تهیه و تنظیم: ‌محمّد عبدلی

علاّمه ‌محمّد خضری نزریوه‌ای اشنویی فرزند ملا عبدالعزیز، به سال 1277ه.ش در خانواده‌ای متدین و عالم‌پرور در روستای نزریوه[1]‌ به دنیا آمد. در سنّ شش سالگی قرآن را ختم نمود،‌ سپس همراه برادرش ملاخضر در حجره‌های سنتّی اشنویه و بیمضرته[2] به تحصیل کتابهای آن زمان چون «گلستان سعدی»، «بوستان سعدی» و «نصاب‌ الصّبیان» پرداخت.
پس از تحصیل کتابهای مقدّماتی چون «عوامل جرجانی» در نحو و «تصریف زنجانی»، شروع به فرا گرفتن کتابهای «سعدالله صفیر» و «شرح مغنی» نمود.
با وقوع جنگ جهانی اول و رویدادهای آن در منطقه، ‌ایشان چهار سال را در مهاجرت و سختی سپری کرد، بعد از پایان اشغال منطقه به وسیله‌ی روسها،‌ در خدمت مرحوم استاد قاضی ملا محمد شریف اعظمی با دروس صرف، نحو، وضع، استعاره و سیوطی به ادامه‌ی تحصیل پرداخت. در سال 1301هـ.ش نزد استاد مشهور منطقه؛ مرحوم حاج ملا عبدالله گرتکی در پسوه[3] رفت و کتابهای قاضی لاری در عقیده و کلام، بلاغه و علم الحدیث را نزد ایشان به پایان رساند. پس از آن در مدت 13ماه نزد ملا‌محمّد وانی در ده‌شمس[4] قسمتی از «تحفة ‌المحتاج» و «تفسیر بیضاوی»، ‌عروض و قافیه،‌ منطق، منظومه‌ی سیوطی،‌ الإشارات،‌ اشکال ‌التأسیس هندسی، علم‌ الحدیث درایتی و روایتی و اسطرلاب را فراگرفت.

سرانجام در میانه‌ی سال1306هـ.ش به دریافت اجازه‌ی تدریس و افتاء مفتخر گردید و به زادگاه خود‌ مراجعت نمود. با فوت قاضی و مدرّس اشنویه؛ ملامحمدامین خاکی، به درخواست مردم اشنویه به آن دیار آمدند و در مسجد جامع همان شهر به امامت، تدریس و ارشاد مردم پرداخت. این استاد توانمند و عالم فرزانه در 16 اردیبهشت ماه‌ سال 1377هـ.ش دنیای فانی را بدرود گفت و بدین ترتیب جامعه‌ی علمی و دینی اهل سنت کردستان ایران را در سوگ خود نشاند.



شاگردان استاد

تا زمان رحلت استاد،‌ حدود 100 نفر به کسب علوم دینی و دریافت «اجازه‌نامه» نایل آمدند،‌ که عدّه‌ای در اطراف و دور و نزدیک به خدمت علم و دین شاغل بوده و برخی دیگر نیز به برکت اجازه دادن فارغ‌التّحصیلان مفتخر می‌باشند.



آثار استاد:

ایشان در مدّت تدریس و خدمت به دانش و علوم دینی، 111 کتاب و رساله را در علوم مختلفی چون تفسیر،‌ فقه، تاریخ و ... نگاشت.



گوشه‌ای از آثار علامه‌ قاضی خضری عبارتند از:

1. «گلدسته‌ی تاریخ» یا «تاریخ مشاهیر اسلام» در 2 مجلّد چاپ شده‌ و شرح حال 8 هزار نفر از دانشمندان و علمای اسلام می‌باشد.

2. تفسیر سوره‌هایی از قرآن.

3. الظلمات بالأنوار.

4. «الفتاوی المحمّدیة» که در آن مسایل شرعی متداول در منطقه پاسخ داده شده است.
5. الخطب المحمدیة.
6. بحثی درباره‌ی مواد مخدر.



منبع: تاریخ مشاهیر اسلام اثر علاّمه‌ قاضی خضری،‌ با تصرف.




ارجاعات
------------------------------
[1] -از روستاهای توابع شهرستان اشنویه در جنوب استان آذربایجان غربی.
[2] -از روستاهای توابع شهرستان اشنویه در جنوب استان آذربایجان غربی.
[3] -روستایی بزرگ از توابع شهرستان پیرانشهر در جنوب استان آذربایجان غربی.
[4] -روستایی از توابع شهرستان اشنویه.