شوربختانه به رغم همه‌ی بحران‌های موجود، کشور ما آن‌چنان درگیر مسائل جهانی، منطقه‌ای و پیرامونی است به‌نحویی که مسائل بنیادین جامعه – و نه مسئله‌نماها- به حاشیه رانده شده‌اند. درحالیکه انتظار می‌رفت دهه هفتادی و هشتادی و حتی نودی‌ها، همانهایی که سالیان سال روی آنها سرمایه‌گذاری شده بود تا حامی انقلاب باشند، نه تنها جامعه، بلکه کل سیستم موجود را به چالش کشیدند.
در طول ٤٤ سال نظام آموزشی سنتی، ایدئولوژیک، ناکارآمد و به شدت محافظه‌کار ایران، نه تنها نتوانسته تحولات و تغییرات جهانی و منطقه‌ای را به خوبی و واقع‌بینانه رصد کند و خود را بازسازی و مهارت‌های لازم را جهت آموزش نوین بیاموزد بلکه همواره با ساده‌سازی مسئله خواسته است که وانمود کند در کنترل، تربیت و پرورش این نسل‌ها مهارت کافی را دارد و چند قدم هم از استاندارد‌ها جلوتر است.
در این بین، خطابم صرفاً حاکمیت نیست بلکه همه‌ی افراد جامعه به نوعی در به حاشیه رفتن این نسل هوشمند مقصراند؛ خصوصاً جامعه‌ی مدنی ضعیف و نحیف که نتوانسته زمینه‌ی بالندگی این نسل نوظهور را فراهم کند و دولت را وادار به پذیرش و فراهم کردن بخش‌های مهمی از خواسته‌ها و مطالباتشان نماید.
اکنون بعد از ماه‌ها ناآرامی و پرداخت هزینه‌های غیرقابل جبران، نظام سیاسی با چالشی به نام نسلz روبرو شده است. نسلی که کاملاً متفاوت می‌‌اندیشد، مرزهای ساختگی را درنوردیده، در فضای مجازی سیر می‌‌کند، ساختارشکن است، اطاعت‌ناپذیر است، با اختصار حرف می‌‌زند یا می‌‌نویسد. باورمند به انتخاب آزادانه سبک زندگی است. دارای مهارت‌های نرم ارتباطی مثل شوخ‌طبعی، صمیمیت و همدلی است. عمل‌گرایانه و شجاعانه در پی مطالبات و خواسته‌های بحقش، به زبانی حرف می‌‌زند که برای مدیران ارشد نظام کاملاً گنگ و نامفهوم است و فرسنگ‌ها فاصله دارد. در یک نگاه این نسل می‌‌تازد و می‌‌نوازد و می‌‌سازد ولی سلطه نمی‌پذیرد.
در کشورهای پیشرفته و مدرن، نگاه و عملکرد خبرگان امر آموزش و کل نظام حکمرانی، نگاهی ساختارمحور به جای فردمحور حاکم است که با تغییر مدیران و مسؤولان، برنامه‌ها تغییر نمی‌کند و دانش آموزان و اولیا دچار سردرگمی و بلاتکلیفی نمی‌شوند و تصمیمات درست، به موقع، تصویب قوانین حمایتگر، تخصیص بودجه‌های کلان و فراهم نمودن امکانات را جزء وظایف اصلی خود برای کشف و ظهور و بروز استعداد‌ها و خلاقیت‌هایشان به بهترین شیوه میدانند. همکاری، تعامل و هماهنگی‌های سازنده و مستمر ارکان مختلف دولت، جامعه مدنی و والدین این نسل، به عنوان یک سرمایه ارزشمند تولید محور، در جریان است تا آینده‌ای بهتر و شکوفاتر از این که هست را رقم زنند. در واقع آنان یک تهدید بالقوه را به یک فرصت بالفعل تبدیل کرده‌اند.
