الحمد لله ربّ العالمین علیه توکّلنا وبه نستعین، والسلام علی من قال: «یُوشِکُ الرَّجُلُ مُتَّکِئًا عَلَى أَرِیکَتِهِ، یُحَدَّثُ بِحَدِیثٍ مِنْ حَدِیثِی، فَیَقُولُ: بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ کِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ، فَمَا وَجَدْنَا فِیهِ مِنْ حَلَالٍ اسْتَحْلَلْنَاهُ، وَمَا وَجَدْنَا فِیهِ مِنْ حَرَامٍ حَرَّمْنَاهُ، أَلَّا وَإِنَّ مَا حَرَّمَ رَسُولُ اللَّهِ صلّى الله علیه وسلّم مِثْلُ مَا حَرَّمَ اللَّهُ» (صحیح ابن ماجه) و در حدیث صحیحی دیگر در آغاز حدیث آمده: «أَلَا إِنِّی أُوتِیتُ الْکِتَابَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ؛ آگاه باشید که قرآن و چیزی مثل قرآن – سنّت - به من داده شده است.» 

این حدیث هر کسی را که حدیث صحیح رسول الله -صلّى الله علیه وسلّم- به او رسیده است نهی می‌کند از اینکه با آن مخالفت کند یا بگوید فقط قرآن را قبول دارم، بلکه این حدیث امر لازم و فرض است مبنی بر قبول اخبار و سنن روایت شده از رسول الله -صلّى الله علیه وسلّم- چون همه‌ی آن‌ها وحی از طرف خداوند بر پیامبر -صلّى الله علیه وسلّم- می‌باشد، و اگر این اخبار و سنن مفید علم نبودند، پس هرکسی که این اخبار به او می‌رسید می‌گفت این‌ها اخبار آحادی هستند که مفید علم نمی‌باشند، پس لازم نیست قبول چیزی را نمایم که علم به صحّت آن ندارم، و خداوند هم مرا به آن مجبور نکرده است. این‌‌ همان چیزی است که پیامبر -صلّى الله علیه وسلّم- از وقوع آن هشدار داده بود (ابن قیم الجوزیة، مختصر الصواعق المرسلة). 

مقدّمه: 

امروزه متأسّفانه در زمانی قرار گرفته‌ایم که آن سخن ابن مسعود - رضی الله عنه- بیش از پیش برایمان مشهود می‌شود که: 

اگر دیدید چیزی که دیروز حلال بود امروز حرام و چیزی که دیروز حرام بود امروز حلال، بدانید در فتنه قرار گرفته‌اید و راست گفت صادق مصدوق -علیه الصّلاة والسّلام- که: 

 «تُعْرَضُ الْفِتَنُ عَلَى الْقُلُوبِ کَالْحَصِیرِ عُودًا عُودًا... همچنان چوبهای بافته شده و بهم پیوسته حصیر فتنه‌ها بر قلوب عرضه می‌گردند. » (صحیح مسلم) 

امّا مسئله‌ای که در این مقاله در پی کندوکاو در مورد آن می‌باشم اثبات حکم رجم در صحیح سنّت نبوی و ردّ قائلان به عدم وجود آن بعد از آیه سوره نور «الزَّانِیَةُ وَالزَّانِی فَاجْلِدُوا کُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ» می‌باشم که در زیر مجموعه این بحث خواه ناخواه مطالبی دیگر همچون اثبات وجود نسخ در قرآن و عدم برون‌رفت از سبیل مؤمنان جای می‌گیرد.*

خدای متعال را خواهانم که از این قلم چیزی بر روی ورق نگاشته نشود الّا آنکه مورد رضایش باشد و این را برای خود خالص گرداند و شیطان را در آن هیچ سهمی قرار ندهد. 

اوّلاً و قبل از هر چیز توضیح بعضی مسائل را بر خود لازم می‌دانم تا در اثنای ردّ بر عدم ثبوت رجم ناچار به تکلّم در مورد آن نباشم و اوّلین این مسائل مسئله‌ی نسخ و دیگری اتّباع صحابه -رضوان الله علیهم- و عدم مخالفت امرشان و سوّمی حجیّت سنّت نبوی -علیه الصلاة والسلام- می‌باشد.

نسخ: 

قضیه نسخ عقول علما را ما بین نفی و اثبات در قرآن از قدیم‌الایّام به‌خود مشغول کرده، به‌گمان اینکه وجود نسخ در قرآن کریم قصور در علم خدا یا نقصی برای ایشان -جلّ جلّاله- می‌باشد، در حالیکه وجود نسخ از این چیزی که آن‌ها می‌گویند خیلی دور می‌باشد. 

