پیش از سقوط نظام سوریه، ترکیه شاهد بحثی بسیار مهم و حساس بود. رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان و هم‌پیمان سیاسی‌اش دولت بهچلی، رهبر حزب حرکت ملی، در این بحث در کانون توجه قرار داشتند.
دولت بهچلی ابتکار عمل شگفت‌انگیز و غیرمنتظره‌ای را برای پایان دادن به مشکل تروریسم مرتبط با حزب کارگران کردستان (PKK) که بزرگ‌ترین چالش برای ترکیه و منبع نگرانی آن در طول تقریباً ۴۰ سال گذشته بود، مطرح کرد. بهچلی پیشنهاد داد که عبدالله اوجالان، رهبر بنیان‌گذار حزب کارگران کردستان، که به حبس ابد در جزیره "ایمرالی" محکوم شده است، اجازه داشته باشد تا از زندان خارج شده و به‌طور علنی صحبت کند.
بر اساس پیشنهاد بهچلی، اوجالان به محض خروجش، اعلام می‌کند که حزب را منحل کرده و از سلاح خود کنار می‌کشد. نه تنها این، بلکه بهچلی پیشنهاد کرده است که این اعلامیه در برابر فراکسیون پارلمانی حزب مردم دموکراتیک، که به عنوان شاخه سیاسی حزب کارگران کردستان شناخته می‌شود، انجام شود.
از آن زمان، این پیشنهاد ناگهانی و تحولات بعدی آن، موضوع بحث در خیابان‌های ترکیه شده است. پس از شعله‌ور شدن دوباره انقلاب سوریه و افزایش تنش‌ها در مورد مسئله کنار گذاشتن سلاح حزب اتحاد دموکراتیک در منطقه روژاوا( کردستان سوریه) که تحت کنترل آن‌هاست، شدت بحث‌ها در مورد پیشنهاد بهچلی افزایش یافته است.
در این راستا، من با دولت بهچلی ملاقات کردم و به صورت چهره به چهره درباره این مسائل صحبت کردم.
نگاهی به موضع بهچلی در مورد مسئله کردها
آنچه که اظهارات دولت بهچلی را به ویژه مهم می‌سازد این است که او یک رهبر قوی و محوری در جریان ملی‌گرایی است و به خاطر مخالفت شدیدش با تلاش‌ها برای حل مسئله کردها در طول سال‌های طولانی شناخته شده است. اما اکنون او موضعی متفاوت اتخاذ کرده و خواستار دیداری بین عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان، و حزب مردم دموکراتیک به صورت رو در رو شده است، تا پس از آن اوجالان از زندان آزاد شده و خواستار کنار گذاشتن سلاح شود.
وقتی وارد دفترش شدم، با گرمی و محبت از من استقبال کرد و بر چهره‌اش نشانه‌های مهربانی دیده می‌شد. با وجود 77 سال سن، ذهنش تیز و پر از انرژی به نظر می‌رسید. با او درباره مشاهدات و نتیجه‌گیری‌هایم پس از هفته‌ای که در سوریه پس از انقلاب گذراندم، و همچنین درباره مشاهدات میدانی و تنش‌ها در منطقه روژاوا( کردستان سوریه) و تأثیر آن بر ترکیه صحبت کردم.
به او گفتم که شکل‌گیری یک محیط جدید در ترکیه برای حل مسئله کردها و بازنگری در آینده و دیدگاه زندگی مشترک، به طور مستقیم بر وضعیت کردها و آینده آنها در سوریه و عراق تأثیر خواهد گذاشت.
به نظر من، انقلاب سوریه یک جیوسیاسی جدیدی در منطقه ایجاد کرده است. در این وضعیت جدید، ادامه فعالیت حزب اتحاد دموکرات به عنوان یک ساختار مسلح و نیمه مستقل در سوریه به نظر غیرممکن می‌رسد. به همین ترتیب، بقای حزب کارگران کردستان به عنوان یک سازمان مسلح در عراق نیز بسیار دشوار به نظر می‌رسد.
از آنجا که ترکیه بازیگر اصلی در این صحنه جغرافیایی-سیاسی جدید است، "برگه کردی" اکنون در دست اوست. سوال این است که ترکیه چگونه از این برگه استفاده خواهد کرد؟ و در مورد ادامه وجود سازمان‌های مسلح کردی در سوریه و عراق چه اقداماتی خواهد کرد؟ همه به دقت منتظر این اقدامات هستند.
از این رو، اهمیت بحثی که بهچلی مطرح کرده افزایش می‌یابد و او تأکید کرده است که هنوز به موضع خود پایبند است: "اوجلان باید از زندان آزاد شود و هدف حزب کارگران کردستان برای ایجاد دولت کردستان را رها کند و از سلاح کناره‌گیری کرده و سازمان را حل کند. پس از آن، حزب مردم دموکراتیک یا کردها در روژاوا( کردستان سوریه) می‌توانند به طور سیاسی با این وضعیت جدید سازگار شوند."