شاید در اینجا سؤالی مطرح شود که نسل زد چه کسانی هستند و چه دارند؟ چرا به این افراد نسل Z میگویند؟ ما باید با آنان چگونه رفتار کنیم؟ آینده را چگونه رقم خواهند زد؟
جمعیت‌شناسان و جامعه‌شناسان غربی، متولدین دوره‌های مختلف تاریخی را بر اساس تغییرات اساسی در شیوه زندگی آنها، به شکل‌های مختلفی نامگذاری میکنند. بر این اساس، نسل‌های مختلف، با نام‌هایی همچون نسل X، نسل Y و نسل آلفا در این قبیل طبقه‌بندی‌ها قرار می‌گیرند.
نامگذاری نسل‌ها برای اولین بار در امریکا صورت گرفت اما پس از آن کشورهای دیگر نیز این دسته‌بندی جامعه‌شناسی و جمعیت‌شناختی را در مورد کشور خود انجام دادند.
نسل زد یا نسل نت به افرادی تلقی میشود که تقریباً بین سال‌های 1995 تا 2010 متولد شده‌اند. (متولدین میانه دهه ۱۳۷۰ تا انتهای دهه ۱۳۸۰) این نسل از همان ابتدای کودکی وقتی چشمان خود را به روی دنیا گشودند، توانستند پیشرفت اینترنت و سایر ابزارهای هوشمند دنیا را ببینند و اصلاً به همین خاطر به آنها نسل نت (اینترنت) یا بومی‌های دیجیتال گفته میشود.
برخی هر نسل را معادل متولدین یک بازه زمانی ۱۰ ساله یا ۱۵ ساله در نظر می‌گیرند و برخی هم معتقدند این موضوع بیشتر به بستر زمانی شکل گیری تجربیات مشترک ارتباط دارد و نه گذر سال‌ها.
به عنوان نمونه، بسیاری معتقدند «متولدین دهه ۱۳۶۰» یا «دهه شصتی‌ها»، تجربیاتی را از سر گذرانده‌اند که کاملاً به صورت‌بندیِ زیستِ اجتماعی آنها شکل داده است و به همین دلیل، معمولاً متولدین هر دهه را با ویژگی‌های خاص خود آنها طبقه بندی میکنند.
امان الله قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس، در مورد نسل Z و تاثیر آن بر فضای سیاست و اجتماع ایران، می‌‌گوید: فشار ناشی از حضور نسل‌های جدید در سیاست را ما سال‌ها است که تجربه می‌کنیم و به نظر من این موضوع از سال ۱۳۸۸ تا به امروز شدت بیشتری هم گرفته است. نسل جدید، فضای کاریزماتیک، مقدس‌مآبانه و فره گرایانه در سیاست را نمی‌پذیرد و به قول جان دیویدسون، شاعر اسکاتلندی، جوانان فریاد می‌زنند که هیچ عملی، هیچ اندیشه‌ای، هیچ رسمی و هیچ حرمتی وجود ندارد که نشود از آن تخطی کرد. جوانان نسل جدید، رادیکال‌تر از جوانان نسل‌های پیشین هستند و اکنون که فضای مجازی هم به شکاف میان‌نسلی دامن زده، سرعت تغییرات به هیچ وجه با گذشته قابل مقایسه نیست.
نسل جدید اصلاح‌جو (رفرمیست) است و به دلیل آنچه که در جامعه‌شناسی به آن «شتاب متغیر تندشونده» می‌گوییم، این نسل، به قول ماکس وبر، از چهره‌های کاریزماتیک عبور کرده و به نوعی تعقل‌گرایی در حوزه‌ی سیاست رسیده است.
و یا به قول مهدی تدینی نسل زد پدیده‌ای جهانی است و بر بستر تحولات و پیشرفت‌های فناورانه‌ی جهان تعریف شده است، اما تحلیل درباره‌ی آن باید در دو سطح باشد: «جهانی» و «بومی». بخشی از ویژگی‌های «زومرها» جهانی است، اما عوامل بومی روی آنها اثر می‌گذارد. اساس تفاوت ما «ایگرگی‌ها» و زومرها این است که فناوری‌های مجازی «وارد زندگی ما شد»، در حالی که زومرها «وارد دنیای فناوری» شدند. به زبانی استعاری، «مجازی» در دنیای ما به دنیا آمد، در حالی که زومرها در «مجازی» به دنیا آمدند. گوشی هوشمند «وارد زندگی ما شد»، اما زومرها از ابتدا در گوشی هوشمند متولد شدند. اما مسئله فراگیرتر است».
