پس از ماه‌ها هلال ماه مبارک رمضان برآمد و مسلمانان به استقبال آن رفتند و خیرات و برکات آن بر آنان باریدن گرفت و در دل‌های آنان شوق و ذوق بسیاری برای نکوداشت این مهمان گرامی به وجود آمد، شروع به استقبال از آن کردند آنهم با چه شور و اشتیاقی که خدا می‌داند! رمضان ماه نزول قرآن و فرض شدن روزه است که در آن درهای بهشت باز و درهای دوزخ و شیاطین بسته خواهند شد. ماه صبر و تقواست. ماهی است که در آن انسان مؤمن در معرض نسیم‌هایی ایمانی قرار می‌گیرد نسیم‌هایی که رسول خدا (ص) فرمود: «پروردگار شما در ایام سال نسیم‌های را می‌وزاند، خود را در معرض وزیدن این نسیم‌ها قرار دهید، تا شاید شمه‌ای از آن به شما رسد که بعد از آن هیچ‌گاه دچار شقاوت و بدبختی نخواهید شد» (به روایت طبرانی)
تردیدی نیست که ماه رمضان یک از این نسیم‌های خداوندی است که هر سال بر ما وزیدن می‌گیرد و در طول سال ما را بهر‌ه‌مند می‌گرداند.
امام مناوی درشرح این حدیث می‌گوید: «مرا د از این حدیث این است که خداوند فیوضات و مواهبی دارد که از روی کرم و سخاوت خداوندی خویش در پاره‌ای اوقات درهای آن‌ها را می‌گشاید که رحمت و مهربانی خداوند نمونه‌ای از آن‌هاست. و کسی که همراه طهارت روح و جسم و ظاهری و باطنی و نیز همراه با جمع کردن تمام همت و حضور قلب خود را در معرض وزیدن این نسیم‌ها قراردهد چیزی از نعمت‌های دنیوی با آن برابری نخواهد کرد.» (فیض القدیر، ج۱، ص۵۴۱)
به این مناسبت بر آن شدیم تا به برخی از این نسیم‌های رمضانی اشاراتی داشته باشیم.
تردیدی نیست که از جمله حکمت‌های والای روزه دستیابی به تقوا و پروای الهی است. خداوند مهربان می‌فرماید: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» (بقره: ۱۸۳) «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بر شما روزه واجب شده است، همان گونه که بر کسانی که پیش از شما بوده‌اند واجب بوده است، تا باشد که پرهیزگار شوید. »
اما این تقوا چگونه و با چه مکانیزم و ابزارهایی محقق خواهد شد؟
تقوی به لحاظ زبان‌شناختی فراهم آمده وقایة به معنای از چیزی است که انسان را در برابر آزار و اذیتی محافظت نماید مثلا گفته می‌شود: وقا الله من السوء (المعجم الوسیط، ج۲، ص۱۰۵۲)
از ریشه‌ی «وقوی» است که «واو» آن قلب به تا شده است و در جریان صرف آن به التقی، التقوی، التقیه، الإتقاء تغییر یافته است. (تهذیب اللغه، ج۹، ص۲۷۹)
انسان چگونه می‌تواند خود را از گزند بیمارهای مصون دارد؟ و مکانیزم‌های پیشگیری کدامند؟
مکانیزم‌های پیشگیری در دو چیز خلاصه می‌شوند:
۱.پرهیز از میکروب‌ها و ویروس‌ها و پلیدی و پلشتی‌های به طور کلی.
۲.به کارگیری توصیه‌های پزشکی در زندگی روزانه به صورتی منظم، مثلاً در خوردن و نوشیدن و خواب کافی و تمرین‌های ورزشی و...
اگر انسان توصیه‌های پزشک خود درا به کار گرفته و از پلیدی‌ها و پلشتی‌ها و ویروس‌ها و... دوری کرد خود را در برابر بیماری‌ها مصون داشته است و از این طریق توانسته است سلامتی و تندرستی خود را محفوظ داشته است.
در رابطه با پیشگیریهای ایمانی نیز قضیه به همین منوال است. به طوری که انسان متقی و پرهیزگار با امتثال اوامر و اجتناب از نواهی خود را از خشم و غضب خداوند بر حذر می‌دارد و در چنین حالتی ا ست که سلامتی دین و دنیا را برای خود به ارمغان خواهد آورد.
