اهمیت مطالعه و راه‌های تشویق به آن
«حَتَّى إِذَا جَاءُوا قَالَ أَكَذَّبْتُمْ بِآيَاتِي وَلَمْ تُحِيطُوا بِهَا عِلْمًا أَمَّاذَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ »سوره نمل آیه 84»
«زمانی که (به پای حساب سوق داده می‌شوند و در آنجا حاضر) می‌آیند (خداوند توبیخ کنان به آنها) می‌گوید: آیا آیات مرا تکذیب کرده‌اید، بدون آنکه (تحقیق و مطالعه نموده و) کاملاً از آن آگاهی پیدا کرده باشید؟! اصلاً (شما در دنیا) چه کار می‌کرده‌اید؟ (مگر بیهوده آفریده شده بودید؟).

* شعار روز جهانی کتاب: دنیا از آن کسانی است که مطالعه می‌کنند.

پیشگفتار
تعطیلات تابستانی است، اما جوانان و نوجوانانی که از کتاب برای غنی‌سازی اوقات فراغت بهره می‌برند، خیلی کم هستند. و من به عنوان یک کتابفروش به شدت به این موضوع اعتراض دارم و اصلاً به آن راضی نمی‌باشم. دست به قلم‌بردن و پرداختن این سطور پاسخی به این مهّم است.
و خدا را بر این قلم و آنچه می‌نویسد شاهد می‌گیرم که از سر دلسوزی نوشته‌ام و هیچگونه انگیزه مادی و یا بیان فضل نداشته‌ام. درست به همین دلیل از خواننده گرامی نیز درخواست دارم که توجه کافی و وافی را به این نوشته داشته باشد و دلسوزانه آن را به دیگران نیز برساند که زکات علم و کتابت، نشر و توزیع آن است.
از پروردگار هستی امید آن دارم که این کتاب کوچک را دروازه ورود به دنیای کتاب‌های بزرگ و آشنایی با اندیشه‌های آسمانی و انسان ساز قرار دهد. آمین

چرا مطالعه؟
کتاب و مطالعه از جمله موضوعاتی است که پیشینه آن به قدمت آفرینش انسان است و هیچگاه انسان از آن بی‌نیاز نبوده است. کتاب انبار علم و اندیشه بشر بوده و خواهد بود، و اقوام انسانی نیازمند استفاده از تجربیات و اندوخته‌های یکدیگرند. آدمی از راه کتاب و مطالعه با بهترین انسان‌ها دیدار و گفتگو می‌کند و از هم کلام‌شدن با آن‌ها بهره‌ها می‌برد و در دریای اندیشه‌های بزرگ مرواریدهای رخشان صید می‌کند. با عالمان، ادیبان، دانشمندان، سیاستمداران، نویسندگان، پژوهشگران و بزرگان در فنون مختلف روبرو می‌نشیند و از تجارب، نصایح و سخنان حکیمانه‌شان فایده‌ها می‌برد. از این روست که آورده‌اند: «مطالعه مکالمه با نجیب‌ترین اشخاص قرون است.»
می رود از سینه‌ها در سینه‌ها
صحبت صالح تو را صالح کند
از ره پنهان صلاح و کینه‌ها
صحبت فاسق تو را فاسق کند
آری، کتاب عصاره اندیشه‌هاست. کتاب فوّاره تجربه‌هاست. کتاب عرصه دیدار با بزرگان است. کتاب فرزند جاویدان انسان است. کتاب عامل پیشرفت است. کتاب عامل شناخت انسان‌ها و جوامع پیشرفته است. کتاب میدان عبرت‌آموزی است از سرنوشت خوبان و بدان.
ای باغ پر سخاوت اندیشه‌های ناب
جان من و تو یک نفس از هم جدا مباد
 پنهان به برگ برگ تو اعجاز آفتاب 
ای خوب جاودانه، ای دوست، ای کتاب
منتسیکو می‌گوید: «یک ساعت از عمر گذشته را به هیچ قیمتی نمی‌توان باز گرداند. اما با دادن چند قطعه پول ناچیز، می‌توان تمام عمر و تجارب بزرگترین عقلا و عالمان جهان را تصرف کرد. کتاب عمر دوباره است. در دنیا لذتی که با لذت مطالعه برابری کند، نیست. من هیچ غمی نداشته‌ام که خواندن یک صفحه کتاب از بین نبرده باشد، مطالعه کتاب یعنی تبدیل ساعت‌های ملالت‌بار به ساعات لذت‌بخش».
لذت زندگی انسان با سلامتی و تندرستی بدست می‌آید و بالاترین درجه سلامت و تندرستی سلامت فکر و ذهن است. مطالعه همان اثرى را در وجود آدمى مى‏گذارد كه ورزش در بدن ایجاد مى‏كند. از این روست که آورده‌اند: «مرگ تدریجی انسان آغاز خواهد شد اگر مطالعه نکند.»
آری! روی‌آوردن به مطالعه و تداوم و استمرار در آن از اهمیت بالایی برخوردار است و واجبی ضروری و فرمانی الهیست:

«اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ » [العلق: 1]
«بخوان، به نام پروردگارت».

«ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ » [القلم: 1]
«سوگند به قلم و آنچه می‌نویسند».

اقیانوس عظیم اندیشه‌های قرآن با کلمه و فرمان «إقرأ: بخوان» آغاز می‌گردد. بدین ترتیب نقطه‌ی آغاز رسالت و دعوت اسلامی بر مبنای خواندن و مطالعه شكل گرفت و این افتخار منحصراً برای اسلام بوده است. به همین خاطر خداوند از میان تمامی امت‌ها، امت اسلامی را برگزید و رسالت ابلاغ دین خود را بر دوش این امت نهاد و توفیق پیامبرش در این راه، نه از طریق معجزات خارق العاده بلکه از راه یک ارتباط فکری و روحی با مردم بود.

قرآن بهترین الگو برای ترویج فرهنگ مطالعه است. از دیدگاه قرآن هیچ شب و روزی نباید بدون مطالعه بگذرد. آری، مطالعه بایستی همیشگی باشد و به یک کتاب و دو کتاب یا یک روز و یک ماه در سال اختصاص داده نشود. بلکه بایستی جزو برنامه شبانه‌روزی باشد:

«أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا» [المزمل: 4]
«هر شب آن مقدار که برایت مقدور است از قرآن مطالعه کن».

