خدیجه بنت خویلد، ام‌المؤمنین و همسر پیامبر-صلی الله علیه وسلم- است که یک‌ربع قرن، همسر و همسِرِّ و همراهِ شریف‌ترین موجود بر روی زمین بود.

نام مادرش فاطمه بنت زائدة بن الاصم بود. خدیجه، زنی شریف و متمول بود که اموالش را در مسیر تجارت به کار می‌گرفت. قبل از پیامبر -صلی الله علیه وسلم- دوبار ازدواج کرده بود. یک بار با عتیق بن عائد بن مخزوم که از او دو فرزند به نام‌های عبدالله و جاریه داشت و بار دوم با مردی به نام ابوهاله التمیمی که از او نیز دو فرزند با نام‌های هند و زینب داشت.

زمان ازدواج با پیامبر -صلی الله علیه وسلم -صلی الله علیه وسلم- چهل سال داشت. در مکه و زمانی که عمرش 60 سال بود، دار فانی را وداع گفت. وفات او در ماه رمضان و سه سال قبل از هجرت بود.

در میان زنان مؤمن، نخستین کسی بود که «صدیقه» نام گرفت و نخستین کسی بود که همراه پیامبر -صلی الله علیه وسلم- نماز گذارد. نخستین کسی بود که جبرئیل بر او نازل شد تا از جانب خداوند بر او سلام دهد. نخستین کسی بود که مژده‌ی بهشت را دریافت نمود. نخستین کسی بود که به ازدواج پیامبر -صلی الله علیه وسلم- درآمد  و شش فرزند از پیامبر -صلی الله علیه وسلم- به دنیا آورد با نام‌های: زینب، رقیه، ام کلثوم، فاطمه، عبدالله، قاسم. تا زمانی که در قید حیات بود پیامبر -صلی الله علیه وسلم- با کس دیگری ازدواج نکرد.

حضور خدیجه در زندگانی پیامبر-صلی الله علیه وسلم- مرهمی التیام‌بخش و محرمی آرامش‌آفرین بود. رسول خدا-صلی الله علیه وسلم- درباره‌ی او می گوید:

(آمَنَت بی حینَ کَفَر بی النّاس؛ و صدَّقَتنی حین کَذَّبنی الناس؛ و أشرَکَتنی فی مالِها حین حَرَمَنی الناس، و رَزَقَنی اللهُ ولدَها و حَرَّم وَلَد غیرَها)[ مسند احمد بن حنبل، ج 6]

«وی به من ایمان آورد، آن‌هنگام که مردم به من کافر بودند؛ مرا تصدیق کرد، آن هنگام که مردم مرا تکذیب می کردند؛ مرا شریک دارایی خویش گردانید، آن هنگام که مردم مرا محروم گردانیده بودند؛ و خداوند از وی فرزندانی روزی کرد، اما از همسران دیگرم به من فرزندی نداد.»

پیامبر-صلی الله علیه و سلّم- او را یکی از چهار زن نمونه‌ی جهان قلمداد کرده است:

«بهترین زنان عالم عبارت‌اند از: مریم بنت عمران، آسیه بنت مزاحم، خدیجه بنت خویلد و فاطمه بنت محمد -صلی الله علیه وسلم-» [سنن ترمذی، 5/660]

نقش مهم و تأثیرگزاری را که خدیجه-رضی الله عنها- در دلداری و حمایت روانی و تأیید رسول خدا- صلی الله علیه وسلم- بر عهده داشت، می‌توان در روایتی که عائشه-رضی الله عنها- از نحوه‌ی نزول وحی بر پیامبر-صلی الله علیه وسلم- نقل کرده است به خوبی دید.

بعد از این‌که بر رسول خدا-رضی الله عنه- برای بار نخست وحی نازل می‌شود، نگران و آسیمه می‌شود،  عایشه -رضی ‏الله‏ عنها- می‏گوید: «...رسول الله -صلی الله علیه وسلم- در حالی كه قلبش می لرزید نزد خدیجه -رضی الله عنها- رفت و گفت: «مرابپوشانید، مرا بپوشانید». حاضرین رسول الله-صلی الله علیه وسلم-  را پوشانیدند تا اینكه ترس و وحشتش بر طرف شد. سپس، ماجرا را برای خدیجه بازگو نمود و فرمود: «من نسبت به جان خود، احساس خطر می كنم». خدیجه -رضی الله عنها- گفت: خداوند هرگز تو را ضایع و نابود نخواهد كرد، زیرا شما پای بند صله‌ی رحم هستی، مستمندان را كمك می كنی، از مهمانان پذیرایی می‌نمایی و در راه حق، مشكلات را تحمل می‌كنی.»[بخاری:3]

در خصوص این‌که خداوند متعال بر خدیجه-رضی الله عنها- سلام کرده و مژده‌ی بهشت به او داده شده است، حدیث صحیحی وجود دارد:

ابوهريره–رضی الله عنه- مي گويد: جبريل نزد نبي اكرم-صلی الله علیه وسلم- آمد و گفت: «او خديجه است كه با ظرفي از خورش يا غذا و يا آب مي‌آيد. پس هنگامي كه نزد تو آمد، از طرف پرودگارش و از طرف من به او سلام برسان و او را به خانه‌اي در بهشت بشارت بده كه از مرواريد نفیس، ساخته شده است و هيچگونه خستگي و سر و صدايي در آن، وجود ندارد.» [بخارى:3820]

خدیجه در شصت یا به روایتی در شصت و سه سالگی وفات می کند و پیامبر-صلی الله علیه و سلم- یکی از بهترین یاوران خود را از دست می‌دهد. سال وفات خدیجه مقارن بود با وفات ابوطالب، عموی حمایتگر پیامبر- صلی الله علیه و سلم-. مسلمانان این سال را «عام الحزن» نامیدند.

