نگاهی به كتاب گرایش‌های سیاسی در خاورمیانه و امنیت ملی ایران
خاورمیانه گذشته از اهمیت اقتصادی، فرهنگی، تمدنی و دینی خود كانون گرایش‌ها و ایدئولوژی‌های سیاسی عمده‌ای بوده كه در دگرگونی‌های آن از دوره پس از جنگ جهانی نخست تا امروز تاثیرگذار بوده‌اند. این گرایش‌های سیاسی زمینه اتحاد و ائتلاف با كشورهای منطقه و گاه قدرت‌های خارج از آن، شده و زمینه‌های دوستی و كشمكش‌های منطقه‌ای را فراهم آورده است. این اتحاد و ائتلاف و كشمكش‌ها میان كشورهای عرب خاورمیانه و نیز میان اعراب و غیر اعراب از‌جمله ایران و تركیه صورت گرفته و به روابط و سیاست خارجی این كشورها شكل داده است. از میان جریان‌های سیاسی و ایدئولوژیك موجود در خاورمیانه چهار جریان بیش از همه بر تحولات و دگرگونی‌های آن تاثیر گذاشته و سبب روابط منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای شده است. از یك‌سو گرایش‌های ناسیونالیستی اعم از عرب، ترك، ایرانی و یهودی بیش از همه در شكل دادن به فرآیندها و رویدادهای سیاسی نقش داشته و از سوی دیگر گرایش‌های اسلام‌گرایانه از دهه‌های آغازین قرن بیستم، به شكل جنبش‌های سیاسی، در بیشتر كشورهای خاورمیانه وجود داشته و رشد یافته است. این گرایش‌ها در دهه‌های پایانی قرن به شكل سازمان‌های فراملی و چندملیتی نه فقط با بازیگران منطقه‌ای، بلكه با قدرت‌های بزرگ كشمكش پیدا كرده‌اند. این كشمكش‌ها در طول دو دهه نخست قرن بیست و یكم نیز ادامه یافته و به شكل عملیات سپتامبر 2001 القاعده و سپس داعش در اواسط دهه دوم این قرن نمود یافته است. تاثیر جریان‌های سیاسی و ایدئولوژیك خاورمیانه در ایران را بیشتر می‌توان در چارچوب ایجاد تضاد و كشمكش دید، چراكه گرایش‌هایی چون ناسیونالیسم عرب-پان‌عربیسم، ناسیونالیسم ترك و پان تركیسم و... به شیوه‌های گوناگون دیدگاه‌ها و برنامه‌های الحاق‌گرایانه و مداخله‌جویانه‌ای درباره ایران داشته‌اند. ازسوی دیگر گرایش قوم‌گرایانه در منطقه كه خود از برنامه‌ها و سیاست‌های ایدئولوژیك برآمده از كشمكش‌های گسترده جهانی پیش از جنگ جهانی نخست یا در جریان آن سرچشمه می‌گرفت و بر تمامی منطقه اثر گذاشت، به ایران نیز سرایت كرد و از داخل و خارج بر امنیت ملی آن تاثیر گذاشت. پژوهش‌های موجود پیرامون امنیت ملی ایران و چالش‌ها و تهدیدات بیرونی فراروی آن بیشتر تحت‌تاثیر مطالعات بین‌المللی، به ویژه مطالعه تاثیرات استراتژیك و ژئوپلیتیك ناشی از سیاست ابرقدرت‌ها یا بازیگران منطقه‌ای بوده است. اما كتاب «گرایش‌های سیاسی در خاورمیانه و امنیت ملی ایران» بر زمینه كمتر شناخته شده اما بسیار مهم دیگر، یعنی تاثیر اندیشه‌ها و گرایش‌های سیاسی محیط پیرامونی بر امنیت ملی ایران متمركز شده است. از آنجا كه اندیشه‌ها و گرایش‌های سیاسی در خاورمیانه بر سه محور ناسیونالیسم، چپ ماركسیستی و اسلام‌گرایی