علم تغذیه:
با طرح لودویک فویرباخ( Ludwig feurbach) در سال 1850 در اجلاسی که به منظور پژوهش‌های غذایی برگزار گردید علم تغذیه را شکوفا نمود.
علم تغذیه با پیشرفت‌های چشم‌گیری که درسال‌های اخیر داشته به 7 مسأله‌ی اصلی در امر غذا توصیه می‌کند:
1ـ مواد غذایی: انسان ماده محرک و عملکرد بهتر دستگاه‌های بدن خود را از انواع و اقسام مواد موجود در طبیعت به دست بیاورد.
2ـ پروتئین، چربی، هیدرات کربن: پروتئین عنصر اصلی سازنده‌ی سلول‌های بدن انسان است. پروتئین حیوانی از قبیل شیر، پنیر، گوشت، ماهی، تخم مرغ و...
پروتئین گیاهی از قبیل نان، سیب ز‌مینی، آرد، برنج و میوه‌ها.
ـ برای تأمین پروتئین بدن باید از هر دوی آنها استفاده نمود.
هیدرات کربن و چربی بعد از پروتئین از مهمترین مواد مورد نیاز بدن دانست.
چربی برای افراد بالغ به طور متوسط حدود 75 گرم در روز کافی شیرینی‌ها.
هیدرات کربن برای فرد بالغ متوسط روزانه 365 گرم لازم است که این مقدار در مورد ورزشکاران و کارگران سنگین‌کار بیشتر می‌باشد.
مواد غذایی حاوی هیدرات کربن: نان، سیب ز‌مینی، شیرینی‌ها، عسل و سلولز موجود در میوه‌ها و سبزی‌ها است.
3ـ ویتأمین‌ها: ویتأمین( از واژۀ لاتینvita به معنی زندگی) را باید از آن دسته عناصری دانست که وجودش برای حیات الزا‌می است. با استفاده از آن در برابر انواع آلودگی‌ها و بیماری‌ها واکسینه می‌شویم. و مختصر به چند نمونه اشاره می‌نماییم:
ويتامين‌هامصرف روزانه
ويتامينA5000 واحد برای افراد عادی و براي بانوان باردار 6000 واحد می‌باشد. گروه‌هاي مواد غذايي که حاوی ویتامین A هستند؛ جگر گاو، روغن ماهي، زردآلو، هويج، سبزي، كره، پرتقال، زرده تخم مرغ می‌باشد.
ويتامين B1: 6/1 ميلي‌گرم که در گوشت، دل گاو، نخود سبز و جو، سبوس برنج یافت می شود.
ويتامين B2: 8/1 ميلي‌گرم که شير پر چرب، جگر، گوشت، بادام زميني، تخم مرغ و ماهي سرشار از آن هستند.
ويتامين C: 75 ميلي‌گرم که می‌توان آن را با خوردن كلم، تمشك ، اسفناج، گل كلم، ليمو، نارنگي، طالبي، سيب زميني، كاهو، و فلفل تازه به دست آورد.
ويتامين D: 400 واحد که ماهي سفيد، روغن ماهي، جگر، شير، تخم مرغ، كره، كاكائو، نارنج و نور آفتاب منبع مناسبی برای آن می‌باشد.
4- مواد معدني( آب)
هر ماده غذايي حيواني يا نباتي حاوي مقداري مواد معدني مي‌باشد مانند آهك، فسفر، آهن، فلور، سديم و پتاسيم و... بزرگترين منبع حياتي انسان و حيوان و گياه آب است. بيش از 70 درصد از بدن انسان را آب تشكيل مي‌دهد و فقدان يا كمبود آن سبب مرگ هر نوع موجود زنده مي‌شود.
5- مقدار انژي حرارتي موجود در مواد غذايي
« كالري» كه واحد انرژي حرارتي هر ماده غذايي است، با توجه به ميزان پروتئين، گلوسيد و چربي موجود در مواد غذايي متغيير است كه مي‌توان با توجه به آن و مقدار مورد نياز بدن از آنها استفاده كرد.
6- كار و مقدار مواد غذايي ضروري
انسان بر حسب سن( كودك، نوجوان، و جوان) و جنس( زن و مرد) و فعاليت( كار متوسط و سنگين) مقدار كالري مورد احتياج افراد فرق خواهد كرد.
