اشاره: متن زیر برگردان فارسی فایل صوتی دوم دکتر «جزا راهکان» است که به زبان کردی(هورامی) ایراد شده است. دکتر راهکان متخصّص اعصاب و روان از شهرستان پاوه یکی از فعّالان مدنی این دیار است که علاوه بر کار طبابت در زمینه‌های قرآن‌پژوهی و اندیشه‌ورزی نیز فعّالیّت‌های چشم‌گیری دارد. لازم به ذکر است فایل صوتی اوّل آن نیز در این وبگاه منتشر شده است.  

در ادامه‌ی مطالب گذشته نکات دیگری مطرح خواهم کرد، امیدوارم مفید واقع شوند.

۱-  نکته‌ای که ممکن است خیلی ساده به نظر برسد و کمتر به آن توجّه می‌کنیم؛ امّا خیلی مهم است این‌که باید در این زمینه فقط کارهایی انجام گیرد و یا مطالبی خوانده شود که یا در راستای پیشگیری بکار می‌آیند و یا در درمان علائمی که ظاهر می‌شوند کمک کنند. ما فقط در مورد کرونا نیست که بمباران اطّلاعات می‌شویم بلکه در بسیاری از امور دیگر این بارش سنگین اطّلاعات ما را فرا گرفته است. عادتی هم که ما به صورت روزمرّه به آن گرفتاریم این است  قبل از خواب و یا به محض اینکه از خواب بیدار می‌شویم قبل از هر کاری موبایل خود را چک می‌کنیم تا ببینیم چه خبرهایی منتشر شده است. این حجم اطّلاعاتی که وارد ذهن ما می‌شود، می‌تواند عوارض منفی و خطرناکی برای ما داشته باشد. چون ثابت شده است برای اینکه فردی در مقابل کاری منفعل گردد و نتواند کار مثبتی انجام دهد، یا باید هیچ اطّلاعاتی نداشته باشد یا حجم زیادی از اطّلاعات وسیع و فراوان داشته باشد. خیلی وقت‌ها پیش آمده ما خبری در مورد کشته شدن کسی می‌شنویم و ما را به فکر فرو می‌برد و دنبال علل و عوامل این کار می‌گردیم و دنبال راه‌چاره برای عدم تکرار چنین کارهایی هم هستیم. امّا وقتی مرتّب می‌شنویم در گوشه و کنار دنیا قتل‌های زیادی رخ می‌دهد و جنایاتی به وفور اتّفاق می‌افتد و بعد از چند دقیقه به خوابی عمیق فرو می‌رویم و هیچ فکری هم به ذهنمان خطور نمی‌کند، مفهومش این است این همه اطّلاعات نوعی حسّاسیت‌زدایی در درون ما ایجاد کرده است. ما در مورد کرونا هم‌کنون گرفتار این پدیده‌ی بارش اطّلاعات مختلف شده‌ایم. این پدیده روی افراد عوارض متفاوتی دارد. می‌تواند در  عده‌ای ایجاد اضطراب و نگرانی بی‌مورد شدیدی بکند که نتایج منفی فراوانی روی فرد می‌گذارد. در عدّه‌ای هم نوعی انفعال و بی‌خیالی مفرط و غیر منطقی ایجاد می‌کند؛ چون تکرار یک موضوع در فرد او را نسبت به آن بیخیال مطلق می‌کند. و در عدّه‌ای هم یک نوع اعتماد بیش از حدّ و البتّه غلط نسبت به اطلاعاتی که به غلط داده شده است و با عمل به این اطّلاعات غلط خود و دیگران را دچار مشکل کنند. این نشان می‌دهد که ما باید منابع کسب اطّلاعات خود را در مورد کرونا محدود کنیم و به هر منبعی اعتماد نکنیم و اجازه‌ی ورود اطّلاعات از هر جایی را به خود ندهیم.

