.ir/ چرا شراب در این دنیا حرام ولی در بهشت حلال است؟
https://abasmanesh.com/ چرا خدا تو قرآن خوردن شراب در این دنیا را حرام دونسته ولی باز در قرآن در بهشت حرف از شراب زده شده؟
https://ahlolbait.com/چرا شراب در اسلام حرام است؟
https://btid.org/ چگونه شراب نجس است ولی بهشت پر از شرابه؟
https://eporsesh.com/ اگر شراب بد است، چرا قرآن می‌گوید بهشتیان از شرابی لذت‌بخش می‌نوشند؟
https://fa.shafaqna.com/ چرا شراب و حورالعین در دنیا منع شده اما در آخرت نه ؟
https://hawzahnews.com/اگر شراب حرام است چرا در بهشت رودهایی از شراب وجود دارد
https://pasokhgoo.ir/چرا شراب حرام است؟
https://porseman.com/ وعده شراب بهشتی در قرآن
https://portal.anhar.ir/ حکم نوشیدن شراب در مسیحیت (مرجع تقلید سایر مراجع)
https://tebyan.net/ حرمت شراب و نوشیدن آن در بهشت
https://tebyan.net/ می دانید چرا شراب حرام است؟