آداب و اصول تغذيه در اسلام
در اسلام براي تغذيه درست آدابي وضع شده كه پدران و مادران آن را به فرزندان خود ياد دهند كه به ترتيب زير است:
1- شستن دست‌ها قبل از غذا و بعد از آن:
پيامبر اكرم( ص) فرمود:« بركه الطعام الوضوء قبله و الوضوء بعده». " بركت غذا، وضو گرفتن قبل و بعد از آن است».( روايت ابو داوود و ترمذي)
2-تسميه( بسم الله الرحمن الرحيم) در اول و آخر غذا
پيامبر اكرم (صلی الله علیه و سلم) فرمودند: هر كدام از شما كه مي‌خواهد غذا بخورد با نام خداي متعال آغاز كند اگر فراموش كرد كه در ابتدا بگويد، در آخر غذا بگويد:« بسم الله اوله و آخره» به نام خدا در اول و آخر آن( روايت ابو داوود و ترمذي)
امام احمد و ديگران مي‌گويند آن حضرت هرگاه غذا مي‌خورد يا آب مي‌نوشيد مي‌فرمود:« الحمد لله الذي اطعمنا و سقانا و جعلنا مسلمين». "سپاس خدايي را كه ما را طعام آب داد و مسلمان قرار داد. »
3- از غذايي كه در برابرش مي‌گذارند عيب جويي نكند
ابوهریره می‌فرماید: پيامبر گرامي خدا( صلی الله علیه و سلم) هيچ‌گاه از غذايي عيب‌جويي نمي‌كرد اگر از غذا خوشش مي‌آمد مي‌خورد در غير اين صورت به آن دست نمي‌زد».( روايت مسلم و بخاري)
4-با دست راست و از طرف نزديك به خودش غذا بخورد.
عمر بن ابي سلمه( رضی الله عنه) مي‌گويد: در كودكي تحت نظارت و تكفيل رسول خدا(صلی الله علیه و سلم) بودم، سيني غذا را كه ميگذاشتند دستم را به تمامي نواحي آن رسانده، غذا را از همه طرف بر مي‌داشتم رسول اكرم(صلی الله علیه و سلم) فرمود:« فرزندم، بسم الله بگو، با دست راست بخور و فقط از ظرف غذا كه در سمت خودت هست بردار»( روايت مسلم و بخاري)
5- در حال تكيه دادن غذا نخوريد
تكيه دادن از لحاظ سلامتي مضر است و همراه با نوعي حالت استكبار مي‌باشد پيامبر خدا( صلی الله علیه و سلم) مي‌فرمود:« من در حال تكيه دادن غذا نمي‌خورم» ( روايت بخاري)
6- سخن گفتن در هنگام خوردن غذا مستحب است. البته نه در هنگام جويدن غذا بلكه در حالتي كه غذا در دهان نيست. در خبر صحيح آمده است كه آن حضرت در مناسبات مختلف بر سر سفره غذا با يارانشان صحبت كرده‌اند.
7- مستحب است پس از تمام شدن غذا براي ميزبانانش دعاي خير كند.
انس(رضي الله عنه) مي‌گويد: پيامبر اكرم( صلی الله علیه و سلم) به نزد سعد ابن عباده(رضی الله عنه) آمدند که ایشان نان و روغن به خدمت رسول خدا آورد، آن حضرت از آن خورد سپس فرمودند:« أفطر عندكم الصائمون و أكل طعامكم الأبرار، و صلّت عليكم الملائكة». «روزه‌داران نزد شما افطار كنند و غذايتان انسان‌هاي نيكوكار بخورند و ملائك بر شما درود بفرستند»( روايت ابوداود و ترمذي )
8- قبل از بزرگترها غذا خوردن را شروع نكنيد.
حذيفه( رضي الله عنه) مي‌گويد:« كُنّا إذا حضرنا مع رسول الله( صلی الله علیه و سلم) طعاماً لم نضع أيدينا حتي يبدأ الرسول الله( صلی الله علیه و سلم) فيضع يده». «هرگاه با رسول خدا بر سفره‌اي حاضر مي‌شديم به غذا دست نمي‌برديم تا آن حضرت غذا خوردن را آغاز نمايند. »( روايت مسلم)
9- نعمت خدا را ناچيز و بي اهميت نشمارد.