امام فخر رازی در «المحصّل» می‌گوید: 

 «نسخ در نزد ما خلاف یهود وقوع سمعی یافته (نقلی)، چرا که آنان عده‌ای عقلاً نسخ را جایز و عدّه‌ای عقلاً منکر آن می‌شوند و اما سمعی (نقلی) بدانان نرسیده است و بعضی از مسلمانان از آن‌ها انکار نسخ روایت شده است.» 

کسانی که با نوشته‌های فخرِ اسلام، امام فخر آشنایی دارند می‌دانند که ایشان دقیق است. 

رازی انکار نسخ را توسط بعضی از مسلمانان (نگفته علماء) و با صیغه تضعیف (یروی) آورده است، کأنّه مخالفتی در ارتباط با وجود نسخ به‌معنای حقیقی آن در میان مسلمانان وجود ندارد و اختلاف در موضوع لفظی می‌باشد. 

دلایل وجود نسخ در قرآن: 

دلیل اوّل: 

دلائل قاطعه دالّ بر نبوّت محمّد -صلی الله علیه وسلم- می‌باشند و نبوّت ایشان موجّه نیست مگر با قول به نسخ تمام شرایع قبل از خودش، پس نسخ شرع قبل از ما به شریعت محمّد -علیه الصلاة والسلام- عقلاً جائز و عملاً رخ داده است در حالیکه شرائع قبل از ایشان هم کلاً من عند الله بوده است و جای هیچ انکاری و راهی برای عدم قبول نسخ مثل قول یهود وغیرشان نیست چرا که: لا یُسْئَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَهُمْ یُسْئَلُونَ [الأنبیاء: ۲۳] 

پس خدا هر چه را بخواهد ثابت و هر چه را بخواهد محو می‌کند چرا که او قدیر است و کسی نمی‌تواند حکمش را برگرداند یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَیُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ [الرعد: ۳۹] 

دلیل دوّم: 

خدای متعال می‌فرمایند: 

مَا نَنْسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ

بعضی از اعتراضات بر نسخ در این آیه که آمده این است که اگر ناسخ همانند منسوخ باشد چه حکمتی در آن است؟ 

وجواب این است که: 

 (نَأْتِ بِخَیْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا) اگر ناسخ شدید‌تر از منسوخ باشد خیریت مربوط به کثرت ثواب است و اگر ناسخ آسان‌تر از منسوخ باشد خیریت آن مربوط به تسهیل بر بندگان به‌همراه تمام اجر می‌باشد و اگر ناسخ و منسوخ مثل هم باشند خیریت در استسلام بنده نسبت به تمام دستورات خدای متعال تحقّق می‌یابد.

دلایل دیگری دال بر وجود نسخ در قرآن وجود دارند که از عهده این بحث خارج است و تا اینجا برای آنانکه اهل تدبرند کافی است.

اتّباع صحابه -رضوان الله علیهم- و عدم مخالفت امرشان: 

خدای متعال می‌فرمایند: 

 (وَمَنْ یُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُ الْهُدَى وَیَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِیرًا) 

خدای متعال اتّباع غیر سبیل مؤمنین را با دشمنی رسول -علیه الصلاة والسلام- با هم ذکر فرموده تا اینکه با امر ایشان مبنی بر اتباع غیر سبیل مؤمنان مخالفت نشود آنگونه که با پیامبر دشمنی نباید بشود و این آیه آنچنان که امام شافعی هم گفته دلالت بر حجیّت اجماع دارد. 

و رسول اکرم -علیه الصلاة والسلام- می‌فرمایند: «عَلَیْکُمْ بِسُنَّتِی وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِینَ الْمَهْدِیِّینَ مِنْ بَعْدِی، تَمَسَّکُوا بِهَا وَعَضُّوا عَلَیْهَا بِالنَّوَاجِذِ.»

حجّیّت سنّت نبوی: 

هر مسلمان دارای فهم سالم به علم یقین می‌داند که سنّت وحی از جانب خدا می‌باشد و برای احدی جایز نیست هر کسی که باشد با آن مخالفت کند غیر اینکه سنّت معنیاً از جانب خدا می‌باشد نه مثل قرآن لفظاً و معنیاً. 

خدای متعال می‌فرمایند: 

 (ومَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحی) 

و همچنین (وَمَا آَتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ). 