«إِنَّ لَكَ فِي النَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلًا»[المزمل: 7]
«تا در مسیر تلاش سخت و پُرفشار روز تو را دستگیر باشد».
و رسول گرامیش شرط آزادی اسیران مشرک جنگ بدر را سوادآموزی به مسلمانان قرار می‌دهد نه گرفتن پول و مال. در هیچ جنگی در دنیا چنین شرطی دیده نشده است که هر اسیری ده مسلمان را سواد بیاموزد آزاد و رها می‌گردد. آری، سواد حتی در نزد اسیر مشرک هم محترم و دارای ارزش است تا جایی که می‌تواند جانش را نجات دهد. آری! ای برادر و خواهرم، اسلام سواد و مطالعه را با مصالح كلی خود حتی در شرایط جنگی یكی می‌داند. چرا که ثمره‌ی علم بندگی خداست و پیامبر اسلام نیک می‌داند که انسان باسواد نه تنها بنده دیگران نمی‌شود، بلکه حتی بنده و برده نفسانیات نیز نخواهد شود.
به تاریخ اسلام نگاهی بیاندازید. مسلمانان دو قرن در تلاش برای معرفی عقیده اسلامی و ارزش‌های والای انسان ساز آن، به سایر ملت‌ها بودند. پس از تثبیت پایه‌های عقیده اسلامی، مسلمانان یکی پس از دیگری به فتح قله‌های علمی روی آوردند. در ابتدا مسلمانان به نوشتن وخواندن قرآن وپس از رحلت پیامبرr به نوشتن و خواندن احادیث نبوی و پس از آن، در قرن‌های بعدی، به جمع آوری و مطالعه‌ی سایر علوم پرداختند، تا این كه در علم دنیا و معنویت سرور و آقای جهانیان شدند.
و بدین ترتیب، بزرگترین تمدن اسلامی و انسانی را بنا نهادند. كه در علوم مادی و معنوی خدمات زیادی را به اجتماع بشری ارائه داد و اندیشمندان زیادی را به جهانیان معرفی كرد، تا آن جا كه از شرق تا غرب جهان آن روز در سیطره‌ی دانش و علوم مسلمانان بود.
اعتراف و شهادت ویل دورانت تاریخدان بزرگ غرب، گواهی بر این مدعای ماست. که می‌گوید: «اگر مسلمانان نبودند اروپا به اینجا نمی‌رسید».
به این داستان توجه کنید: شارلمانی پادشاه بریتانیا در قرن هفتم وزیر یهودی خود را به قلمرو حکومت اسلامی می‌فرستد تا بداند دلیل این همه پیشرفت مسلمانان در آن دوران چیست. وزیر یهودی پس از بازگشت از سرزمین‌های اسلامی در پاسخ شارلمانی می‌گوید: مسلمانان از کوچک و بزرگ و زن و مرد را مشغول مطالعه و سوادآموزی دیدم. مکتب خانه‌ها پر بود و عالمان و دانشمندان را بسیار محترم می‌داشتند. شارلمانی دستور می‌دهد تمام مردم کشورش خواندن و نوشتن را آغاز کنند و خود نیز علی رغم گذشت هفتاد سال از عمرش، شروع به سوادآموزی می‌کند.
با این تاریخ درخشان و این همه ارزش، آیا انصاف است که پیروان این دین والا، امروز بخشی از عقب مانده ترین و کم مطالعه ترین جوامع بشری باشند؟ طوری که کتاب نمی‌خوانند و به جهل و نادانی رضایت داده‌اند. جدای از ضعف در آگاهی‌های دینی و سیاسی و قوانین شهروندی، حتی راه و رسم درست زندگی کردن را هم نمی‌دانند و دائماً در خانه و مدرسه و خیابان و محل کار در کشمکش و زد و بندند.
متأسفانه این امت با گذشت زمان حافظه‌ی تاریخی خود را از دست داد و با علم و مطالعه بیگانه شد و گنجینه‌ها و اندوخته‌های علمی دانشمندان گذشته خود را فرموش كرد، تا آن جا كه به دلیل ضعف در مطالعه، سروری دنیا را از دست داد و آن را به دست كسانی سپرد كه راه علم و مطالعه را به خوبی پیمودند.
امروزه در عصر انفجار اطلاعات و انتشارات و علم و تکنولوژی، میزان مطالعه‌ی مسلمانان برازنده‌ی تمدن و رسالت آن‌ها نیست. دینی كه آغازش با خواندن و مطالعه و افتخارش در سایه علم و مطالعه شكل گرفته، امروزه کارش به جایی رسیده كه در قافله‌ی مطالعه در آخر خط ایستاده است و بهره‌ی آن از میراث خویش و اندوخته‌های علمی جهان اندك است.
تلاش اندیشمندان و متفکران دلسوز مسلمان نیز در نگارش كتاب و مقالات گوناگون در جهت دفاع از كیان اسلام و شناساندن چهره حقیقی اسلام، اگر با بی‌توجهی مردم به مطالعه همراه باشد، تماماً به هدر خواهد رفت و فرهنگ و تمدن بیگانه پیش از پیش خود را بر جامعه‌ی اسلامی تحمیل می‌كند. جامعه پیشرو علاوه بر اینكه نیازمند نویسندگان توانمند و اندیشمند است، نیازمند خوانندگان متفكر نیز می‌باشد.
بیایید از تاریخ پند بگیریم وخود را مسئول احساس كنیم و بجاى گرم نگه داشتن بازار مهلك دشمن، بازار آینده خویش را گرم و فروزان سازیم؟ چرا بجاى مراجعه به استریوها و خرید و تماشاى فیلم هاى مبتذل و منحرف كننده وقت خود را با مطالعه كتاب سپرى نكنیم؟ راستی چرا؟
بدان که کلید پیروزی و نصرت دوباره امت اسلام زنده کردن شعار «إقرأ: بخوان» است. بدون خواندن و مطالعه امکان قیام دوباره امت اسلام وجود ندارد. یکی از رهبران یهودی می‌گوید: «ما از مسلمانان نمی‌ترسیم چون نه می‌خوانند و نه مطالعه می‌کنند.» در حقیقت این یهودی دروغگو راست گفته است. چون امتی که نمی‌خواند امتی بی‌هیبت است و کسی از او هراسی ندارد.