۲-   وحشت، اضطراب و  نگرانی‌ای که این بیماری در فرد و جامعه ایجاد می‌کند، گاهی بیشتر از ضرر و زیان خود بیماری است. خود بیماری عوارض زیانبار زیادی دارد، امّا این ترس و وحشت و نگرانی‌های بیش از حدّ هم چه در سطح فردی و چه اجتماعی می‌تواند این ضرر و زیان را چندین برابر کند. در فرد موجب تضعیف سیستم ایمنی و سلب آرامش وی می‌گردد و در سطح اجتماعی هم باعث عملکرد غلط می‌شود با یک مثال این موضوع را بیشتر تشریح می‌کنم. مثلاً در یک سالن بزرگ پر از جمعیت انفجار صوتی مهیبی رخ دهد و با خود انفجار هیچ ضرری به کسی نرسد امّا از شدّت ترس و وحشت حاصل از تک‌تک افراد همگی به سمت خروجی که معمولاً فضای محدودی دارد باعث زیرپا افتادن عده‌ای و آسیب‌های جدّی به آنها می‌شود(عملکرد جمعی نامناسب) و این اطلاعات وسیع و غلط هم مثل همان انفجار عمل می‌کند و با ایجاد وحشت در افراد با عملکرد غلط جمعی ممکن است باعث خسارات و هزینه‌های زیادی گردد. برای کنترل این حالت بایستی حتماً اطلاع‌رسانی محدود گردد. متٲسّفانه اکنون حتّی کانالها و گروه‌های خانوادگی و گروه‌هایی که کارکردشان اصلاً به این موضوع نمی‌خورد پر از مسائلی در مورد کروناست. و این درست نیست بلکه باید فقط اطلاعات را از کانال‌ها و گروه‌های ذیصلاح و خاصّ دریافت نمود و همه‌ی گروه‌ها و کانال‌های دیگر به فعّالیّت عادّی و در زمینه‌ی خاصّ خود فعّالیت داشته باشند و اصلاً نیازی نیست وارد موضوع کرونا شوند. و یکی از کارهایی که از دست ما بر می‌آید این است خودمان منتشرکننده‌ و فوروارد کننده‌ی این مطالب نباشیم و نیازی نیست هر جا مطلب مفیدی دیدیم به همه جا بفرستیم و به این عارضه‌ی منفی دامن بزنیم. (چون همانگونه ما این مطالب را می‌بینیم دیگران هم همین مطالب را در همانجا می‌بینند.) 

۳-  سیستم ایمنی انسان یک سیستم پیچیده است. این سیستم دو بخش دارد ؛ بخشی به نام سیستم ایمنی سلولی و بخشی هم به نام سیستم ایمنی هومورال گفته می‌شود. مثلاً ماکروفاژ که متعلّق به سیستم ایمنی سلولی است یک سری قوانین خاصّ خود را دارد، آنتی بادی مثلاً تیپ A که در سیستم ایمنی هومورال است آرایش مولکولی جدایی دارد و سیستم سنتز آن کاملاً متفاوت است.  گاهی در کانال‌ها و گروه‌ها می‌بینیم که مثلاً می‌گویند زعفران برای تقویت سیستم ایمنی خوب است کسی منکر این نیست که ممکن است زعفران سیستم ایمنی را تقویت کند ولی مفهومش این هم  نیست که فقط زعفران این کار را می‌کند و چیز دیگری نمی‌تواند اینکار را انجام دهد.  زعفران نمی‌تواند روی کلّ سیستم ایمنی بدن و انواع آن تٲثیر یکسان داشته باشد. چون تاکنون ثابت نشده است که یک مادَه‌ی غذایی به صورت مجزّا بتواند کلَ سیستم ایمنی بدن را با تمام بخش‌های آن تقویت کند و اگر مقاله یا مطلبی دیدید که چنین ادّعایی کرد بدانید که چنین نیست و این خود باعث می‌شود که تقاضای خرید آن مادّه به شدّت بالا برود و عرضه‌ کم یا ثابت می‌ماند و قیمت آن به شدّت بالا می‌رود و عوارض منفی اقتصادی و روانی آن بر جامعه به شدّت افزایش می‌یابد. اکثر فوایدی که برای این مواد گفته می‌شود نادرست است و بدون پشتوانه‌ی علمی هستند و مبتنی بر کتاب‌های قدیمی‌ای است که به طبّ چینی، هندی و یا گاهی ایرانی مشهورند. اوّلین و مهم‌ترین عامل تقویت‌کننده‌ی سیستم ایمنی تغذیه‌ی سالم است و آن‌هم تنها از مجامع علمی و متخصّصان علوم تغذیه که سال‌ها با تحقیق علمی به آن رسیده‌اند گرفته شود.  مثلاً کربوهیدرات چقدر باشد، چربی چه میزان  و پروتئین چقدر باشد و... اینها مواردی علمی و ثابت‌شده‌اند و بقیّه را رها کنید. بعد از تغذیه‌ی سالم و مورد تٲیید متخصّصان علوم تغذیه، دوّمین عامل تقویت‌کننده‌ی سیستم ایمنی در مقابل این بیماری آرامش و نشاط است. احوالپرسی، ملاطفات با همدیگر و نوازش‌ها و شوخی‌ها و لطیفه‌ها و اموری که به نشاط ما کمک کند، تٲثیر مستقیمی در تقویت سیستم ایمنی ما دارند. درست است که به دلیل اعمال محدودیت‌ها این نوازش‌ها و ملاطفت‌ها به صورت فیزیکی مقدور نیست؛ امّا شکر خدا کرونا فضای مجازی را تحت تٲثیر قرار نداده است و ما می‌توانیم از طریق این فضا با همدیگر ارتباط داشته باشیم و از طریق کلامی این احساس و عواطف را منتقل کنیم. و ثابت شده و تحقیقات نشان داده است که داد و ستد نوازش حتّی از طریق کلامی باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شود و مخصوصاً روی ایمونوگلوبولین A (IgA) که محافظت‌کننده‌ی مخاط سیستم تنفّسی است تٲثیر مستقیم دارد یعنی ثابت شده است اگر ایمونوگلوبولین A بالا باشد، کمک زیادی می‌کند که مخاط سیستم تنفّسی ما در مقابل ویروس کرونا مقاومت کند و آن را شکست دهد. کم کردن نوازش فیزیکی و کلامی مثل کلمات و استیکرهای مهرآمیز باعث کم شدن IgA  می‌گردد و برعکس افزایش آنها باعث بالا رفتن IgA  می‌شوند آن هم باعث تقویت سیستم ایمنی هومورال که بخشی از آن موجب تقویت کننده‌ی سیستم مخاطی تنفّسی است، تقویت می‌گردد.

