فتوای پاره‌ای از هیأت‌ها و شوراهای علمی و علمای بزرگ در خصوص جواز روزه نگرفتن در حالت شیوع بیماری همه‌گیر کرونا(کوئید۱۹)
نظر علمای مسلمان و رهبران و پیشوایان دین و امّت اسلامی پیرامون روزه‌ی ماه رمضان در حالت شیوع بیماری همه‌گیر ویروس کرونا(کوئید ۱۹) چیست؟
حکم شرعی ترس از تضعیفِ سیستم ایمنی بدن به سبب ابتلای احتمالی به این بیماری مذکور چیست؟ و حکم روزه نگرفتن کسی که بدان مبتلا شده باشد چگونه است؟ لطفاً ما را از حکم شرعی این سؤالات آگاه سازید، خداوند به شما اجر و پاداش خیر دهد.
جواب با استعانت از خداوند:
الحمد لله، والصلاة والسلام على رسول الله، وعلى آله وصحبه ومن والاه.
بی‌گمان روزه‌ی ماه رمضان بنا به نصّ کتاب، سنّت و اجماع مسلمانان، بر مسلمانان واجب و فرض شده است.
الله تعالی می‌فرماید: «يأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» إلى قوله: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» [البقرة: ۱۸٤-۱۸٥]
ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما نوشته شده، همان‌گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد؛ تا پرهیزکار شوید. تا آنجا که می‌فرماید: روزه، در چند روز معدودِ ماهِ رمضان است؛ ماهی که قرآن، برای راهنمایی مردم، و نشانه‌های هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است. پس آن کس از شما که در ماه رمضان در حضر باشد، روزه بدارد! و آن کس که بیمار یا در سفر است، روزهای دیگری را به جای آن، روزه بگیرد! خداوند، راحتی شما را می‌خواهد، نه زحمت شما را! هدف این است که این روزها را تکمیل کنید؛ و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده، بزرگ بشمرید؛ باشد که شکرگزاری کنید!)
پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «بني الإسلام على خمس: شهادة أن لا إله إلا الله، وأن محمداً رسول الله، وإقام الصلاة، وإيتاء الزكاة، وصوم رمضان، وحج بيت الله الحرام»[رواه البخاري ومسلم]،
«اسلام بر پنج چيز بنا شده است: نخست، گواهي دادن بر اينكه هیچ معبودی(فرمانروا و فریادرسی) جز الله نیست و گواهی دادن بر اینکه محمّد رسول خداست. دوّم: اقامه‌ی نماز، سوّم: پرداخت زكات، چهارم: روزه گرفتن ماه مبارك رمضان، پنجم: حجّ خانه‌ی خداوند.»
اجماع مسلمین هم بر این قرار گرفته که روزه‌ی ماه رمضان واجب و تکلیف دینی و یکی از ارکان اسلام است.
روزه‌ی ماه رمضان با رویت هلال این ماه یا با تکمیل سی روز ماه شعبان واجب می‌شود، که با یکی از این دو امر، روزه بر هر مسلمانِ مکلّف و قادر به انجام روزه و مقیم(غیر مسافر) واجب می‌گردد و ترک آن جز در صورت داشتن عذری، همچون کم‌سنّ و سالی(نرسیدن به حدّ بلوغ) یا دیوانگی، یا سفری که شرایط مجوِّز شکستن روزه در آن باشد، یا در حالت حیض و نفاس(برای زنان) و یا بیماری و کهولت سنّ که روزه گرفتن در این دو حالت مشقّت و مرارت به همراه داشته باشد، جایز نیست، به دلیل این فرموده‌ی خداوند: «وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ.» [سورة البقرة: ۱۸٥].
و هر کس که بیمار یا در سفر است، روزهای دیگری را به جای آن(ماه رمضان)، روزه بگیرد! خداوند، راحتی شما را می‌خواهد، نه زحمت شما را).
امّا سؤال در مورد فرو نهادن و رها کردن روزه به سبب شیوع بیماری کرونا ( کوئید ۱۹) با این استدلال که روزه، ضعف قوای ایمنی بدن و در نتیجه ترس از انتقال این ویروس به روزه‌داران را در پی دارد و یا دلایلی شبیه به این.