برادر و خواهر مسلمانم! حداقل کاری که من و تو می‌توانیم انجام دهیم این است که از جایگاه انتقاد پایین بیاییم و ابتدا از خودمان شروع کنیم و همین حالا دست به کار مطالعه و کتابخوانی شویم و بیشتر از این فرصت‌ها را نسوزانیم، سپس خانواده و دوستان را نیز به این امر مهم تشویق و ترغیب کنیم و با خریدن کتاب و هدیه دادن کتاب زمینه مطالعه را در خانواده و دوستان ایجاد کنیم.
ضعف مطالعه یكی از ضعف‌های كلیدی و سبب عقبگرد مسلمانان و گرفتاری آن‌ها در دام دشمنان است. در این شرایط نسل جوان مسلمان باید ابعاد این آسیب را بشناسد و بالا بردن میزان مطالعه و ترویج فرهنگ مطالعه را در اولویت برنامه‌ها‌ی خود قراردهد؛ یعنی هم خود وقتی مشخص از شبانه روز را به خواندن اختصاص دهد و هم زمینه‌ی این امر را برای دیگران به ویژه زنان فراهم كند.
امروزه فضای مناسبی برای مشاركت دینی زنان وجود ندارد، از این رو غالب زنان دیندار خانه نشین هستند و این بدین معناست كه پیام دینی به طور كامل و صحیح به آن‌ها نمی‌رسد. تلاش برای افزایش مطالعه زنان، تلاش برای آگاه سازی كسانی است كه تربیت نسل‌های آینده را بر عهده دارند، بنابراین باید شناخت صحیحی از دین و مفاهیم دینی داشته باشند.

دینداری بدون مطالعه و خواندن و تحقیق در متون دینی یک دینداری و خداشناسی کور است:
«قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ» [الزمر: 9]
«آیا كسانی كه می‌دانند، با كسانی كه نمی‌دانند، برابر و یكسانند، (هرگز)؟!».
از آموختن یک زمان چاره نیست
که گوید که دانا و نادان یکیست
* و رسول گرامیش می‌فرماید: «برتری عالم بر عابد، مانند برتری من بر كمترین شماست».

