محمود فاضلی- تحلیلگر بین‌الملل پس از آنکه پارلمان اروپا با 637 رأی مثبت، 13 رأی مخالف و 26 رأی ممتنع درخواست اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا را پذیرفت، رجب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، در فراخوانی خطاب به اتحادیه اروپا که هوادارانش آن را در تاریخ سیاست خارجی ترکیه ماندگار می‌دانند، درباره پذیرش درخواست اوکراین برای عضویت در اتحادیه اروپا گفت ترکیه چندین دهه نامزد اتحادیه اروپا بوده است و از هرگونه گسترش ناتو و اتحادیه اروپا حمایت خواهد کرد. موضع ما درمورد ناتو از قبل مشخص است. ما امروز هم از این رویکرد دفاع می‌کنیم. حساسیتی را که نسبت به عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا نشان دادید، برای ترکیه هم نشان دهید. اگر کشوری علیه ترکیه اعلام جنگ کرده و حمله کند، آیا ترکیه را در دستور کار قرار خواهید داد؟ فراخوان اردوغان در‌واقع پیشنهادی در راستای گشایش یک صفحه جدید با غرب و پایان‌دادن به این تنش بود. غربی‌ها سال‌هاست که ترکیه را به تغییر محور و طرفداری از روسیه متهم کرده و مورد انتقاد قرار می‌دهند؛ اما ترکیه با وجود وابستگی‌های خود به روسیه در زمینه‌های انرژی، مواد غذایی، گردشگری و موضوع ادلب، ترجیح داد از تمامیت ارضی اوکراین دفاع کند. ترکیه با وجود مخالفت روسیه، از فروش پهپادهای مسلح و غیرمسلح به اوکراین و امضای قراردادهای دفاعی با این کشور خودداری نکرد. اردوغان انتخاب خود را به‌وضوح و با صراحت به نفع ناتو و در مقابل پوتین که مخالف گسترش ناتو است، انجام داد. ترکیه در موضع‌گیری رسمی خود حمله به خاک اوکراین را اقدامی تجاوزکارانه بی‌سابقه، غیرقانونی، ناموجه و غیرقابل‌قبول توصیف می‌کند. به باور ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست‌جمهوری، این بحران اهمیت استراتژیک ترکیه را بار دیگر به نمایش می‌گذارد. البته ترکیه همچنان سیاست تعادل را دنبال می‌کند؛ ولی اگر آمریکا و اروپا نمی‌خواهند این وضعیت تعادلی به ضرر آنها تغییر کند، این بار باید دستی را که ترکیه به سمت آنها دراز کرده است، پس نزنند. از زمان کودتای 15 جولای، احساسات ضد‌آمریکایی شدیدی در افکار عمومی ترکیه ایجاد شده است. مردم ترکیه که زمانی مشتاق عضویت در اتحادیه اروپا بودند، دیگر از تاکتیک‌های معطلی خسته شده‌اند. ترکیه در گذشته نیز نظر مساعدی به روند گسترش اتحادیه اروپا و ناتو در اروپا، بالکان و سایر نقاط نداشت. کالین می‌گوید متوجه حساسیت مسئله عضویت اوکراین در ناتو هستیم. این یکی از علل اصلی درخواست پایان جنگ نابحق است. امیدوارم مردم اوکراین هم ما را درک کنند. برای غرب، ترکیه متحد مهمی است که برای کمک و حمایت فورا به آن متوسل می‌شود. مخاطبان غربی به ما می‌گویند پل‌ها را با روسیه خراب نکنید. ما نیز به آنها می‌گوییم که چنین قصدی نداریم اما چرا، چه در شرایط عادی، چه در چارچوب ناتو و چه در اتحادیه اروپا، برای رفع نگرانی‌های امنیتی ترکیه اقدامی انجام نمی‌دهید؟ آیا برای درک مجدد اهمیت ترکیه باید چنین فاجعه‌ای را تجربه کرد؟ اگر آنها با استراتژی درست با موضوع برخورد کنند، باید برای رفع نیازهای اساسی ترکیه، گام‌های سریعی بردارند. این هم به نفع ترکیه و هم به نفع آنهاست. بحران اوکراین همچنان در حال تغییر فضای روانی در ترکیه است. برای اولین بار از سال 2016، رویکرد طرفداری از روسیه در‌حال فروپاشی است. تحت این شرایط اگر آمریکا حساسیت‌های امنیتی ترکیه را جدی گرفته و برای برآوردن انتظارات این کشور درمورد گروه‌های کُرد و فتح‌الله گولن و بحران پاتریوت/ جنگنده‌های اف-35 با حسن نیت گام بردارد و اروپا استراتژی خود در استفاده از ترکیه تنها به‌عنوان انبار پناهندگان را کنار گذاشته و رویکرد یک هم‌پیمان را اتخاذ کند، ممکن است دورانی جدیدی که هم به نفع ناتو و هم به نفع ترکیه است، آغاز شود. ترکیه بر این باور است در شرایطی که تنش با امارات، عربستان، مصر و اسرائیل پس از گذشت سال‌ها برطرف می‌شود، فضای مساعدی برای تقویت اتحاد و هم‌پیمانی با اروپا و آمریکا نیز وجود دارد. اگر غرب فراخوان اردوغان را مورد توجه قرار دهد و در این راستا گام بردارد، این سرآغاز دوران جدیدی خواهد بود. بدیهی است که حمله روسیه به خاک اوکراین تغییرات درخور‌توجهی در نظام منطقه و جهان ایجاد خواهد کرد. موضعی که ترکیه اتخاذ خواهد کرد، بسیار حساس است. پس از وقوع کودتای نافرجام 15 جولای در سال 2016 در ترکیه که گمان می‌رود با حمایت آمریکا انجام شده باشد، بین روسیه و ترکیه یک نزدیکی استراتژیک ایجاد شد. عدم فروش سامانه‌های دفاع موشکی پاتریوت آمریکا به ترکیه، حمایت آمریکا از گروه ترویستی پ‌ی‌د در سوریه و پاسخ منفی این کشور به درخواست‌های ترکیه درباره گروه فتح‌الله گولن، از‌جمله مهم‌ترین عوامل اصلی این نزدیکی بود. با خرید سامانه‌های دفاع موشکی اس-400 از روسیه، اعمال تحریم‌های کاتسا علیه ترکیه، انتقادات اروپا از ترکیه در زمینه حقوق بشر و دموکراسی و تشکیل ائتلاف علیه ترکیه در شرق مدیترانه نیز باعث شده از آمریکا و اروپا فاصله گرفته و وارد یک دوره پر‌تنش با آنها شود. عمر چلیک، سخنگوی حزب عدالت و توسعه، اعتقاد دارد: «ترکیه در طول تاریخ خود از یک لحاظ همواره یک کشور اروپایی بوده است؛ اما مشاهده می‌کنیم که مخاطبان ما در اتحادیه اروپا این را به‌درستی ارزیابی نمی‌کنند. امروز معیارهای بیشتری را نسبت به بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا رعایت کرده‌ایم؛ اما آنها حتی باز‌کردن سرفصل را نیز به موضوع مذاکره تبدیل می‌کنند. امروز آنها هر معیاری را که درخواست کنند، ترکیه در مدت چند ماه می‌تواند آن را به جا آورد. آیا یک بحران انسانی شدید باید رخ دهد تا شما با واقعیت‌ها روبه‌رو شوید؟».
نظرات