چه اقداماتی ترکیه در مورد مسئله کردها انجام خواهد داد؟
رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان حمایت خود را از اظهارات دولت بهچلی اعلام کرده و به نظر می‌رسد که هر دو به طور کلی بر سر نقشه راهی که وزیر امور خارجه ترکیه، هاكان فیدان، در یک برنامه تلویزیونی فاش کرد، توافق دارند. فیدان گفت:
"حزب اتحاد دموکراتیک سلاح خود را زمین خواهد گذاشت. مبارزان و رهبری‌های عالی این حزب که سوری نیستند، باید خاک سوریه را ترک کنند. آنها باید به نظام سیاسی سوریه جدید تن دهند وگرنه تصفیه خواهند شد."
با اینکه ایالات متحده که از حزب اتحاد دموکراتیک حمایت می‌کند و به آن سلاح می‌دهد، به این طرح اعتراض کرده است، اما رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، دونالد ترامپ، به طور ضمنی به نفوذ ترکیه در سوریه و حمایت از این مسیر اذعان کرده است. با این حال، پنتاگون به شدت با این طرح مخالف است و حضور نظامی خود را در منطقه روژاوا( کردستان سوریه) تقویت کرده است.
در این میان، پس از آنکه ارتش ملی سوریه که از سوی ترکیه حمایت می‌شود، مناطق تل رفعت و منبج را از کنترل حزب اتحاد دموکراتیک بازپس گرفت، ترکیه منطقه عین العرب (کوبانی) را محاصره کرده و آماده است تا در هر لحظه عملیات نظامی را آغاز کند.
در این شرایط، حزب مردم دموکراتیک دیداری با عبدالله اوجالان، رهبر بنیان‌گذار حزب کارگران کردستان، برگزار کرد. اوجالان از طریق آنها توضیح داد که می‌تواند از طرحی که بهچلی و اردوغان ارائه داده‌اند، حمایت کند و حتی می‌تواند رهبری آن را بر عهده بگیرد. اما اوجالان درخواست خود برای کنار گذاشتن سلاح را به خروج از زندان مشروط کرد و هیچ اظهار نظر قاطعی در این زمینه ارائه نداد.
ترکیه به شدت در تلاش است تا از این فرصت بهره‌برداری کند و آن را از دست ندهد، اما هنوز در توافق با ایالات متحده با مشکل مواجه است. در این وضعیت بن‌بست، گزینه نهایی انجام عملیات نظامی در مناطق کوبانی و قامشلی باقی می‌ماند. قبل از اجرای این عملیات، ممکن است ترکیه تلاش کند اوجالان را به دعوت به کنار گذاشتن سلاح ترغیب کند تا از مقاومت احتمالی کاسته شود.
اما به نظر می‌رسد که اوجالان این دعوت را بدون دستیابی به برخی از منافع سیاسی و اصلاحات قانونی انجام نخواهد داد.
باور عمومی این است که رویای حزب کارگران کردستان و واحدهای حفاظت از مردم برای ایجاد یک دولت کردستان از چهار منطقه به سادگی با یک دعوت از اوجالان رها نخواهد شد. بدون انجام تغییرات سیاسی و قانونی، اکثر ناظران بر این باورند که هر دعوتی برای کنار گذاشتن سلاح تأثیر چندانی نخواهد داشت.
انتقال به مرحله دوم
مسئله کردها در هر دو کشور سوریه و ترکیه به مرحله دوم رسیده است. ترکیه پیشنهادات خود را به عبدالله اوجالان، حزب کارگران کردستان، واحدهای حفاظت از مردم و حزب مردم دموکراتیک ارائه داده است: "از سلاح دست بردارید و به فعالیت سیاسی مدنی بپردازید".
در حال حاضر، سازمان‌های مسلح و حزب مردم دموکراتیک در حال بحث درباره چگونگی پاسخ به این پیشنهاد هستند.
در ترکیه، درخواست‌های بزرگی از سوی کردها وجود ندارد به جز درخواست اصلاحی که اجازه دهد زبان کردی به طور رسمی در برنامه‌های آموزشی گنجانده شود و تغییر تعریف شهروندی در قانون اساسی لحاظ گردد اما در سوریه، کردها خواستار خودمختاری در منطقه روژاوا هستند، اما دولت سوریه جدید، با حمایت ترکیه، به طور قاطع هرگونه صحبت درباره خودمختاری را رد کرده است.
در این مرحله، به طور قابل توجهی انتظار می‌رود که عبدالله اوجالان سازمان را به ترک سلاح دعوت کند. اما به طور مشخص مشخص نیست که اوجالان چه تغییرات قانونی را در ازای این درخواست خواهد خواست و همچنین معلوم نیست که دولت ترکیه چگونه به این خواسته‌ها پاسخ خواهد داد. رجب طیب اردوغان با موقعیتی دشوار و پرخطر مواجه است.
من معتقدم که پس از آغاز به کار دونالد ترامپ در 20 ژانویه جاری، توافقی بین ترکیه و ایالات متحده در مورد این پرونده به دست خواهد آمد و در آن زمان ترکیه به مرحله دوم این فرآیند منتقل خواهد شد.
منبع: الجزیره
نظرات