رسول خدا - صلّی الله علیه وسلّم- فرمود: «دَخَلَتِ امْرَأَةٌ النَّارَ فِي هِرَّةٍ رَبَطَتْهَا فَلَا هِيَ أَطْعَمَتْهَا وَلَا هِيَ أَرْسَلَتْهَا تَأْكُلُ مِنْ خَشَاشِ الْأَرْضِ حَتَّى مَاتَتْ»: زنی به خاطر آن که گربهای را زندانی کرده بود، نه به آن غذا میداد و نه رهایش میکرد که از گیاهان تغذیه کند وارد جهنّم شد.
پیامبر اسلام فرموده است:
«أن رجلا أصابه ظمأ شديد فنزل بئرا ليرتوى من مائها فلما خرج منها رأى كلبا يلهث يلحس الثرى من العطش فقال: لقد أصاب الكلب من الظمأ مثل الذى أصابنى فنزل البئر وملأ خفه وسقى الكلب فشكر الله له فغفر له»
مردی شدیداً تشنه شد؛ داخل چاهی رفت تا آب بنوشد وقتی بیرون آمد سگی را دید که از شدت تشنگی زبانش را بیرون آورده است. با خود گفت: این سگ هم مانند من تشنه است؛ آنگاه داخل چاه رفت و کفشش را پر از آب کرد و با آن سگ را سیراب نمود. خداوند به خاطر این کار نیک وی را بخشید.
دیدید چگونه کمک به یک حیوان و نجات آن مایهی بخشش خداوند شد و در مقابل آزار و اذیت حیوان و بازی با زندگی آن به خشم خدا انجامید؟ اگر ارزش زندگی مخلوقات در اسلام تا این اندازه است پس ارزش کسی که از حقّ زندگی مردم دفاع میکند چقدر است؟
کسی که این حقّ را زیر پا میگذارد چه سرانجام و چه مجازاتی خواهد داشت؟
قرآن کریم جرم کشتن یک انسان را با کشتن تمام انسانها برابر میداند و رهاندن یک انسان را نعمتی برای تمام انسانیت میداند.
«أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا» [مائده: ٣٢]
هر كس كسى را -جز به قصاص قتل، يا [به كيفر] فسادى در زمين- بكشد، چنان است كه گويى همه مردم را كشته باشد. و هر كس كسى را زنده بدارد، چنان است كه گويى تمام مردم را زنده داشته است.
پیامبر اکرم دربارهی حق زندگی و عدم زیان به مردم میفرماید: «لَزَوَالُ الدُّنْيَا أَهْوَنُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ قَتْلِ رَجُلٍ مُسْلِمٍ»؛ نابودی دنیا بر خدا آسانتر از کشتن انسان مسلمان است.
از ابن عباس روایت است: در زمان رسول خدا شخصی در مدینه کشته شد و قاتل پیدا نشد. پیامبر بر منبر رفت و فرمود:
«يَا أَيُّهَا النَّاسُ يُقْتَلُ قَتِيلٌ وَأَنَا فِيكُمْ لاَ يُدْرَى مَنْ قَتَلَهُ لَوِ اجْتَمَعَ أَهْلُ السَّمَاءِ وَأَهْلُ الأَرْضِ عَلَى قَتْلِ امْرِئٍ مُؤْمِنٍ لَعَذَّبَهُمُ اللَّهُ إِلَّا أَنْ لَا يَشَاءَ ذَلِكَ »
ای مردم شخصی کشته میشود در حالی که من در میان شما هستم و هیچ کس نمیداند چه کسی او را کشته است؟
اگر اهل آسمان و زمین بر کشتن شخصی گرد آیند خداوند همه را عذاب میکند مگر این که نظر دیگری داشته باشد.
مسلمان و غیر مسلمان در حرمت خون و حق زندگی با هم تفاوتی ندارند. زشتی و پلشتی تعدی به مسلمانان اهل کتاب همانند تعدی به مسلمانان است و در دنیا و آخرت مکافات بدی دارد. از عمرو بن عاص روایت است که رسول خدا فرمود: «مَنْ قَتَلَ مُعَاهَدًا بِغَيْرِ حَقٍّ، لَمْ يَرَحْ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ »؛ هر کس معاهدی (همپیمان) را بناحقّ بکشد بوی بهشت به مشامش نمیخورد.