ما این پرسش را با دانشمندان و کارشناسان پزشکی متبحّر و قابل اعتماد و مجهّز به علم روز، درمیان نهادیم، پاسخ ایشان چنین است: هیچ دلیل علمی که ثابت کند روزه بر سیستم ایمنی بدن شخص روزه‌دار، تٲثیر منفی داشته و یا موجب احتمال ابتلا به ویروس کرونا و یا تسهیل‌گر ابتلا به آن گردد، وجود نداشته و بلکه حتی روزه، در تقویت سیستم ایمنی بدن و کمک‌رسانی به جسم انسان، جهت رها شدن از بسیاری از امراض، سهم بسزائی دارد.
پس بر اساسِ این اظهار نظر و پاسخ دانشمندان پزشکی مدرن، باید گفت: بدون تردید روزه نگرفتن به خاطر ترس از ویروس کرونا، یک برآورد و ارزیابی نادرست و یک احتیاط و محافظه‌کاری خیال‌پردازانه و باطل است و عذری غیر شرعی برای نگرفتن روزه، به شمار می‌آید.
و این یک اصل و قاعده‌ای صریح و قاطع در فقه است که روزه نگرفتن بر اساس توهّم، در حالت سلامتی و اقامت(غیر سفر) جایز نیست.
امّا کسی که به ویروس مذکور یا همانند آن مبتلا شده باشد و پزشکان مورد وثوق بر ازدیاد بیماری و به تٲخیر افتادن بهبودیش در صورت گرفتن روزه، بیمناک باشند، بدون شک می‌تواند روزه نگیرد و بلکه انسان در چنین مواقعی به خاطر حفاظت از جانش، واجب است که افطار نماید و روزه نباشد، زیرا که حفظ جان، هم مورد تٲیید علم اصول فقه و هم در زمره‌ی مقاصد شریعت دین اسلام است و از جمله‌ی ضروریات پنجگانه(دین، جان و عقل، ناموس(آبرو) و مال) است که اسلام برای حفظ و حراست آنها آمده است.
از پروردگار متعال می‌خواهیم که بیماران‌مان را شفا عنایت فرماید و رحمت خودش را شامل حال مردگانمان بگرداند و همانطور که ما را به رجب و شعبان رسانید توفیق رسیدن به رمضان را نیز به ما ارزانی بدارد و ما در در زمره‌ی کسانی قرار دهد که ماه رمضان را مؤمنانه و به قصد ثواب، به روزه‌داری و قیام لیل مشغول می‌شوند. والله أعلم وأحكم.
وصلّى الله على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين.
نوشته‌شده در روز ۲۷شعبان ۱٤٤۱هـ برابر با ۲۰۲۰/٤/۲۰م
ترجمه: ۱۳۹۹/۲/۲ – پاوه خانقاه
هیأت‌ها و اتحادیه‌های علمی موافق با بیانیه‌ی فوق:
-رابطة علماء المسلمين.
-رابطة علماء أهل السنة.
-رابطة علماء آسيا.
-رابطة علماء المغرب العربي.
-الاتحاد السوداني للعلماء والأئمة والدُّعاة.
-دار الافتاء الليبية.
-رابطة العلماء السوريين.
-رابطة أهل السنة والجماعة في العراق.
-رابطة علماء إرتيريا.
-مجلس علماء العراق.
-المجمع الفقهي العراقي.
-مركز تكوين العلماء بموريتانيا.
-هيئة علماء السودان.
-هيئة علماء المسلمين في العراق.
-هيئة علماء المسلمين في لبنان.
-هيئة علماء فلسطين في الخارج.
شخصیتهای برجسته :
أ.د علي محيي الدين القره داغي الحسيني الأمين العام للاتحاد العالمي لعلماء المسلمين.
أ.د هشام قريسة رئيس جامعة الزيتونة.
الشيخ محمد الحسن ولد الددو رئيس مركز تكوين العلماء بموريتانيا.
أ.د عبد الحي يوسف نائب رئيس هيئة علماء السودان.
الشيخ سامي الساعدي أمين عام مجلس البحوث بدار الإفتاء الليبية.
د. محمد العبدة نائب رئيس رابطة علماء المسلمين.
د. محمد عبد الكريم الشيخ أمين عام رابطة علماء المسلمين.
د. نواف التكروري رئيس هيئة علماء فلسطين بالخارج.
د. أمين المصلح رئيس المجلس العلمي لرابطة أهل السنة والجماعة في العراق.