و پیامبر -صلّى الله علیه وسلّم- می‌فرمایند: (أَلَا إِنِّی أُوتِیتُ الْکِتَابَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ، أَلَا إِنِّی أُوتِیتُ الْقُرْآنَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ). 

و اینکه بیاییم و بگوییم سنّت مفسّر قرآن است نه کامل کننده آن، کأنّه می‌خواهیم بگوییم سنّت به‌صورت مستقلّ در تشریع هیچ دخالتی ندارد و این سخنی به دور از حق و واقعیت است و تنها یک پاسخ برای این جمله دارم و آن اینکه: 

 (فَإِنَّهُمْ لَا یُکَذِّبُونَکَ وَلَکِنَّ الظَّالِمِینَ بِآیَاتِ اللَّهِ یَجْحَدُونَ) 

 دلایل مربوط به حجّیّت سنّت بیشتر از چیزی است که بشود در این مقاله و سطور به نگاشتن درآید. 

ثبوت رجم در صحیح سیره نبوی (قولی و عملی): 

سنّت قولی: 

لاَ یَحِلُّ دَمُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ، یَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنِّی رَسُولُ اللَّهِ، إِلَّا بِإِحْدَى ثَلاَثٍ: النَّفْسُ بِالنَّفْسِ، وَالثَّیِّبُ الزَّانِی، وَالمَارِقُ مِنَ الدِّینِ التَّارِکُ لِلْجَمَاعَةِ.(مُتَّفق عَلَیْهِ) ریختن خون هیچ شخص مسلمانی که گواهی می‌دهد اله بر حقی جز خداوند وجود ندارد و من فرستاده‌ی خدا هستم حلال نیست مگر به یکی از این سه چیز: ۱ ـ کسی که عمداً قتل نفس کرده باشد. ۲ ـ زن شوهر داری که زنا بکند. ۳ ـ کسی که دینش را‌‌ رها کرده و از جماعت مسلمین خارج گردد و در صحیح نسائی آمده: رَجُلٌ زَنَى بَعْدَ إِحْصَانِهِ فَعَلَیْهِ الرَّجْمُ/مرد یا زن شوهرداری که زنا بکند باید رجم شود.

سنّت عملی: 

از ابوهریره -رضی الله عنه- روایت است که یکی از مسلمانان به نزد پیامبر - علیه الصلاة والسلام- آمد در حالی که ایشان در مسجد بودند؛ صدا زد؛ گفت:‌ ای رسول الله! من زنا کرده‌ام! پیامبر -صلّى الله علیه وسلّم- از او روی برگرداند، پس در روبروی پیامبر -صلّى الله علیه وسلّم- قرار گرفت، و گفت: ‌ای پیامبر خدا! من زنا کرده‌ام، پیامبر -صلّى الله علیه وسلّم- از او روی برگرداند، تا به همین صورت چهار بار تکرار شد، وقتی چهار بار علیه خود گواهی داد. پیامبر -صلّى الله علیه وسلّم- او را صدا زد و فرمود: «آیا دیوانه‌ای؟» گفت: خیر، فرمود: «آیا ازدواج کرده‌ای؟» گفت: آری، آنگاه پیامبر -صلّى الله علیه وسلّم- فرمود: «او را ببرید و سنگسار کنید». (متّفقٌ علیه)

ابن عباس -رضی الله عنهما- می‌گوید: هنگامی که ماعز بن مالک نزد پیامبر -صلّى الله علیه وسلّم- آمد، پیامبر به او فرمود: «شاید (از او) بوسه گرفته‌ای، یا (او را) لمس کرده‌ای و یا (به او) نگاه کرده‌ای؟!» گفت:‌ ای رسول خدا! خیر. (بخاری روایت کرده است)

جواب نفی‌کنندگان رجم و ردّ ادلّه‌ی آن‌ها: 

دلیل اوّل: 

در فرموده‌ی خداوند در رابطه با عقاب و مجازات زنان و مردان متأهّل برده و کنیز می‌فرماید: فَعَلَیْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ[نساء ۲۵] (اگر پس از ازدواج، از ایشان زنا سر زد)، عقوبت ایشان نصف عقوبت زنان آزاده (یعنی: پنجاه تازیانه) است. در واقع رجم نوعی اعدام است و اعدام و کشتن نصف ندارد. 