خدیجه-رضی‌الله عنها- وفات می‌کند اما یادش و محبت ریشه‌دارش در قلب و جان پیامبر-صلی الله علیه وسلم- می‌بالد و با این‌که رسول خدا-صلی الله علیه و سلم- بعد از او با زنان دیگری ازدواج می‌ کند، اما یاد خدیجه و محبت او همیشه مایه‌ی رشک و غبطه‌ی دیگر زنان پیامبر-صلی الله علیه و سلم- می‌شود. 

از مصادیق وفاداری و محبت پیامبر-صلی الله علیه و سلم- حتی بعد از وفات خدیجه، می‌توان به این مورد اشاره کرد:

عائشه -رضي‏الله‏عنها- روایت میکند که هرگاه پیامبر گوسفندی سر می‌بریدند می فرمودند: آن را برای دوستان خدیجه بفرستید. من روزی این مسئله را به او یادآور شدم. فرمود: من دوستان او را دوست دارم.[صحیح بخاری]

محبت خدیجه در قلب پیامبر-صلی الله علیه و سلم- به اندازه‌ای است که حتی برای دوستان او هم احترام قائل است و آنان را مورد لطف و تفقد خود قرار می‌‌دهد. به تعبیر حافظ:

مرا عهدی‌ است با جانان که تا جان در بدن دارم

وفاداران کویش را چو جان خویشتن دارم

عايشه رضي‏الله‏عنها مي‏گويد: بر هيچ يك از همسران نبي اكرم -صلی الله علیه وسلم-  به اندازه‌ی خديجه، رشك نبردم. او را نديده بودم ولي رسول اكرم -صلی الله علیه وسلم-  به كثرت از او ياد مي كرد و چه بسا كه گوسفندي را ذبح مي نمود، آنرا قطعه قطعه مي كرد و براي دوستان خديجه مي فرستاد. گاهي به آنحضرت -صلی الله علیه وسلم-   مي گفتم: گويا در دنيا زني بجز خديجه، وجود نداشته است. رسول خدا -صلی الله علیه وسلم-  مي‌فرمود: «فضايل زيادي داشت و من از او، ‌فرزند دارم». [بخارى:3818]

حکایت جالبی در صحیح بخاری آمده است که از عشق سرشار پیامبر-صلی الله علیه و سلم- به خدیجه پرده بر می‌دارد. سال‌ها بعد از وفات خدیجه-رضی الله عنه- روزی هاله، خواهر خدیجه، دقّ الباب می‌کند و اجازه‌ی ورود می‌خواهد. پیامبر-صلی الله علیه وسلم- با شنیدن صدای هاله، بی‌وقفه به یاد صدای محبوب از دست‌رفته‌اش می‌افتد:

عايشه رضي ‏الله ‏عنها مي‌گويد: «هاله دختر خويلد؛ خواهر خديجه -رضي الله عنها-؛ از رسول الله -صلی الله علیه وسلم-  اجازه‌ی ورود خواست. آنحضرت-صلی الله علیه وسلم-  چون از شنيدن صداي او به ياد اجازه خواستن خديجه -رضي الله عنها- افتاد، ‌تكان خورد و فرمود: «بار الها! هاله است». عايشه مي‌گويد: از شنيدن اين جمله، رشك بردم...»[بخاري:3821]

شاعر می‌گوید:

این صدای پا که می‌آید ز دور

افکند بر هستی‌ام یکباره شور

می‌شناسم این صدای پای اوست

طرز ره‌پیمودن زیبای اوست

درمسیر دشوار و پر مشقت دعوت إلی الله، داشتن یار و یاورانی صادق و وفادار، موهبتی کم نظیر است. خدیجه- رضی الله عنه- تسلی‌بخش و تسکین‌دهنده‌ی آلام پیامبر-صلی الله علیه وسلم- بود. «راهی» چنان دشوار و چنان خطیر و ارزشمند، نیازمند «یاری» تا به  آن حد نیک‌سیرت و از خودگذشته است و به تعبیر مولانا:

یار باشد راه را پشت و پناه

چون که نیکو بنگری یار است راه

آن‌چه گذشت شمّه‌ای از زندگی و فضائل یکی از نمونه‌ترین زنان عالَم، یعنی خدیجه‌ی صدّیقه بود، ولی بی‌تردید هیچ‌کس جز شخص رسول اکرم-صلی الله علیه و سلم- که سال‌های سال با او زیسته و در سایه‌اش غنوده بود، نسبت به ابعاد رشک‌انگیز این بانوی فرهیخته، اطلاع ندارد.

منابع: 

1.ازواج النبی؛ موسی شاهین لاشین؛ ریاض؛ مکتبه المعارف؛ 192 ص؛ 4؛ 5؛ 30؛ 

2.ام المومنین خدیجه بنت خویلد المثل الاعلی لنساء العالمین؛ ابراهیم محمد حسن الجمل؛ قاهره؛ دارالفضیلة

3.خورشید نبوت، صفی الرحمن مبارکفوری، ترجمه محمدعلی لسانی فشارکی، نشر احسان، چاپ اول، 1381

4.رسول خاتم، پژوهشتی تحلیلی در زندگی پیامبر اسلام، داود نارویی، نشر احسان، چاپ اول، 1391

5.زوجات النبی فی واقعنا المعاصر(تاملات فی مواقف زوجیه مشرقه للنبی)، جاسم المطوع، دار إقرأ الدولیة، 1424ق