سی و سوّمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب امسال هم که به‌صورت حضوری و مجازی برگزار شد؛ در حال پایان یافتن است.
طبق گفته‌ی بیشتر بازدیدکنندگان از این نمایشگاه، حجم بازدیدها و سطح استقبال به نسبت سال‌های قبل از شیوع ویروس کرونا تفاوت‌های محسوسی داشته است.
عدّه‌ای گران شدن قیمت کتاب، برخی هم گسترش پیدا کردن همرسانی‌های رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دیگر و در دسترس بودن اطلاعات بدون هزینه، طیفی هم مشکلات اقتصادی و سایر چالش‌های مرتبط با آن را در شرایط فعلی به نوعی خارج از اولویت اساسی و ضروری دانستن این کالای ارزشمند معنوی در سبد کالای خانوار را مرتبط می‌دانند.
عادی نشدن کامل شرایط زندگی بعد از شیوع ویروس کرونا هم می‌تواند عامل دیگری در کمی استقبال در مقایسه با سال‌های گذشته باشد. ممکن است شرایط دیگری هم غیر از موارد اشاره شده دخیل باشند.
هرچند مسؤولان مرتبط از فروش بالای ۱۰۰میلیارد تومانی خبر می‌دهند. به هرحال واقعیت تلخ آن است که به دلایل متعدّد میزان سران مطالعه‌ی ایرانیان طبق آمارهای اعلامی در مقایسه با سایر کشورهای توسعه‌یافته و حتّی کمتر توسعه‌یافته هم چندان چشمگیر نیست.
امسال در جریان برپایی نمایشگاه ضمن دیدار از غرفه‌های ناشران اهل سنت؛ پای صحبت برخی از فعالان این عرصه نشستیم و به چالش‌ها و موفقیت‌های این صنف و تعدادی از نویسندگان مطرح هم گوش فرا دادیم.
طبق گفته‌ها بیش از ۵۰ ناشر اهل سنت ایران مجوّز نشر کتاب دارند. هرچند تعداد اندکی از این آمار به‌طور مداوم تاکنون فعالیت نشر داشته‌اند. در نمایشگاه امسال هم چیزی قریب به ۱۰ انتشاراتی فعال و مطرح از ایران حضور داشتند. حضور ناشران اهل سنت از کشورهای دیگر هم به نسبت سال‌ها و دهه‌های گذشته نیز کمتر شده بود.
برخی از ناشران ضمن اشاره به سابقه‌ی چند دهه‌ی خود در امر کتاب و موفقیت در نشر حتّی بالای ۲هزار عنوان کتاب امّا باز هم از افزایش فشارها و چالش‌های مادی و معنوی پیش رو خود برای تداوم فعالیتشان، نقد و گلایه داشتند.
هرچند گرانی کاغذ و فراگیر نبودن یارانه‌ی آن به همه‌ی ناشران، مشکلات معیشتی و حمایتی، عدم استقبال گرم جامعه‌ی کتابخوان در شرایط فعلی و در نتیجه فروش نرفتن کتاب‌ها، پیچ‌وخم‌های مستأصل‌کننده‌ی اداری در دادن مجوز نشر کتاب‌ها حتّی عدم استقبال و تمایل نویسندگان و مترجمان مطرح و متخصص بنا به دلایل گفته‌شده برای تولید کتاب، درد مشترک اکثریت ناشران و فعّالان این حوزه است.
با وجود موارد اشاره شده، ناشران فعال اهل سنت به چالش‌های ویژه‌تری هم اشاره می‌نمایند ازجمله؛
نداشتن کارشناسان متخصص، با تجربه و دلسوز از اهل سنت در شورای تخصصی ممیزی کتاب در وزارت ارشاد، این عدم حضور متخصصان موجب گردیده که کتاب‌های اهل سنت مطابق با باورهای اکثریت جامعه‌ی اهل سنت از گردونه‌ی ممیزی عبور داده نشوند به‌طوریکه گاهی دستور به حذف و اضافه‌های در کتاب‌ها داده می‌شود که ضمن به هم ریختن شاکله‌ی اصلی پیام کتاب، چنین حذف‌های در صورت تحقق خلاف باورهای ارزشمند اهل سنت خواهد بود.
نکته‌ی دیگر جامعه‌ی اهل سنت برای صحابه‌ی گرامی پیامبر اکرم (ص)پیشوند و پسوندهای مکرّمانه‌ای قائل هستند؛ درخواست اعمال سلیقه‌ی حذف این موارد خلاف باور آنهاست و حتّی خلاف اصول مسلّم و مصرّح قانون اساسی و تأکیدات مسؤولان رده بالای مملکت مبتنی بر آزادی اقلیت‌های قومی و مذهبی در نشر و گسترش باورهای مذهبی و عرفی خودشان است.
البته اعمال این مورد ظاهراً در رابطه با موضوعات تاریخی، فرهنگی و اجتماعی اقلیت‌های قومی هم گاهی طبق گفته ناشران صدق می‌کند.
مسأله‌ی دیگر باب شدن زدن برچسب اجباری «ویژه‌ی اهل سنت» بر روی تمام کتاب‌های ناشران اهل سنت حتّی بر روی موضوعات غیر مذهبی در چند سال گذشته، از نظر ناشران محدودیتی نارواست.
همچنین نداشتن اتحادیه‌ی صنفی ناشران اهل سنت که پیگیری حقوق و مطالبه صنفی ناشران و اهل قلم این جامعه باشد و نداشتن مکان و مؤسسه‌ای برای گردآوری، ساماندهی امور تخصصی و اقدام برای پروژه‌های مشترک، نداشتن هیچ پژوهشکده‌ی علمی و تخصصی که به‌طور ویژه و مستند به امور تحقیقی و علمی این حوزه بپردازد و مرجعی برای پشتیبانی علمی ناشران گردد؛ چالش جدّی دیگر این صنف است.
موارد اشاره شده تنها بخشی از چالش‌های پیش رو این صنف تأثیرگذار در نشر و نهادینه نمودن فرهنگ و باورهای اهل سنت است. بدون تردید چالش و مشکلات این عرصه، فراتر از این موارد ذکر شده است و مواردی از زاویه‌های دیگری هم در این حوزه وجود دارند که در این سطور تنها به شمّه‌ای از آنها اشاره گردید. ناگفته نماند پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های ارزشمندی هم در این جامعه‌ی وسیع و متنوع قطعاً وجود دارند که در صورت اهتمام و مدیریت صحیح و دور اندیشی نهادها و مسؤولان ذیربط می‌تواند بر انرژی همگرایی و انسجام ملّی سرزمین ما نیز بیشتر بیفزاید.
نظرات