جواب: 

اوّلاً، قول الله متعال (الزَّانِیَةُ وَالزَّانِی فَاجْلِدُوا کُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ) در مورد هر زناکاری عام است الّا اینکه خدای متعال در مورد حدّ زانی متأهّل نازل کرده و آن: 

از عمر بن خطاب روایت است که سخنرانی کرد و گفت: همانا خداوند محمد -صلّى الله علیه وسلّم- را به حق مبعوث کرد، و بر او کتاب فرو فرستاد، پس در بین آیاتی که خداوند بر او نازل کرد؛ آیه رجم (سنگسار) بود، ما آن را خواندیم و حفظ کردیم و فهمیدیم، بنابراین رسول خدا -صلّى الله علیه وسلّم- سنگسار کرد، و ما نیز بعد از ایشان سنگسار کردیم، اما من بیم آن دارم که زمان طولانی بر مردم بگذرد، پس کسی بگوید: ما رجم را در قرآن نمی‌یابیم، و در نتیجه به‌دلیل ترک یکی از فرایض که خداوند نازل کرده است گمراه شوند، هان بدانید که سنگسار فردی که مرتکب زنا شده، هرگاه ازدواج کرده باشد از مردان و زنان؛ حقی (انکارناپذیر) در کتاب خداست، هرگاه شاهدان گواهی دهند، یا حمل وجود داشته باشد و یا (خودشان) اعتراف (کند). متّفقٌ علیه. 

ثانیاً: اینکه بگویم مرگ نصف ندارد درست نیست چرا که رجم اجرای حدّ و عذاب است نه مرگ، مگر نه اینکه ماعز به هنگام رجم فرار کرد، صحابه او را گرفتند و رجم کردند و چون خبر را به پیامبر -صلّى الله علیه وسلّم- رساندند فرمود: هلا ترکتموه لعله أن یتوب فیتوب الله علیه. اگر رجم مرگ می‌بود دیگر فراری در کار نبود و بعد آن توبه از گناه. 

بر این هم این را اضافه کنید آنجا که پیامبر به روایت امام مسلم روشن کرده آن راهی را که خدای متعال برای فاحشه تعیین فرموده وآن (وَاللَّاتِی یَأْتِینَ الْفَاحِشَةَ مِن نِّسَائِکُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَیْهِنَّ أَرْبَعَةً مِّنکُمْ فَإِن شَهِدُوا فَأَمْسِکُوهُنَّ فِی الْبُیُوتِ حَتَّى یَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ یَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِیلًا)، پیامبر فرمودند (خذوا عنی خذوا عنی قد جعل الله لهن سبیلا البکر بالبکر جلد مائة ونفی سنة والثیب بالثیب جلد مائة والرجم)، اگر می‌گویید سنّت مبین و روشنگر قرآن است، بسم‌الله. 

ثالثاً: محصنات در آیه «فَعَلَیْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ‌‌« همان محصنات مذکور در اوّل آیه «وَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ مِنْکُمْ طَوْلًا أَنْ یَنکِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ» می‌باشد، یعنی محصنه عفیفة غیر متزوّج، و دلیل آن، قول خدای سبحان: «وَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ مِنْکُمْ طَوْلًا أَنْ یَنکِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ»، چرا که محال است انسان با زنی که ازدواج کرده ازدواج نماید... 

دلیل دوّم: 

صیغه‌های (الزّانی والزّانیة) از صیغه‌های عموم، دارای (ال) استغراق هستند که شامل زنان و مردان متأهّل و... نیز می‌شوند. 

جواب: 

این دلیل موجّه نیست، اگر چه قبلاً آوردیم که در آیه‌ای که تلاوتش نسخ شده و حکمش باقی مانده این آیه تخصیص داده شده. 

دلیل سوّم: 

۳- عقوبت و مجازات رجم در عرف جاهلی و تورات وجود داشته و پیامبر قبل از نزول وحی بر مبنای این دو مصدر عمل کرده است ازجمله (الشّیخ و الشّیخه فرجموهما البتّة) متعلّق به جاهلی است و در قرآن هیچ اساسی ندارد. 

جواب: 

شریعت قبل از اسلام، اگر موافق شریعت اسلام باشد بدان عمل می‌شود و در اینجا عمل رجم ثابت است و انجام گرفته اما دلیلی که بشود آنرا منتفی یا منسوخ دانست وجود ندارد. 

*انتشار این نوشتار به‌معنای تأیید ادلّه و قبول مدّعیات نگارنده نیست و لزوماً نظر مختار اصلاح‌وب نمی‌باشد.