برخی از شاخص‌های نسل زد
❖ افراد نسل z برای خود شخصیتی پیچیده و متفاوت‌تر از نسل‌های قبل ساخته است.
❖ باورهای خود را زمزمه نمی‌کند، بلکه فریاد می‌‌زند!
❖ به جرأت می‌‌توان گفت مستقل‌ترین نسل چند دهه اخیر است. افراد نسل z علاقه چندانی به استفاده از منابع مالی خانواده ندارد و همیشه به دنبال روش‌هایی است که بتواند خودش منابع مالی خودش را تامین کند. اینستاگرام، توییتر، یوتیوب، تلگرام، تیک‌تاک و غیره همه یک پلتفرم عادی برای پیام‌رسانی و یا آموزش بودند. یوتیوب به‌عنوان یک پلتفرم بسیار عالی برای تماشای ویدئوهای فان و جذاب و البته آموزشی است!
❖ میانه‌ی خوبی با خلاقیت و نوآوری دارند. تمایل به بر هم زدن ساختارها و ارائه‌ی ابزارها و ساختارهای جدید و منحصر به فرد که بهتر از ساختارها و مدل‌های پیشین باشد، دارند.
❖ شجاعت بیان اظهار نظر و احساسات شخصی به صورت آزاد (آزادی بیان) را دارند. برای آنها، «خود» جایی برای آزمایش کردن و تغییر دادن است. از هر 10 جوان نسل Z، هفت نفر میگویند که دفاع از دلایل و انگیزه‌های مرتبط با هویت مهم است و بنابراین در مقایسه با نسل‌های گذشته، در مسائلی مثل نژاد و قومیت و جنسیت، علاقه‌ی بیشتری به حقوق بشر دارند. همواره ارتباطات خود را حفظ میکنند و حجم بی‌سابقه‌ای از اطلاعات را ارزیابی میکنند.
ظهور رسانه‌های اجتماعی نیز بستری عالی برای این نسل فراهم کرده است. البته این خصوصیت نسل Z برای نهادهای سیاسی یک تهدید محسوب میشود اما مطالبه‌گری و آزادی بیان همیشه زمینه‌ی رشد و توسعه‌ی اقتصادی و سیاسی جوامع را هموار کرده است. آنها دوست ندارند که خود را بر اساس کلیشه‌های پذیرفته شده موجود تعریف کنند. بلکه می‌‌خواهند ابعاد مختلف وجود خود را در طول زمان شکل دهند.
❖ به گفت‌وگو و مذاکره برای بهبود وضعیت اعتقاد جدی دارند. اعتقاد جدی به تعامل، گفت‌وگو و مذاکره و پذیرش تفاوت‌ها به منظور رفع دغدغه‌ها و مشکلات دارند. آنها این خصوصیت را چه در خانواده و چه در محیط کار راهگشا میدانند. این جوانان با قومیت‌ها و مذاهب مختلف سازگار و مهربانند و سعی میکنند حقوق انسانی همه را رعایت کنند. همچنین با نهادهایی که ارزش‌های فردی‌شان را رد میکنند میتوانند به خوبی مشارکت داشته باشند بدون اینکه از ارزش‌های خود یا آنها تخطی کنند. با اینکه عقاید شخصی خود را دارند، به راحتی با نهادهای سنتی مذهبی تعامل دارند. به جای اینکه همه چیز را رها کنند و بروند، درگیر می‌شوند تا چیزی را که از نظرشان درست و منطقی است را به‌دست آورند.
این نسل از زمانی که چشم باز کرده‌اند موبایل و شبکه‌های اجتماعی را دیده‌اند و اخبار روز را بدون سانسور از اینستاگرام و توییتر خیلی سریعتر از رسانه‌های عمومی دریافت کرده‌اند. از آنجا که همیشه با اطلاعات حقیقی و شفاف روبرو بوده‌اند، در سایر جنبه‌های کار و زندگی هم انتظار رویارویی با آنچه که واقعا هست نه آنچه که باید باشد، را دارند. برای مثال اگر فیلمی ساخته شود که از واقعیت دور باشد، مورد استقبال این نسل قرار نمی‌گیرد. در دنیای امروز حتی فیلم‌های کمدی و طنز هم سعی میکنند واقعیت‌های زمانه را به چالش بکشند تا استقبال این نسل را نیز با خود به همراه داشته باشند.