در روایت دیگری نیز آمده است: «من قتل قتيلا من أهل الذمة حرم الله عليه الجنة»
هر کس یک نفر از اهل ذمّه را بکشد بهشت بر او حرام است. حقّ زندگی کامل برای انسان محفوظ است و هر گونه تعدّی و قتل جنایت است. تعدّی به بخشی از زندگی مردم و آزار و اذیت آنان نیز جرم است. از نگاه اسلام همهی این کارها تجاوز است و اساس مجازات در اسلام قصاص است. قصاص تنها برای تأمین سلامتی مردم است و معنی آیهی « وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَاأُولِي الْأَلْبَابِ» و اى خردمندان، شما را در قصاص زندگانى است چیزی غیر از این نیست.
انواع قصاصی که شارع تشریع کرده است همه ضوابط و مقرراتی است تا حق زندگی به بهترین نحو در بین مردم حفظ شود.
از اینجاست که اسلام هر کاری را که این حق را نقض کند حرام میداند خواه تهدید یا اهانت باشد یا زدن و بازداشت کردن یا بازی با آبروی شخص؛ زیرا زندگی مادی و ادبی انسان دارای احترام و توجه است.
رسول خدا فرموده است: «ظَهْرُ الْمُؤْمِنِ حِمًى إِلَّا بِحَقِّهِ»؛ پشت مسلمان محفوظ است مگر این که حقّی در میان باشد.
و نیز فرموده است: «مَنْ جَرَّدَ ظَهْرَ امْرِئٍ مُسْلِمٍ بِغَيْرِ حَقٍّ لَقِيَ اللَّهَ وَهُوَ عَلَيْهِ غَضْبَانُ»؛ هر کس پشت مسلمان را به ناحق لخت کند خدا را در حالی ملاقات خواهد کرد که بر او خشمگین است.
این هشدار تنها در حمایت از مسلمانان نیست بلکه هشام بن حکیم روایت کرده است که در شام با گروهی از نبطیان برخورد کرد که آنان را زیر گرمای آفتاب نگه داشته بودند و بر سرشان روغن ریخته بودند. گفت: این چیست؟ گفتند: به خاطر عدم پرداخت خراج شکنجه میشوند.
هشام گفت: شهادت میدهم از رسول خدا شنیدم که فرمود: «إِنَّ اللَّهَ يُعَذِّبُ الَّذِينَ يُعَذِّبُونَ النَّاسَ فِي الدُّنْيَا»؛ خداوند عذاب میدهد کسانی را که مردم را در دنیا عذاب دادهاند.
نظرات
آقای غزالی در اساس در طرح این نظریه دچار اشتباه شده است. حقوق بشر اسلامی نمیشود. بلکه این حقوق منشأ طبیعی دارند و شامل هر کسی اعم از مؤمن و غیر مؤمن میشوند. مقالات مجتهد شبستری و کدیور و دیگر نواندیشان دینی در این زمینه خواندنیاند.
مجتهد شبستری
20 آذر 1397 - 04:19حقوق بشر اسلامی نمیشود، اما مسلمانان باید آن را بپذیرند * گفتوگوی مولود بهرامیان با مجتهد شبستری بهنظر میرسد توجه به بحث حقوق بشر در سالیان پیش در آثار شما چشمگیر است. بیتردید، حقوق بشر یکی از مهمّترین مباحث مطرح در دنیای معاصر بهویژه ایران است. در جامعهی اسلامی ما نیز طبیعی است که بحث «نسبت اسلام و حقوق بشر» یا «تعیین تکلیف حقوق بشر از دیدگاه اسلام»، بحثی بسیار ضروری و در عین حال چالشانگیز است، بهعنوان مهمّترین پرسش در بحث حقوق بشر، مایلم بپرسم مفهوم «حقّ» در حقوق بشر به چه معناست؟ * – این گفتگو برای نشر در مجله «اندیشه اصلاح» انجام شده بود. پس از آنکه آن مجله توقیف شد، توافق به عمل آمد که این گفتگو در همین وبسایت منتشر شود و اینک متن آن گفتگو را از نظر خوانندگان محترم میگذرانیم. https://goo.gl/6EetxP