صابر گلعنبری مذاکرات وین تقریبا در فضایی نسبتا خوشبینانه برای رسیدن به توافق به سکانس پایانی خود رسیده است و بازگشت مذاکره کنندگان ارشد به پایتختهای خود در انتظار اتخاذ تصمیمات سیاسی گویای دو نکته است: نخست این که مذاکرات اشباع شده و دیگر کاری از دست مذاکره کنندگان در وین درباره مسائل کلیدی باقیمانده ساخته نیست و دو طرف اصلی مذاکرات یعنی ایران و آمریکا باید در سطح کلان تصمیمات نهایی خود را اتخاذ کنند. دوم این که طرف آمریکایی به دو دلیل سرعت پیشرفت هستهای ایران و نزدیک شدن به نقطه گریز و دیگری انتخابات پیشروی کنگره، دیگر تمایلی به کش دادن مذاکرات ندارد و در واقع معطوف به آخرین ضرب الاجل خود (فوریه) رفتار میکند. مذاکرات در حالی در انتظار تصمیمات نهایی است که اخیرا شاهد پالسهای دو سویه مهمی بودیم و به گفته علی علیزاده دبیر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا تا حدودی پیچ تحریمهای نفتی را شل کرده و دولت توانسته نسبت به قبل نفت بیشتری بفروشد و پول آن را هم به کشور برگرداند؛ این اقدام در سطح محدودی یک نوع راستیآزمایی پیش توافقی بود. هر چند برخی مسائل در حوزه تحریمها و موضوعات هستهای مانده است، اما به نظر میرسد که گره اساسی در دو حوزه توالی و راستی آزمایی و تضمینهاست. در مسائل باقیمانده هم پیشنهادهایی به عنوان آخرین راهحلهای ممکن مطرح شده و هیات ایرانی برای بررسی و اتخاذ موضع با خود به تهران آورده است. اما پیشنهادهای مطرح برای حل مسائل باقیمانده با خواستههای مطرح شده ایران فاصله دارد. به نظر میرسد در حاکمیت دو نگاه وجود دارد؛ نگاهی که معتقد است آمریکا بیش از این امتیاز نمیدهد و متمایل به توافق است و نگاهی که بر این باور است میتوان از آمریکا امتیازات بیشتری گرفت. صاحبان این نگاه میگویند کافی است مدتی دیگر صبر و از فوریه عبور کنیم تا با بالا بردن دز هستهای، آمریکا تحت فشار آن مجبور به امتیازدهی بیشتر شود. حالا باید دید مذاکرات که به اینجا رسیده است، کدام خوانش برگردانی رسمی پیدا میکند؟ در وضعیت فعلی، شانس توافق بالا رفته است، اما به قول مثل عربی و فرنگی "شیطان همواره در جزئیات کمین میکند" و همین جزئیات مربوط به مسائل کلیدی میتواند مذاکرات را در ایستگاه آخر خود به بن بست بکشاند. در همین حال هم، با وجود فضای مثبت کنونی، اما فحوای گفتگوی تلفنی دیشب رئیس جمهور فرانسه با همتای ایرانی خود گویای این نکته است که پیشرفت حاصله در دور هشتم برای رسیدن به توافق کفایت نمیکند؛ به گونهای که بر اساس بیانیه الیزه، مکرون در این تماس خواستار "پیشرفت ملموس" برای رسیدن به توافق مطلوب شده است. هفته بعد هیاتها به وین باز میگردند و شاهد آخرین روزهای نفس گیر مذاکرات باشیم که در آن دو طرف آخرین تلاش خود را برای گرفتن امتیاز قبل از پرده برداری از تصمیمات اتخاذ شده در این یک هفته وقفه مذاکراتی مبذول دارند، اما وقتی به نقطهای برسند که دیگر تحصیل امتیاز بیشتر امکانپذیر نیست، لحظه اعلان آن تصمیمات فرا میرسد. این پروسه ممکن است تا اواخر فوریه به طول بینجامد و باید دید طی آن دو طرف ایرانی و آمریکایی برای حل مسائل باقیمانده گفتگوی مستقیمی خواهند داشت؟ و اگر هم تا پایان فوریه توافقی حاصل نشود، آیا گامهای موقتی دو سویهای برای فراهم کردن زمینه تداوم مذاکرات برخواهند داشت؟ واقعیت این است که هر چه بازه زمانی مذاکرات طولانیتر میشود، فرصت دستیابی به توافق نیز کمتر میشود. حالا باید دید در دیدار فردای امیر قطر و رئیس جمهور آمریکا چه اتفاقی خواهد افتاد؟ ناگفته هم نماند که مذاکرات وین و خروجی آن به نوعی تحت الشعاع تنش میان اوکراین و روسیه و به تبع آن میان غرب و مسکو قرار گرفته است و این از تماس تلفنی اخیر مکرون و پوتین پیداست. از این رو، جهت این تنش میان دو طرف در روزها و هفتههای آتی در موضع مسکو و همکاری آن در جهت رسیدن یا نرسیدن به توافق در وین تاثیرگذار است. تا ببینیم چه پیش میآید. فعلا که شانس رسیدن به توافقی فارغ از شکل، سطح و نوع آن «تا حدودی» بیشتر است.
نظرات