از بدو استقلال هند و پاکستان در ۱۴ و ۱۵ اوت ۱۹۴۷ و رهایی این دو کشور از استعمار ۳۰۰ ساله بریتانیا، روابط آن‌ها فراز و نشیب‌های بسیاری داشته است، اما هیچ‌گاه این دو کشور روابطی عادی پیدا نکرده‌اند.
این دو کشور در طول ۷۸ سال گذشته، چهار جنگ را پشت سر گذاشته‌اند. بهانه‌ی آغاز همه‌ی جنگ‌ها، مسئله‌ی کشمیر بوده است.
کشمیر آزاد (کشمیر پاکستان)
این منطقه، جنوبی‌ترین بخش کشمیر است که تحت کنترل دولت پاکستان قرار دارد. کشمیر آزاد از شرق با ایالت هندی جامو و کشمیر، از غرب با منطقه‌ی فدرالی خیبر - پختونخواه، از شمال با ایالت گلگت-بلتستان و از جنوب با ایالت پنجاب پاکستان هم‌مرز است. مرکز این منطقه شهر مظفرآباد است و مساحت آن ۱۳٬۲۹۷ کیلومتر مربع با جمعیتی حدود ۸ میلیون نفر می‌باشد.
کشمیر آزاد منطقه‌ای خودگردان است که زیر نظر دولت پاکستان اداره می‌شود و از نظر اقتصادی و اداری کاملاً به دولت پاکستان وابسته است. این منطقه در دامنه‌های هیمالیا و در ارتفاع ۴۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.
در متون رسمی سازمان ملل و برخی نهادهای بین‌المللی، این منطقه با عنوان "کشمیر تحت کنترل پاکستان" شناخته می‌شود، اما در هند آن را "کشمیر تحت اشغال پاکستان" می‌نامند.
این منطقه تنوع قومی و زبانی زیادی دارد. اقوامی همچون گُجَرها، جَت‌ها، سوداها و راجپوت‌ها در آن زندگی می‌کنند. زبان رسمی منطقه اردو است، اما زبان‌ها و گویش‌های متعدد دیگری مانند پهاری، گجری، دوگری، پوتوهاری، کشمیری، پشتو و پنجابی نیز در آن رواج دارد.
جنگ‌های هند و پاکستان
آغازگر چهار جنگ پیشین عمدتاً دولت پاکستان بوده است، اما برخلاف آن، درگیری اخیر با حملات هوایی و بمباران از سوی هند آغاز شد.
نخستین جنگ در سال ۱۹۴۷ بر سر تصرف ایالت جامو و کشمیر آغاز شد و در سال ۱۹۴۸ با میانجی‌گری سازمان ملل پایان یافت. این جنگ چند هفته پس از استقلال دو کشور و با اعزام نیروهای شبه‌نظامی قبایل وزیرستانی از سوی پاکستان برای سیطره بر کشمیر رخ داد. پاکستان موفق شد بخش‌هایی از کشمیر هند را تحت کنترل خود درآورد. نتیجه‌ی این جنگ نقشه‌ی ژئوپلیتیکی منطقه را دگرگون ساخت. قطعنامه‌ی ۴۷ شورای امنیت سازمان ملل در تاریخ ۲۱ آوریل ۱۹۴۸ درباره‌ی این جنگ صادر شد.
دومین جنگ در آوریل ۱۹۶۵ آغاز شد. در این دوره، دولت پاکستان با رهبری ژنرال ایوب خان عملیات جبل‌الطارق را طراحی کرد تا نیروهایی را به کشمیر هند نفوذ دهد و شورشی علیه حکومت هند به راه اندازد. در پاسخ، هند حمله‌ی گسترده‌ای به پاکستان غربی آغاز کرد. جنگ هفده‌روزه‌ی حاصل، یکی از بزرگ‌ترین نبردهای زرهی پس از جنگ جهانی دوم بود و با صدور قطعنامه‌ی ۲۱۱ شورای امنیت و اعلامیه‌ی تاشکند به پایان رسید.
سومین جنگ در دسامبر ۱۹۷۱ و در خلال جنگ استقلال بنگلادش رخ داد. این جنگ با حمله‌ی هوایی پاکستان به یازده پایگاه نیروی هوایی هند آغاز شد. در نتیجه، ارتش هند به سود نیروهای ملی‌گرای بنگال وارد منازعه شد و با شکست ارتش پاکستان در داکا، استقلال بنگلادش محقق گردید.
چهارمین جنگ در منطقه‌ی کوهستانی کارگیل در کشمیر هند به وقوع پیوست. دولت و ارتش پاکستان ابتدا دخالت در اشغال کارگیل را انکار کردند و آن را به شبه‌نظامیان نسبت دادند، اما واقعیت چیز دیگری بود. ژنرال پرویز مشرف، بدون اطلاع قبلی فرماندهان ارشد، این عملیات را طراحی کرده بود. ارتشبد قریشی، فرمانده نیروی هوایی، با وجود نارضایتی، برای حمایت از نیروهای گیر افتاده، گشت‌های هوایی را در نزدیکی خط کنترل برقرار کرد. نخست‌وزیر نواز شریف نیز مذاکراتی را با رئیس‌جمهور وقت آمریکا، بیل کلینتون، آغاز کرد. این جنگ به‌طور رسمی در ۲۶ ژوئیه ۱۹۹۹ پایان یافت.
درگیری موشکی و هوایی
پنجمین جنگ (۶ مه ۲۰۲۵)
درگیری‌های مرزی در ۲۶ سال گذشته به‌ویژه در امتداد "لاین آف کنترول" کشمیر ادامه داشته‌اند، اما درگیری ۶ مه ۲۰۲۵ را می‌توان آغاز پنجمین جنگ میان هند و پاکستان دانست.
در پی کشته شدن تعدادی از گردشگران در ۲۸ آوریل در منطقه‌ی کشمیر تحت کنترل هند توسط پیکارجویان، دولت ناندرا مودی، گروه جیش محمد ـ وابسته به ارتش پاکستان ـ را مسئول این عملیات دانست.
در شب چهارشنبه ۶ مه، هند با ده‌ها فروند پهپاد و هواپیمای جنگی، بیش از ۲۶ نقطه از ۹ شهر پاکستان به‌ویژه در کشمیر آزاد را بمباران کرد. سخنگوی ارتش پاکستان از سقوط ۲۵ پهپاد و سه هواپیمای جنگی هند خبر داد. در پاسخ، پاکستان نیز با استفاده از توپخانه، موشک و پهپاد، برخی پادگان‌های مرزی هند در کشمیر را هدف قرار داد.
هر دو طرف مدعی کشته شدن ده‌ها نظامی طرف مقابل هستند، هرچند شمار قابل توجهی از غیرنظامیان نیز جان باخته‌اند. این درگیری، شدیدترین و خون‌بارترین درگیری ۲۶ سال اخیر بوده است. با این‌که هنوز هر دو طرف از ورود به یک جنگ تمام‌عیار پرهیز کرده‌اند، اما از سازمان‌های بین‌المللی درخواست مداخله‌ی فوری برای پایان بحران کرده‌اند.
با وجود توصیه‌های خویشتن‌دارانه‌ی سازمان ملل، کشورهای همسایه، اروپایی‌ها و ایالات متحده، خطر گسترش این درگیری هنوز کاملاً رفع نشده و ادامه‌ی تنش‌ها، پیامدهای خطرناکی برای شبه‌قاره‌ی هند و منطقه‌ی خاورمیانه در پی خواهد داشت.
نظرات