❖ به اصول اخلاقی متعهد و پایبند هستند: به صداقت، حقوق بشر، حقوق حیوانات و محیط زیست اهمیت زیادی می‌دهند. برای مثال این افراد میدانند که آینده جهان متعلق به آن‌هاست و اگر جهان از سلامت کافی برخوردار نباشد، حیات آنها به خطر می‌‌افتد. بنابراین تغییرات اقلیمی و رفتارهای درست محیط زیستی برای آنها بسیار با اهمیت هستند. اگر مخاطب کسب و کار شما، جوانان نسل Z هستند سعی کنید در فرآیند تولید، بازاریابی و … به اصول اخلاقی احترام و تعهد داشته باشد تا بتوانید نظرشان را جلب کنید.
❖ به باور و اعتماد و درک متقابل نیاز دارند: تنها در صورتی که باورشان کنید، توانایی‌ها و قابلیت‌های بی‌نظیر آنها را مشاهده خواهید کرد. تجربه نشان داده است که مدیران و کارفرماهایی که نیروهای نسل زد خود را باور میکنند، در کسب و کار خود به موفقیت‌های چشمگیری می‌رسند چرا که این نسل در شناسایی و همگام شدن با روندهای نوی جهانی به آنها کمک می‌‌کند.
به بیانی دیگر:
● بیان نظرات و احساسات فردی برای این نسل ارزشمند است.
● از برچسب زدن دوری میکنند.
● عمیقا به اثربخشی گفت‌وگو برای حل تعارض‌ها و بهبود دنیا اعتقاد دارند.
● خودشان را برای انواع اهداف و انگیزه‌ها بسیج میکنند.
● به شیوه‌ای کاملاً تحلیلی و واقع‌گرایانه تصمیم‌گیری میکنند.
● به همین دلیل است که به آنها «نسل حقیقت‌جو» نیز میگویند.
● متولدین «نسل Z»، دامنه توجه کمتر و توانایی‌هایِ کلامیِ پایین‌تری دارند و به همین دلیل، نمرات آنها در مدارس در مقایسه با نسل‌های پیشین پایین‌تر است.
● تمایل کمتری به مصرف نوشیدنی‌های الکلی دارند، اما مصرف مواد مخدر و محرک در میان آنها افزایش پیدا کرده است.
● سن بلوغ دختران در متولدین این نسل در مقایسه با نسل‌های پیشین، کاهش پیدا کرده است.
● آگاهی «زومرها» نسبت به بیماری‌های جسمی و روانی شان افزایش پیدا کرده است.
● طبق نظرسنجی‌ها، 65 درصد نسل Z گفته‌اند برای آنها مهم است که بدانند در اطرافشان چه می‌گذرد و آن را تحت کنترل داشته باشند.
● این نسل خودآموز، راحت‌تر است که به‌صورت آنلاین جذب دانش کند تا از طریق روش‌های سنتی یادگیری.
● طبق نتایج نظرسنجی، 42 درصد نسل Zهای 17 تا 23 ساله، یک کار تمام‌وقت، پاره‌وقت یا فریلنس دارند که برای چنین سنی رقم بالایی محسوب میشود.
*ویژگی‌های این نسل متأثر از گسترش تلفن‌های همراه هوشمند و شبکه‌های اجتماعی است. در واقع این نسل، تنها نسلی است که دنیا را قبل از ظهور تکنولوژی و دیجیتالی شدن، ندیده است.
