رمضان آمد و با شتاب رفت؛ اکنون این پرسش مطرح است که پس از رمضان چه کنیم؟
پس از هر یک از موسم‌های عبادی چه کنیم؟
پس از ماه یک ماه تلاش و پایمردی و پس از این که قرآن برنامه زندگی ما بود و نماز بالاترین لذت و شیرینی ما و ذکر خدا غذای روح‌مان بود چه کاری انجام دهیم؟
پس از یک ماه روزه و شب‌زنده‌داری و ذکر و طاعت و دعوت و صدقه و تلاوت و انجام کارهای خیر چه کنیم؟
استقامت و پایمردی راه علاج است؛ چنان که خدای متعال فرموده است: {إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا}(فصلت:30). کسانی که ایمان آوردند سپس استقامت کردند... باید عزم داشته باشیم که این مسیر را ادامه دهیم و منحرف نشویم.
ابوبکر صدیق فرمود: در عمل استقامت کردند چنان که در سخن استقامت کردند.
عمر بن خطاب فرمود: چون شغالان حیله‌گری نکردند.
بنده تلاش می‌کند پس از رمضان بر طاعت استقامت کند و به کلی از آن فاصله نگیرد.
استقامت تنها راه حل است و این استقامت یک رؤیا و ادعا نیست بلکه اسباب و شرایطی دارد از جمله:
نخست: کمک خواستن از خدا
بدان کسی که تو را در رمضان برای عبادت بر پا داشته است خدای متعال است و تنها اوست که می‌تواند قدرت استقامت در طاعت را به تو عطا کند. این استقامت ناشی از قدرت و جوانمردی تو نیست بلکه فضل و منت خداوند است که توفیق عبادت را به تو عطا کرده است و آن را از تو می‌پذیرد. این اعتراف آغاز استقامت است. اما کسی که به عمل خود می‌بالد و خود را قبول دارد، گمان می‌کند که عبادتش ناشی از قدرت و توان اوست؛ خداوند چنین کسی را به خودش واگذار می‌کند و هر کس به خودش واگذار شود هلاک می‌شود. به همین خاطر است که رسول خدا در دعایش می‌فرمود: خدایا به اندازه چشم برهم زدنی مرا به خود واگذار مکن. ابو داود
دوم: تلاش و کوشش
بدان که استقامت با خواب و استراحت و خوردن و نوشیدن به دست نمی‌آید؛ بلکه با تلاش و پایمردی و مبارزه با نفس و هوس و شیطان و مداومت بر طاعات و دوری از شهوات به دست می‌آید تا بنده به مرحله‌ای برسد که بتواند اوامر خدا را کامل انجام دهد:
{وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ}(العنكبوت:69)،
و کسانی را که در حق ما کوشیده‌اند به راههای خاص خویش رهنمون می‌شویم، و بی‌گمان خداوند با نیکوکاران است.
{وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآياتِنَا يُوقِنُونَ}(السجدة:24).
و از ایشان چون شکیبایی ورزیدند و به آیات ما ایقان یافتند، پیشوایانی برگماشتیم که به فرمان ما هدایت می‌کردند.
از امام احمد پرسیدند چه وقت بنده طعم راحتی را می‌چشد؟ فرمود زمانی که در بهشت گام بنهد.
امام شافعی فرمود: انسان جوانمرد طعم راحتی را نمی‌چشد؛ در زندگی دنیا همواره در سختی است تا زمانی که به ملاقات خدا برود.
خداوند منت استقامت را زمانی بر تو می‌گذارد و لذتش را به تو می‌چشاند و از ثوابش بهرمند می‌کند که اهل صبر و بردباری باشی؛ اهل عمل باشی و مردم را به آن فراخوانی.
سوم: دوستان نیک
داشتن یاران ایمانی از مهم‌ترین اسباب ثبات و پایمردی است؛ جعفر بن محمد می‌گوید: هر گاه دچار سستی و رخوت شوم به چهره محمد بن واسع نگاه می‌کنم و تا یک هفته با آن انرژی می‌گیرم. عبادت در رمضان به خاطر شمار زیاد عبادت‌کنندگان و وجود الگو‌های نیک بر انسان آسان می‌شود؛ ناآرامی در انزوا و غفلت نهفته است؛ فرد تنها بیشتر در معرض غفلت است تا دو نفر و چنان که گفته‌‌اند گرگ گوسفند تنها را طعمه خود می‌کند.