استوار بوده‌اند، نویسنده نگاه این گرایش‌ها و جریان‌ها و دولت‌های طرفداران آنها به ایران و تاثیر سیاست‌های ناشی از این گرایش‌ها بر امنیت ملی كشورمان را بررسی و تحلیل كرده و ضمن ارایه تعریف فراگیر و نوینی از امنیت ملی ایران، آن را برآیند امنیت سرزمینی، نظامی، اقتصادی، سیاسی، انسانی و هویتی ایران و مردم قلمداد می‌كند. نویسنده كتاب «گرایش‌های سیاسی در خاورمیانه و امنیت ملی ایران» راهكارهای موردنظر خود را نیز در عرصه سیاست خارجی، توسعه اقتصادی و سیاست‌گذاری هویتی برای ازمیان برداشتن یا كاهش این تهدیدات و تامین امنیت فراگیر ملی ایران ارایه كرده است. كتاب «گرایش‌های سیاسی در خاورمیانه و امنیت ملی ایران» نوشته حمید احمدی استاد دانشگاه تهران به همت انتشارات نشرنی به تازگی منتشر شده است. این كتاب مشتمل از دو بخش كلی است كه هر كدام به چند فصول تقسیم می‌شود؛
1- بخش اول) گرایش‌های سیاسی معاصر در خاورمیانه؛
فصل نخست این بخش به «چارچوب نظری، مفهومی و تحلیلی كتاب» اختصاص داده شده كه در آن به مباحثی نظیر خاورمیانه كانون گرایش‌های سیاسی رقیب، گرایش‌های سیاسی خاورمیانه‌ای و امنیت ملی ایران، چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی گرایش‌های سیاسی خاورمیانه‌ای، سیاست‌گذاری مقابله با چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی خاورمیانه‌ای پرداخته شده است.
سایر فصول این بخش اما عبارتند از؛
ناسیونالیسم عرب و پان عربیسم، ناسیونالیسم ترك و پان تركیسم، ناسیونالیسم یهود و صهیونیسم، گرایش‌های چپ ماركسیستی در خاورمیانه، گرایش سیاسی اسلام‌گرا در خاورمیانه و گرایش قوم گرا در خاورمیانه.
2- بخش دوم) گرایش‌های سیاسی در خاورمیانه و تاثیر آنها بر امنیت ملی
در این بخش نیز به مسائلی از قبیل ناسیونالیسم عرب و پان عربیسم و امنیت ملی ایران، ناسیونالیسم ترك - پان تركیسم و امنیت ملی ایران، ناسیونالیسم یهود (صهیونیسم) و امنیت ملی ایران، گرایش‌های چپ ماركسیستی و امنیت ملی ایران، گرایش‌های اسلام‌گرا و امنیت ملی ایران، گرایش‌های قوم‌گرا در خاورمیانه و امنیت ملی ایران و نهایتا جمع‌بندی نهایی و تحلیل داده‌ها پرداخته شده است. شاید قابل‌توجه باشد در فصل دهم كتاب كه موضوع آن « ناسیونالیسم یهود (صهیونیسم) و امنیت ملی ایران» به مسائلی از قبیل: ایران و مساله یهود، اسراییل و فلسطین در دوره پهلوی، ایران، فلسطین و صهیونیسم در دوره جمهوری اسلامی، گسترش تضاد و تنش ایرانی - اسرایییلی بعد از قرارداد اسلو و همچنین نتانیاهو و پیشبرد استراتژی ایران‌هراسی در منطقه پرداخته شده است. ناسیونالیسم یهود (صهیونیسم) و امنیت ملی ایران نوشته دكتر حمید احمدی در 408 صفحه به همت انتشارات نشر نی برای نخستین‌بار منتشر شده است و در دسترس علاقه‌مندان به مسائل و تحولات منطقه غرب آسیا قرار دارد.
نظرات