انسان در دوران طفولیت و کودکی ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتر است. مواظبت از او نیازمند مهارت‌هایی در زندگی و برنامه‌ریزی مناسبی است. در این مدت و الدین باید با صبر و تحمل به پرورش و آموزش فرزندان بپردازند. تا فردی سالم و در نتیجه جامعه‌ای سالم را به و جود آورند و نقش مادر در این مهم، اهم است.
در این مقاله سعی نموده‌ایم که نقش زن در فرهنگ سازی و تربیت اصولی برای ارتقای سلامتی فرد و جامعه در زمینه تغذیه، ورزش، بهداشت فردی و محیط زیست بیان کنیم.
اسلام این دین مقدس، زن را تکریم نموده و زمینه‌های بسیاری برای پویایی و آزادی زن فراهم نموده و مردان را نیز مخاطب قرار‌می‌‌دهد که زن همان مادر، خواهر، دختر، همسر و... آنهاست.
زن باتوجه به نقش کلیدی و مهمی که در خانواده دارد، می‌تواند به خوبی روی تک‌تک افراد خانواده تأثیرگذار باشد. از طریق مطالعه و کسب علم، در أمورات خود بتواند در ارتقای فرهنگ سلامت( جسمی و روحی) در خانه و جامعه همراه با عشق و هنر، گذشته از وظیفه خود مؤثر باشد.
سلامت جسمی و روحی را می‌توان در تغذیه مناسب و صحیح و ورزش، نسبت به نیاز افراد خانواده و همچنین رعایت بهداشت در خانه و محیطی که در آن زندگی می‌کنیم، یافت و زن هنرمند خود می‌تواند فرهنگ سلامتی را ارتقاء بخشد.
اگر افلاطون و ســقراط بوده‌اند بــزرگ
بــزرگ بوده پـرستار خـردی ایـشان
به گاهواره‌ی مادر، به کودکی بس خفت؛
سپس به مکتب حکمت، حکیم لقمان
چه پهلوان و سالک، چه زاهد و چه فقیـه
شدنـد یکسره ، شاگرد این دبیرستان
وظیفه زن و مردای فقیه، دانی چیست؟
یکیست کشتی، آن دیگریست کشتیبان
چو ناخداست خردمند و کشتی‌اش محکم
دگرچه باک ز امواج و ورطه‌ی طوفان
چه زن، چه مرد، کسی شد کامروا
که داشت میوه‌ای از باغ علم، درمان
زنــی که گوهـر تعلـیم و تــربیت نخــــرید
بفــروخت گوهــر عمـر عـزیــــز را ارزان
چه حله‌ایست گران‌تر، ز حلیت دانـش؟
چه دیبه ایست نکوتر زدیبه‌ی عرفان؟
«پروین اعتصا‌می»
زن و فرهنگ:
از واژه فرهنگ تعاريف زيادي شده است اما يك معناي و احد برای آن نیست. اغلب مردم مدعی آشنایی با مفهوم فرهنگ‌اند و سعی دارند ریشه مشکلات در جامعه را به فقدان فرهنگ یا بی‌توجهی به آن سوق دهند. در حالی که مشکل اصلی، بیشتر در عدم آشنایی با فرهنگ و معنی آن است تا فقدان فرهنگ.( مطالعات فرهنگی:اصول و مبانی)
اغلب گروههای حرفه‌ای و مردم از این واژه استفاده می‌کنند. اما نگاه غیر تخصصی به فرهنگ اغلب مفهوم آن را آنقدر به زندگی عمو‌می ما نزدیک می‌سازد که ما کمتر از خود می‌پرسیم که چرا این گونه لباس می‌پوشیم؟ یا آنکه چرا شیوۀ خوردن، خوابیدن و سخن گفتنمان این گونه است؟ اما زمانی که در برابر فرهنگ دیگری قرار می‌گیریم، متوجه بعضی از و یژگی‌ها و تمایز فرهنگی خود با دیگران می‌شویم.( ر. ک:فصل نامه فرهنگ عمو‌می‌ت، شماره 5)
نقش زنان در فرهنگ سازی:
اسلام با تقسیم جنسی نقش‌ها و ظایف را در جوامع انسانی و دادن نقش مادری به عنوان پرورش دهنده و معلم چند سال زندگی فرزندان، این افتخار نسیب زنان شد که فرهنگ و آموزه‌های اسلا‌می را به کودکان القا کنند تا که خانواده و جامعه‌ای نیکو بسازد به ا‌مید آن روز که همه مادران و بانوان نسبت به جایگاه خود آگاه باشند و برای خود ارزش قایل شوند.