راهکارهای برقراری ارتباط مؤثر:
❖ با نسل z رو در رو صحبت کنید! مطالعات نشان می‌دهند که نسل زد روزانه حدود 10 ساعت را در تلفن‌های خود می‌گذرانند و مشغول پیام دادن، آموزش… هستند. نسل زد با اینکه اکثر زمان خود را صرف اینترنت میکنند، اما علاقه شدیدی دارند که در مورد مسائل مهم رو در رو صحبت کنند. نسل زد برایش مهم نیست که به عنوان یک کارمند، کارگر، مدیر یا با هر سمتی وارد چه مجموعه‌ای میشود. افراد نسل z برای خود شخصیتی پیچیده و متفاوت‌تر از نسل‌های قبل ساخته است و به این موضوع ایمان دارد که باید کاری را انجام دهد که مطابق میل و چهارچوب خودش است و نه قوانین من‌درآوردی! دلیل اینکه نسل زد در بسیاری از موقعیت‌های مهم جهان تاثیرگذار است، همین عدم تمایل به ربات بودن است! هدفم توهین نیست، ولی به این موضوع فکر کنید، هر روز یک کار تکراری، روندی عادی و حوصله سر بر تا کی می‌تواند برای ما قابل تحمل باشد؟ پس اجازه دهید که ما کارهایی که در آن خوب هستیم انجام دهیم، منظور من ایجاد تغییر است! آنان به انجام تغییرات بسیار علاقه‌مند هستند پس فرصت انجام تغییرات را برایشان فراهم کنید.
❖ اگر شما با نسل زد در ارتباط هستید، مطمئنم که دوست دارید گاهی اوقات او را خفه کنید، آتش بزنید و جنازه‌ی او را در دور دست‌ترین نقاط ایران رها کنید، باور کنید ما شما را درک می‌کنیم ولی لطفاً این را هم بدانید که ما نمی‌توانیم از کنار موضوعات کوچک و بزرگ به آسانی بگذریم. اگر کاری که شما انجام می‌دهید یا حرفی که می‌زنید، اشتباه باشد یا حتی اگر درست باشد ولی از نظر ما روش بهتری برای انجام همان کار وجود داشته باشد، ما نمی‌توانیم ساکت بمانیم!.این نسل با داشتن اینهمه اطلاعات و شخصیت‌های مختلف مطمئناً نمی‌تواند در برابر ظلم (گرفتن حق انتخاب و آزادی) ساکت بماند پس باید به آزادی، حق انتخاب و برابری آنان احترام گذاشت و در مورد سوء استفاده‌های احتمالی هشدار داد.
❖ پدر و مادرهای امروزی و البته معلمان برای اینکه تحصیل را برای نوجوانان شیرین جلوه دهند، تلاش زیادی میکنند اما با این حال بسیاری از دانش‌آموزان در رده‌های مختلف علاقه چندانی به تحصیل ۱۲ ساله در این نظام آموزشی را ندارند و فقط از سر اجبار و مدرک به مدرسه می‌روند! افراد متولد سال ۱۹۹۷ به بعد به راحتی میتوانند به اینترنت دسترسی پیدا کنند و منابعی که برای مطالعه به آن نیاز دارند را خیلی سریع پیدا کنند. این امر باعث شده است که بسیاری به نسل زد لقب کله‌شق ولی کاربلد را بدهند! باید خیلی مواظب باشید و زمینه‌های ابراز علایق آنان را فراهم کنید. از درگیرشدن با آنها بپرهیزید و تا جایی که می‌‌توانید آنان را همراهی کنید.
❖ شاید شما که در حال خواندن این مطالب هستید، پدر یا مادر یک نسل زد باشید که از سرپیچی‌های او بسیار خشمگین هستید. اما بگذارید به شما بگویم که آنها از شما درخواست میکنند که ما زیر بار حرف زور نخواهیم رفت، اگر استدلالی منطقی برای انجام کاری دارید، با ما به اشتراک بگذارید. اگر هم نه، پس از شما خواهش می‌کنیم که بگذارید ما با منطق و عقل خودمان جلو برویم! باید با احترام به خواسته‌هایشان برخورد کنید، خیلی آنان را سرزنش نکنید، اصول مشارکت را در عمل نشان دهید تا بتوانند از تجارب ارزنده‌ی شما منتفع شوند.