۴-  افزایش میزان کورتیزول و آدرنالین خون باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شود و بمباران اطلاعاتی‌ای که در مورد کرونا اکنون زیر آن قرار داریم قطعاً باعث افزایش کورتیزل و آدرنالین خون می‌گردد و این افزایش‌ها باعث تضعیف سیستم ایمنی خواهند شد. لذا باید تا جایی که مقدور است خود را از این بمباران اطلاعاتی بدور نگه داریم.

۵-   شرایطی که پیش‌آمده باعث کاهش تولید در جامعه شده است. برای مقابله با این مشکل هم باید به کاهش مصرف روی بیاوریم که هم به سلامتی فیزیکی و جسمی ما و باعث ایجاد تعادل در جامعه بین مصرف و تولید گردد. 

۶-  و در نهایت تجربه‌ی گذشته ما نشان داده است که نباید زیاد امیدی به کمک از غیر جامعه‌ی خودمان و خارج از کشور داشته باشیم و بتواند مشکل ما را حلّ کند، فقط و فقط خودمان می‌توانیم از خود محافظت کنیم و جامعه‌ی خود را حفظ کنیم و نگذاریم بیشتر از این دچار مشکل شود؛ چون همه درگیر این مشکل هستند و کسی به فکر ما نیست و باید خود آستین همّت بالا بزنیم و تا جایی که می‌توانیم در زمینه‌ی پیشگیری و درمان این بیماری کمک کنیم.  

لازم به ذکر است به این منظور و هماهنک کردن تلاش‌هایمان ستادی مردمی متشکّل از فعّالان و تعدادی از انسان‌های مسؤولیت‌شناس این جامعه تشکیل شده است به نام ستاد مردمی پیشگیری از کرونا (یا منجیان پاوه) که لازم است همه‌ی ما این ستاد را با تٲیید، پشتیبانی مالی و معنوی و رعایت دستوراتی که برای سلامتی ما صادر می‌کنند، همراهی و کمک کنیم و هر کس به هر طریقی كه می‌تواند قدمی در راه موفّقیت این ستاد که در نهایت سلامت جامعه، هدف اصلی آن است بردارد تا ان‌شاءالله بتوانیم به سلامت از این بحران عبور کنیم.