نشانه‌های قبولی
از نشانه‌های قبولی طاعت، انجام طاعت پس از طاعت است؛ ما باید مسیر عبادت را ادامه دهیم و همواره خود را به خدا نزدیک کنیم. آخرین پیوند ما با قرآن ختم نباید ختم رمضان باشد؛ احیای آخرین شب رمضان یا بخشش و صدقه در آخرین روز نباید پایان کارهای نیک ما باشد. اگر رمضان سپری شده است، روزه و شب‌زنده‌داری و تلاوت و عبادت همچنان باقی است. هر کس رمضان را می‌پرستید بداند که رمضان رفت اما کسی که خدا را می‌پرستد، بداند که خدا زنده جاوید است. چه بد بنده‌ای است که خدا را تنها در رمضان می‌شناسد.
خداوند به ما هشدار داده است که چون بلعم باعورا نباشیم؛ آن دانشمند بنی اسرائیلی که خداوند لذت ایمان را به او چشاند و نشانه‌های خود را به او نمایاند. اما عقب‌گرد کرد و هدایت را با گمراهی و بخشش را با عذاب جایگزین ساخت. آیات و نشانه‌ها خدا را از خود کنار زد چنان که مار پوست‌اندازی می‌کند:
{وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْنَاهُ آيَاتِنَا فَانسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ مِنْ الْغَاوِينَ}(الأعراف:175).
خداوند به ما هشدار می‌دهد که مانند آن زن دیوانه‌ای نباشیم که رشته‌هایش را پنبه می‌کرد؛ پس از آن که پشم‌ها را می‌ریسید، پایان روز همه را پنبه می‌کرد:
{وَلا تَكُونُوا كَالَّتِي نَقَضَتْ غَزْلَهَا مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنكَاثًا}(النحل:92).
و همانند زنی مباشید که پشمهایی را که می‌بافت، پس از محکم داشتنش، رشته رشته وامی‌تافت...
پیامبر اکرم ما را برحذر داشته است که پس از عادت کردن به عبادت آن را ترک نکنیم: به عبد الله به بن عمرو فرمود: ای عبد الله مانند فلانی نباش که شب‌زنده‌داری می‌کرد اما اکنون آن را ترک کرده است. از عایشه صدیقه درباره عمل پیامبر پرسیدند فرمود: عمل او بر دوام بود. پیامبر اکرم فرموده است:
(إن أحب الأعمال إلى الله ما دووم عليه وإن قل) رواه مسلم.
محبوب‌ترین اعمال نزد خدا عملی است که دوام بیشتری داشته باشد اگر چه اندک باشد.
این هشدارهای قرآنی بر کسی که شیرینی عبادت را در رمضان چشیده است صدق می‌کند. واجبات را انجام داده است و از حرام‌ها دوری کرده است؛ اما وقتی رمضان سپری شد دیگر از عبادت فاصله می‌گیرد و اعمالش را تباه می‌سازد.
در حق کسانی صدق می‌کند که در رمضان بر نماز استقامت داشتند و پس از رمضان آن را تباه کردند و در دام شهوات افتادند؛ کسانی که در رمضان از نوشیدن حرام و دیدن صحنه‌های ناروا و شنیدن موسیقی حرام دوری می‌کردند اما پس از رمضان به حالت اول خود بازگشتند؛ کسانی که مساجد را آباد می‌کردند و بر تلاوت قرآن استقامت داشتند اما پس از رمضان همه چیز را رها کردند.
اهل علم می‌گویند بزرگ‌ترین نشانه عدم قبولی طاعات آن است که پس از پایان زمان طاعت، انسان به اعمال زشت بازگردد. از خواری و رسوایی به خدای متعال پناه می‌بریم.
عبادت تا هنگام مرگ
دین به ما آموخته است که عبادت پایانی ندارد و با انتهای موسم عبادی تمام نمی‌شود. هر موسمی که تمام شود خداوند موسم دیگری را می‌آورد. وقتی آخرین شب رمضان سپری شود، ماه‌های حج از راه می‌رسند همان ماه‌هایی که در قرآن به "ماه‌های معین" از آنها نام می‌برد که اولین آنها به اتفاق اهل علم ماه شوال است.
رسول خدا پس از رمضان شش روز روزه شوال را مقرر کرده است چنان که در صحیح مسلم از ابو ایوب روایت است که فرمود:
(من صام رمضان وأتبعه ستا من شوال فذلك صيام الدهر).
هر کس رمضان را روزه بگیرد و به دنبال آن شش روز از شوال را هم روزه بگیرد گویی تمام سال را روزه بوده است. عبادت تا زمان مرگ پایانی ندارد چنان که خدای متعال فرموده است: {واعبد ربك حتى يأتيك اليقين}(الحجر:99).
پروردگارا چنان که در رمضان توفیق عبادت به ما عطا فرمودی پس از رمضان همه این توفیق را از ما دریغ مدار؛ چنان که در رمضان فرصت تلاوت قرآن و.شب‌زنده‌داری نصیب‌مان کردی پس از رمضان هم این توفیق را از ما مگیر…
نظرات