انس( رضي الله عنه) مي‌گويد:« هرگاه رسول خدا( صلی الله علیه و سلم) غذايي مي‌خورد سه انگشت خود را مي‌لسسيد و مي‌گفت اگر لقمه هر كدام از شما افتاد آن را برداريد و تميز نماييد و بخوريد و آن را براي شيطان رها نكنيد و ما را امر مي كرد كه با انگشت كاسه را بليسيم و مي‌فرمود« إنَّكُم لاتَدرون في أيّ طعامكم البركة». « شما نمي‌دانيد در كدام غذايتان بركت هست». ( روايت مسلم).
10– سه بار نوشيدن و گفتن تسميه و حمد در هنگام نوشيدن مستحب است.
پيامبر خدا( صلی الله علیه و سلم) فرمودند:"آن چه را مي‌نوشيد مانند شتر يكباره سرنكشيد بلكه آن را با مكث در دو يا سه بار بنوشيد و در ابتدا بگوييد بسم الله الرحمن الرحيم و قتي كه نوشيدني تمام شد بگوييد الحمدلله ( روايت ترمذي)
11- نوشيدن از دهانه ظرف مكروه است.
ابوهريره( رضی الله عنه) مي‌گويد:« پيامبر گرامي( صلی الله علیه و سلم) ما را نهي فرمود كه از دهانه مشك يا خيك آب بنوشيم». ( روايت مسلم و بخاري)
12- كراهت فوت كردن در نوشيدني
ابن عباس(رضی الله عنه) مي‌گويد: نبي اكرم( صلی الله علیه و سلم) نهي كردند كه در ظرف غذا يا نوشيدني بدميم يا فوت نماييم».( روايت ترمذي)
ممكن است هنگام فوت كردن( دفع CO2) در آب( H2O) مقداري اسيد كربنيك ضعيف ( H2CO3) توليد شود كه نوشيدن آن باعث بروز بيماري‌هاي گوارشي مانند: زخم معده، زخم اثني العشر و ... مي‌گردد.( طب نبوي صفحه 47)
13- خوردن و نوشيدن در حال نشستن مستحب است.
در روايتي از مسلم آمده است كه انس( رضی الله عنه) گفت: پيامبر اكرم( صلی الله علیه و سلم) ما را نهي كرد كه ايستاده بنوشيم. از انس سوال كرديم كه در مورد خرودن چه؟ گفت :« خوردن بدتر است».
14- نهي از نوشيدن در ظرف طلا و نقره.
رسول خدا ( صلی الله علیه و سلم) فرمود:« الذي يشرب في آنية الفضة فإنّما يجرجر في بطنه نارجهنم». «كسي كه در ظرف نقره بنوشد آتش جهنم را به درون شكم خود مي‌كشد».( روايت بخاري و مسلم)
15- نهي از پر كردن شكم از خوردني و نوشيدني.
پيامبراكرم( صلی الله علیه و سلم) فرمودند:« شكم آدمي بدترين ظرفي است كه از غذا پر مي‌شود، چند لقمه‌اي كه آدمي با آن بتواند پشت راست دارد كافي است، اگر غذا مي‌خورد ثلث شكم را براي طعام، ثلث آن را براي نوشيدن و ثلث ديگر را خالي بگذارد». ( چگونه فرزندان خود را تربيت كنيم)
تحقيقات امروزي نيز ثابت نموده است كه پرخوري و چاقي بدن با بسياري از بيماري‌ها مانند ابتلا به مرض قند به طبع آن بيماري‌هاي قلبي، تصلب شرائين، بيماري‌هاي مفاصل و غيره ارتباط دارد.( طب نبوي)
ژالگ هوا از سلسه جين ( 420-265) در كتاب خود نوشته است: خوردن كمتر موجب و سعت فكر و عمر طولاني مي‌شود، خوردن زياد( پرخوري) موجب محدود شدن فكر و كوتاه شدن عمر مي‌شود( راز سلامتي و طول عمر)
امام شافعي( رحمه االله) نيز در اين مورد مي‌فرمايد: «پرخوري باعث سنگيني بدن، قساوت قلب، زايل شدن فهم، خواب آلودگي و ضعيف نمودن فرد درانجام عبادت مي‌شود. »( طب نبوي)
نتیجه اینکه:
والدین و بخصوص مادر که رابطه تنگاتنگ با فرزندان خود دارند می‌توانند این آداب زیبا و نکات مهم تغذیه‌ای بیان شده به فرزندان خود و جامعه انتقال دهند و این میسر نمی‌‌شود جز در سایه مطالعه و یادگیری و تلاش مضاعف در تربیت صحیح فرزندان
نظرات