❖ اگر در مجموعه خود از نسل زد کسی را کنار خود دارید، سعی کنید با او ارتباط مستدام و مستمر روزانه داشته باشید. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد این نسل علاقه‌ی شدیدی به برقراری ارتباط مستمر با همکاران و مدیران خود دارند.
❖ تقریباً هیچ فردی در دنیا وجود ندارد که علاقه‌ای به شنیدن دروغ داشته باشد، اما نسل زد کمی متفاوت است. آنها در برابر دروغ ساکت نمی‌مانند! افراد نسل z اصلاً دوست ندارند که از همکاران و مدیر خود دروغ بشنوند و یا پنهان‌کاری ببینند. این نسل بسیار جستجوگر است و همیشه در تلاش است که از همه چیز سر در بیاورد. وقتی آنها حقیقت را بفهمند، ادامه همکاری با آنها سخت خواهد بود. بهترین روش این است که همیشه با آنان رو راست باشید.
❖ نسل زد تحمل تبعیض را ندارد! اولویت‌بندی و تقسیم وظایف نسبت به توانایی هر فرد در هر مجموعه‌ای یک امر اجتناب‌ناپذیر است. ولی اصلاً موضوع صحبت ما اولویت‌بندی نیست، بلکه تبعیض است! این نسل خود را بسیار قبول دارند و در اکثر شرایط نیز این موضوع را اثبات کرده‌اند که اعتماد کردن به آنها کار اشتباهی نیست!
برای جلوگیری از انتقال حس تبعیض کارهای زیر را انجام دهید:
1. برای همه آنها منابع و ابزار مساوی برای آموزش تهیه کنید.
2. برای آنها شرایط ترفیع یکسان در نظر بگیرید.
3. فرایند کسب‌وکار و چشم‌انداز بیزینس را برای آنها تعریف کنید.
4. انتقادات و پیشنهادات هیچ کدام را بدون بررسی تایید/نفی نکنید.
5. برای جلسات انفرادی با آنها زمان یکسان در نظر بگیرید (تا جایی که امکان دارد)
❖ ارتباط آنلاین، روشی مؤثر برای ارتباط‌گیری با این نسل است! مهم نیست شخصیت فردی آنها ارتباط آنلاین را ترجیح می‌دهد یا ملاقات حضوری، همیشه کانال‌های ارتباطی خود را با آنها فعال نگه دارید. ترکیب ملاقات‌های حضوری با ارتباط آنلاین یک روش فوق‌العاده مؤثر برای آن‌هاست. آنها گاهی دوست دارند که به دوستان خود نشان دهند که فردی باارزش در مجموعه هستند، پیام‌های شما در فضای مجازی یا ایمیل می‌تواند به آنها اعتماد به نفس خوبی دهد.
مخلص کلام اینکه باید با این نسل آگاهانه، مدبرانه، خلاقانه و محترمانه و با شناخت کافی از داشته‌ها و دانستنی‌هایشان برخورد کرد و به جای تحکم و تقابل با عقلانیت و خرد، راه تعامل و تعاون را برگزید. به رسمیت شناختن و گفت وگو با این نسل رافع بسیاری از مشکلات و گرفتاری‌ها در همه ساحت‌ها خواهد بود؛ چرا که این نسل به زودی حجم وسیعی از نیروی کار شاغل را تشکیل خواهند داد. بنابراین آگاهی پیدا کردن نسبت به خصوصیات آنها برای طراحی زیر ساخت‌های سازمان‌هایی که قرار است میزبان این نسل به عنوان نیروی کار باشند، حیاتی است.
نکته مهم پایانی اینکه این نسل دیجیتالی‌های مادرزاد هستند. یعنی حضور این نسل یک فرصت برای به روز نگه داشتن کل سیستم است. پس برای اینکه بتوانید از این فرصت استفاده کنید، ابتدا باید پذیرای تفاوت‌‌هایشان باشید و روش‌های تعامل با این نسل را کسب کرده باشید، تا از استعداد‌ها و نبوغ خارق‌العاده‌ی آنان به بهترین شیوه بهره برده و زمینه‌ی شکوفایی و رشد و توسعه‌ی پایدار و متوازن را برای همگان به ارمغان آورد.
نظرات