جان کلام اینکه دستیابی به تقوا در ایمان و جسم در گرو رهپویی از مجموعه‌ای از اوامر و نواهی است.
اما پرسش کماکان به قوت خود باقی و ان اینکه روزه چگونه روزه‌دار را برای دستیابی به تقوا یاری می‌رساند؟!
این پرسش را با این مثال پاسخ خواهیم گفت.
فرض کنید شما قصد درگیری شدیدی با دشمن دارید و سربازان شما مهارت کافی برای رویارویی با دشمن را ندارند، آیا در چنین حالتی بدون هیچ تمرینات نظامی و... هیچ انسان عاقلی به رویارویی با دشمن خواهد پرداخت؟ آیا می‌توان با چنین سربازان ناکارآمدی به رویایی سربازانی کارآمد و دوره دیده رفت؟
طبیعتاً نه! بلکه باید تمرینات و دوره‌های نظامی برای چنین سربازانی برای رویارویی با دشمنان گذاشته شود. و از همین روست که کشورهای دنیا اقدام به برگزاری رزمایش‌های نظامی و... خواهند کرد و برای داشتن کشوری امن و آزاد شهروندان خود را ملزم به فراگیری و کسب مهارت‌های نظامی خواهند کرد.
یا فرض کنید کشتی‌گیری که می‌خواهد بر رقیب خود پیروز گردد، آیا بدون هیچ تمرینی به رویارویی رقیب خود خواهد رفت؟ بدون تردید چنین شخصی نیازمند دوره‌ای تمرینی برای رویارویی با رقیب خود است و گرنه باخت او حتمی است.
این مثال عیناً بر روزه منطبق می‌شود. ما انسان‌ها در زندگی این جهان در برابر دشمنان بسیاری قرار داریم که مدام انتظار گمراه ساختن و فریفتن ما را دارند. یکی از این دشمنان شیطان است و پیروزی بر شیطان نیزکار سهل و آسانی نیست مگر اینکه انسان استعدادات ایمانی لازم را برای اتصال ربانی به خداوند داشته باشد.
ماه رمضان مدرسه و یا پادگانی نظامی است که مؤمنان برای فراگیری مهارت‌های ایمانی به مدت یک ماه در آن وارد می‌شوند و تمرینات لازم را برای کسب مهارت در کنترل نفس و پیروز شدن بر خواهش‌ها و آرزوهای نفسانی خواهند دید و با پرهیز از خوردن و نوشیدن و روابط زناشویی و... که در غیر ماه رمضان برای آنان جایز بوده، پرهیز خواهند کرد و با تقویت اراده و ایمان خود به رویارویی شیطان و آرزوهای نفسانی و... خواهند رفت.
انسان در مدرسه‌ی رمضان کسب مهارت نموده و خود را برای رویارویی با شیطان مهیا ساخته است و از خوردن و آشامید ن و... کناره گرفته و خود را برای امتثال اوامر خداوند و اجتناب نواهی خداوند و غلبه بر شیطان مهیا ساخته است و به دیگر سخن روزه اراده و عزم انسان را تقویت می‌سازد و او را مهیای امتثال اوامر و اجتناب از نواهی خداوند می‌گرداند و این همان معنای تقواست.
می‌توان انسان مؤمن درماه رمضان را به تلفن همراهی تشبیه کرد که برای مدتی کم شارزژ می‌شود و برای مکالمات طولانی و ساعت‌ها مورد استفاده قرا می‌گیرد و حال انسان مؤمن نیز این چنین است که انسان مؤمن در این ماه با مسایل ایمانی روزه و انجام طاعات و ترک معاصی خود را شارژ خواهد کرد تا در دیگر ماه‌های سال توانایی عبادت و بندگی خداوند مهربان را داشته باشد و این همان رازی است که خداوند مهربان در قرآن بدان اشاره نموده و می‌فرماید: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ- بقرة/۱۸۳ - ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بر شما روزه واجب شده است، همانگونه که بر کسانی که پیش از شما بوده‌اند واجب بوده است، تا باشد که پرهیزگار شوید. »
نظرات