الشيخ سعيد عزام رئيس مجلس الإفتاء السويدي.
الشيخ حسن دريج حسين الجنابي المنسق العام لرابطة أهل السنة والجماعة في العراق.
د. عبد الحميد العاني الناطق الرسمي لهيئة علماء المسلمين في العراق.
أ.د الحسن بن محمد العلمي من علماء المغرب.
أ.د توفيق بن أحمد الغلبزوري من علماء المغرب.
أ.د حسن يشو من علماء المغرب.
أ.د خالد بن مذكور المذكور من علماء الكويت.
أ.د سامي الفريضي من علماء الزيتونة.
أ.د عبد المحسن بن زين المطيري من علماء الكويت.
أ.د علي العشي من علماء الزيتونة.
أ.د عمر بن عمر من علماء الزيتونة.
أ.د فضل مراد من علماء اليمن.
أ.د محمد أكرم الندوي من علماء الهند.
أ.د مختار الجبالي من علماء الزيتونة.
أ.د نور الدين الخادمي من علماء الزيتونة ووزير الشؤون الدينية الأسبق في تونس.
أ.د وصفي عاشور أبو زيد من علماء الأزهر.
د أحمد حوى من علماء الشام.
د. أيمن شعباني من علماء الشام.
د. بلخير طاهري الإدريسي من علماء الجزائر.
د. حامد الإدريسي من علماء المغرب.
د. حسان الصفدي من علماء الشام.
د. حمزة بن علي الكتاني من علماء المغرب.
د. سعد العثمان من علماء الشام.
د. سلطان بن إبراهيم الهاشمي من علماء قطر.
د. عبد الله بن إبراهيم الهاشم السادة من علماء قطر.
د. عبد المجيد البيانوني.
د. علي العلايمي من علماء الزيتونة.
د. عمر الشبلي من علماء الزيتونة.
د. غازي التوبة من علماء الشام.
د. فؤاد محمد أبوعود عميد كلية الدراسات الإسلامية بجامعة مصراتة وعضودار الإفتاء الليبية.
د. محمد أبو الخير شكري من علماء الشام.
د. محمد الصغير من علماء الأزهر.
د. محمد بن حسن المريخي من علماء قطر.
د. محمد روابحية من علماء الجزائر.
د. محمد هندو من علماء الجزائر.
د. محمد يسري من علماء الأزهر.
د. معز المجولي من علماء الزيتونة.
د. ياسر بن عجيل النشمي من علماء الكويت.
الشيخ إبراهيم الحسون من علماء الشام.
الشيخ إبراهيم ولد يوسف الشنقيطي من علماء موريتانيا.
الشيخ أحمد بن علي بن حجر البنعلي من علماء قطر.
الشيخ أسامة الرفاعي من علماء الشام.
الشيخ الحسن بن علي الكتاني من علماء المغرب.
الشيخ بلال بن محمد آل زروق من علماء المغرب.
الشيخ جاسم بن محمد الجابر من علماء قطر.
الشيخ حمزة بلقاسم من علماء الجزائر.
الشيخ داعي الإسلام الشهال من علماء لبنان.
الشيخ رضوان نافع من علماء المغرب.
الشيخ سعيد مصطفى من علماء الأزهر.
الشيخ عادل رفوش من علماء المغرب.
الشيخ عبد الرحمن كوكي من علماء الشام.
الشيخ عبد العزيز بن عبد الله بن عبد الرحمن بن حمد آل ثاني من علماء قطر.
الشيخ عبد العليم عبد الله.
الشيخ عبد الله العثمان.
الشيخ عبد الله رحال.
الشيخ علي الحبيب سعيد من علماء تونس.
الشيخ مجد مكي من علماء الشام.
الشيخ محمد بحر الدين من علماء المغرب.
الشيخ محمد بن توفيق الشاتي من علماء لبنان.
الشيخ محمد بن طايس الجميلي من علماء قطر.
الشيخ محمد سالم المجلسي من علماء موريتانيا.
الشيخ محمد سيديا النووي من علماء موريتانيا.
الشيخ مختار ولد العربي مؤمن من علماء الجزائر.
الشيخ مطيع البطين من علماء الشام.
الشيخ موفق العمر من علماء الشام.
الشيخ يونس حيدان من علماء المغرب.
فضيلة الشيخ د. أسامة أبوبكر من علماء الأردن.
نظرات