تغذیه:
نیازهای غذایی، برای فرد و جامعه، از اساسی‌ترین نیازهاست. نقصان موادغذایی اختلالاتی را در بدن پدید می‌آورد و مصرف بیش از حد آنها نیز برای بدن زیان آور است و گاه ایجاد مسمو‌میت می‌کند.( تشخیص و درمان طبی بیماریها)
نیازهای غذایی به طور معمول بر اساس متوسط مورد نیاز روزانه‌ی قشرهای گوناگون جامعه برآورده می‌شود. این نیازها ممکن است ازفردی تا فرد دیگر، و از روزی به روز دیگر، تغییرکند. شرایط خاص مانند تولد زود رس، سن زیاد، اختلالات جسمی و بیماریها آب و هوا، مصرف داروها و شیوه‌های مصرف، نیازهای تغذیه‌ای روزانه را تغییر می‌دهند. در وضعیت مشخصی مانند: دوران بارداری و شیردهی، نیازهای غذایی زنان افزایش می‌یابد. فعالیت بدنی، سن، اندازه بدن( قد و وزن) از ملاک‌های اصلی در مصرف مواد غذایی است. همچنین از نظر جنسی نیز نیازهای غذایی متفاوت می‌شود.
مادر از بدو تولد، نقش مهمی در تغذیه کودک را به عهده می‌گیرد البته مردان نقش بسزایی در امر تهیه و خرید مواد مغذی و اولیه برای پخت غذا که در سلامتی خانواده خود دارند.
تغذیه انحصاری باشیرمادر، شروعی ایده آل برای حیات کودک است. کودک دریافت شیر مادر را تا زمانی که سرانجام تغذیه‌ی وی به غذاهای خانواده تغییر یابد ادامه می‌دهد زیرا علاوه بر مواد غذایی دریافتی در سفره‌ی خانواده به شیر مادر نیز نیازمند است. البته می‌توان تغذیه با شیر مادر را بعنوان منبع مهم مواد مغذی تا زمانی که دست کم کودک دو ساله می‌شود، ادامه داد. همچنین می‌توان با مخلوطی از غذاهای خانواده نیازهای اضافی کودک در این دوره تأمین نمود. به مواد غذایی که علاوه بر شیر مادر به کودک داده می‌شوند، غذاهای تکمیلیcompementary foodمی‌گویند.
شیر مادر اولین غذای طبیعی برای بچه‌ها می‌باشد و باید حداقل تا 4 ماه و در صورت ممکن تا 6 ماه به طور انحصاری به آنها داده شود. اما، بعد از این دوره، غذاهای دیگر( غذاهای تکمیلی) لازم می‌شوند.
برای اطمینان از اینکه کودکان کم سن و سال به خوبی رشد کنند و سلامتی آنها برقرار گردد، دانستن اینکه چه غذایی، چه مقدار و چند بار به آنها داده شود، ازاهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در طول اولین سال حیات کودک، شیر مادر باید غذای اصلی وی باشد. و در دو‌مین سال، غذا مهم است. شیر مادر برای تأمین عوامل ضد عفونت منحصر به فرد، که تأمین آنها توسط دیگر مواد غذایی میسر نیست، باید ادامه یابد. برای دانستن اینکه کودک به مقدار کافی غذا می‌خورد و سالم است یا خیر، پایش رشد می‌تواند مفید باشد.
الکساندر دوما نویسنده‌ی فرانسوی می‌گوید:" بهترین هنر برای انسان آشپزی است) . این جمله زیبا مورد تأیید همه دانشمندان و صاحب نظران در علم زیست شناسی است. زیرا کسی که غذای بهتری مصرف می‌کند بهتر می‌تواند فکر کند و بیشتر و سالم‌تر زندگی کند. در این مورد می‌توان به مثل معروف عقل سالم در بدن سالم می‌باشد نیز اشاره نمود.
تغذیه تکمیلی به معنی دادن غذاهای دیگر علاوه بر شیر مادر می‌باشد. این غذاها، غذاهای تکمیلی نا‌میده می‌شود.
همچنان‌که کودک رشد می‌کند و فعال‌تر‌می‌شود، به سنی می‌رسد که شیر مادر به تنهایی نیازهای تغذیه‌ای وی را در حد کفایت پوشش نمی‌دهد از این رو غذاهای تکمیلی برای پرکردن شکاف بین کل نیازهای تغذیه‌ی کودک و مقدار تأمین شده آنها بوسیله شیر مادر لازم می‌شود.
