محمد داود گرگیج زرین پور – تربت جام
ساكنین شهر جام پیش از حضور شیخ احمد جام(قدس‌الله سره)
برخی از نویسندگان را عقیده بر آن است كه اهورا مزدا جام را آفرید و برای سكونت مردم روستایی مهیا نمود. اما قبل از بذل عنایت اهورا مزدا و استقرار روستاییان در این سرزمین آریایها در اولین منزل ایرانی خود جام را به عنوان سكونت‌گاهی بین راهی برگزیدند. چنان كه در كتاب زورآباد جام آمده است كه: شاخه‌ای از آریایها در اوایل هزاره‌ی دوم پیش از میلاد از دره‌ی كشف رود گذشته و خود را به دامغان رساندند و سپس به مرور در سراسر ایران پراكنده شده‌اند. اما بجز اشاره‌های اندك به سكونت مادها، اسناد متقن و قابل اعتمادی درباره ی ساكنین پیش از آنها به دست نیامده است.اسناد و شواهد تاریخی بیانگر آن است که این محدوده پس از ورود اولیه‌ی مادها به‌عنوان مقر حکومت و سکونت بخشی از آریاییها به نام خوارزمیان و یا همان خوراسمای‌ها که در اسناد تاریخی به آن اشاره شده ذکر شده است. به عنوان مثال برخی از مورخان در مورد سرزمین اصلی پیروان زرتشت چنین عقیده‌ای ابراز داشته‌اند: خوارزمیان در روزگار باستان صاحب دره‌ی اسکن (که امروزه هریرود و تجن در آن جریان دارد) بودند.
از طرف دیگر با توجه به این که سارگون از پادشاهان آشور (715تا722ق.م) در منتقه‌ای در حدود اریبی یا همان هرات کنونی حکومت می‌کردند و آشور جزو طوایف آریایی است، می‌توان این عقیده را متقن تر تلقی نمود. بنابراین، در مورد استقرار آریای‌های اولیه در این منطقه شک و تردیدی وجود ندارد.
حال با توجه به اینکه خوارزمیان از ساکنان منطقه‌ی جام و هرات عنوان شده‌اند این سوال پیش می‌آید که چرا محل استقرار این قوم را عمدتا حوالی رود جیحون عنوان می‌کنند؟ بررسی اسناد و مدارک تاریخی نشان می‌دهد که حدود هفت قرن قبل از میلاد این حکومت دچار آشوب‌ها و هرج و مرج‌های داخلی شد و با ضعف‌های ایجاد شده از این طریق، کورش از فرصت استفاده نمود و بر آنها تاخت.
خوارزمیان که توان مقابله با لشکر کشی خارجی را نداشتند به تدریج در امتداد هریرود و پس از آن تجن به مناطق شمالی تر مهاجرت کردند و نهایتا در حوالی رودخانه‌ی جیحون استقرار دائمی یافتند.
نکته‌ای که در اینجا ذکر آن ضرورت دارد آن که تاریخ مدون و موجود جام درباره‌ی استقرار جمعیت و اقوام ساکن آن به این معنی است که قدمت این سرزمین به حداکثر هزار سال قبل از میلاد می‌رسد. حال آن که سفالهای کشف شده در اطراف و اکناف این شهر بیانگر تاریخی بس طولانی‌تر از آنچه در فوق بدان اشاره شد. می‌باشد. بر اساس این مدارک و بخصوص حفاریهای تپه‌ی کول در سه کیلومتری شهر کنونی، این محل در هزاره ی پنجم پیش از میلاد مسکونی بوده است اما تا زمان استقرار آریاییها در این سرزمین هیچ نوع شناختی از ساکنین و مردم منطقه به دست نیامده است. حتی در مورد شاخه‌ها و گروه‌های طوایف آریایی نیز چندان اطلاعی از منابع موجود به دست نمی یاید به همین دلیل در نوشته‌ی بعدی خود سعی می کنیم اقوام و طوایف استقرار یافته در این منطقه پس از حضور شیخ احمد جام را برایتان معرفی می‌نماییم.
نظرات