1ـ انرژی مورد نیاز و مقدار تأمین شده آن توسط مادر.
با این حساب چنانچه این شکاف بوسیله غذای کمکی پر نشود، کودک سوء تغذیه گرفته و باعث می‌شود رشد کودک متوقف یا آهسته گردد. یکی دیگر از نیازهای اساسی کودک آهن می‌باشد که در سنین بالاتر مقدار آن کمتر می‌شود. این وضعیت به دلیل ارتباط مقدار آهن مورد نیاز و میزان خون جدیدی است که باید در بدن کودک ساخته شود. بیشتر خون جدید در سال اول حیات کودک ساخته می‌شود( زمانی که رشد سریع‌تراست) تا سال دوم.
2ـ آهن جذب شده مورد نیاز و مقدار تأمین شده آن توسط شیر مادر و ذخیره آهن بدن در بدو تولد.
اطفال تمام ترم( full term) با ذخیره کافی ازآهن متولد می‌شوند که نیاز آنان را در ماه‌های اول حیات پوشش داده و شکاف مذکور را پر می‌سازد که این ذخیره تا شش ماهگی مصرف می‌شوند
تغذیه‌ی دوران بارداری و شیردهی:
مادران باید در این دوران دقّت بیشتری نسبت به تغذیه مناسب داشته باشد.
تغذیه نامناسب این دوران عواملی مانند: دل درد، نفخ شکم، آلرژی‌ها، کم خوابی( بدخوابی) و گریه شبانه‌ی نوزادان و... می‌شود.
به گفته‌ی متخصصان اطفال، مصرف بیش از اندازه کافئین در مادران شیرده به تجمع کافئین در بدن نوزاد، بروز عواملی مانند: تحریک پذیری بیش از اندازه نوزاد و کم خوابی منجر‌می‌شود. کافئین به مقدار زیاد در چای، قهوه، شکلات، نوشابه‌های گازدار یافت می‌شود.
مادران باردار و شیرده باید از نظرتغذیه‌ای مواد مغذّی بیشتری نسبت به افراد عادی داشته باشند چرا که هم تضمین سلامت خود و هم نوزاد، با دریافت مواد مورد نیاز بدن، میسر می‌شود.
جنین و نوزاد از ذخایر موجود در بدن مادر تغذیه می‌کنند و ایشان نیز باید این مواد را جایگزین کند تا که به ضعف جسمانی نرسد در غیر این صورت کودک نارس، یا منجربه سقط و یا ناهنجاریهای مادرزادی خواهد شد. پس نقش مادر بسیار حیاتی است و مادران باید با آموزش و کسب اطلاعات از کتاب و به سلامت جسمی و روحی خود و کودک و جامعه کمک کنند.
زمان شروع دادن غذاهای جسمی:
الف ـ علای‌می که آمادگی کودک رابرای شروع غذاهای تکمیلی نشان می‌دهند:
1ـ حداقل 4ماه سن داشته باشد.
2ـ بطور مکرر با شیر مادر تغذیه شود ولی بلافاصله بعد از آن خود را گرسنه نشان دهد.
3ـ به طورمناسب به وزنش اضافه شود.
ب ـ غذاهای تکمیلی خوب:
1 -غنی از انرژی، پروتئین و ریز مغزی‌ها( بویژه آهن، کلسیم، و یتأمین آ، و یتأمین ث و فولات) می‌باشد.
2ـ تمیز و سالم باشند.
الف ـ فاقد پاتوژن‌ها باشند( یعنی باکتری مولد بیماری یا دیگر اورگانیسم‌های مضر در آن نباشد).
ب ـ سموم یا مواد شیمیایی در آنها نباشد.
ج ـ دارای استخوان باتکه‌های سفت و ریز نباشد که برای کودک خطر خفگی بهمراه داشته باشد.
د ـ خیلی داغ نباشد.
3 ـ خیلی شور یا تند و تیز نباشند.
4 ـ خوردن آن توسط کودک راحت باشد.
5 ـ کودک آن را دوست داشته باشد.
6 ـ به راحتی تهیه شود.
7 ـ در منطقه، موجود یا قابل تهیه باشد.
8 ـ با توجه به( غذای اصلی محلی) مواد مفید دیگریی به آن اضافه شود( تغذیه جسمی)
نظرات