کتاب بهترین دوست
آدمی بنا به سرشت و طبیعت انسانی و جاذبه هواهای نفسانی، گاهی اوقات صفات نامطلوب و ناپسندی را برای خویش برمی‌گزیند و با آن زندگی می‌کند. در حالی که خود او نیز به واقعیت این صفات بد یا اندیشه‌های ناسالم پی نمی‌برد و کسی دیگر هم شاید از ترس ناراحت‌ شدنش، به او گوشزد نمی‌کند.
در این میان تنها دوست بی‌غرضی که می‌تواند نقطه عطفی در زندگی او ایجاد نماید و هیچگاه گفته‌اش زننده و ناراحت‌کننده نیست و آرام و بی‌سر و صدا، آدمی را اصلاح می‌کند، کتاب است. کتاب شفابخش بیماری‌های اخلاقی و اصلاح‌گر درون است که در موقعیت‌های گوناگون درس انسانیت و زندگی می‌دهد.
بیاموزمت کیمیای سعادت
زیانکاری ما از همنشین است
ز همصحبت بد جدایی جدایی
عذاب دوزخ از بئس القرین است
بیشتر مردم حاضر نیستند کسی انگشت اتهام و اعتراض به سوی عیب‌ها و کمی‌هایشان دراز کند و آنان را نسبت به عاقبت بد اعمالشان آگاه سازد. اما مطالعه کتاب‌های مفید می‌تواند به شکلی حکیمانه در ریشه‌ کن‌کردن اخلاق بد یاریگر انسان باشد و او را راهنمایی کند. کتاب روند اصلاح انسان را سرعت بخشیده و به سوی کمالات معنوی رهنما می‌گردد. هر‌چه بیشتر كتاب بخوانید، بیشتر از زندگی حقیقی برخوردار خواهید شد.
کتاب بیش از درس و معلم به انسان می‌آموزد و نُه دهم معلومات انسان از کتاب است و یک دهم از معلم و درس.
هم‌نشینی به از کتاب مخواه
بهجت ‌افزای جان و راحت دل
این چنین همدمی لطیف که دید؟
که مصاحب بود گه و بی‌گاه
هرچه دلخواه توست از آن حاصل
که نرنجید و نه برنجانید
کتاب هم‌نشینی است که تو را خسته و ملول نمی‌سازد. دوستی است که تو را فریب نمی‌دهد. رفیقی است که به تو آزار نمی‌رساند. کتاب از تمام دوستان انسان ثابت ‌قدمتر و با وفاتر و صبورتر است و هرگز در ایام بدبختی و محنت به انسان پشت نمی‌کند برعکس آغوش مهربان ورأفت آن برای استقبال همیشه گشوده است. در دوره جوانی انسان را سرگرم و مشغول می‌سازد و در روزگار پیری و شکستگی تسلیت و دلداری می‌دهد.
حریفی که از وی نیازرد کس
رساند سخن را به خـوبی به بُن
نگیرد به کس سبقت ازهیچ باب
بسی آزمودم، کتاب است و بس
به بسم ‌الله آغاز سازد سُخن
از او تا نپرسی نگوید جواب
امروز که دوستان خوب کم شده‌اند، دوستی بهتر از کتاب نخواهی یافت. چون کتاب ریا نمی‌کند، ظاهر و باطنش یکیست و هر‌چه در دل و درون دارد همان را می‌گوید، تا شما نزد او نروی و از او نخواهی، سخنی نمی‌گوید و هر وقت بخواهی، سکوت می‌کند.
بشناس فرق دوست ز دشمن به چشم عقل
چون بسی ابلیس آدم روی هست
که در پس هر چهره، چهره‌هاست
پس به هر دستی نباید داد دست
كتاب تنها كسی است كه بدون منّت گذاشتن تمامی اطلاعات خود را در اختیار ما می‌گذارد و از صمیم قلب آرزومند موفقیت اطرافیان است.
باید چون حافظ شیرین سخن، از همنشینان دغل باز به کتاب پناه برد:
جز صراحی و کتابم نبود یار و ندیم
تا حریفان دغا را به جهان کم بینم
یا چون صائب باید از دو رویان جهان به کتاب روی آورد:
نیست کاری به دو رویان جهانم صائب
روی دل از همه عالم به کتابست مرا
حال که مطالعه کتاب‌های مفید، شاهراه سلامت اخلاقی و آموزگار بزرگ درس‌های زندگانی است. پس تعلل و غفلت از مطالعه چرا؟!

اهمیت خواندن و مطالعه
کارشناسان علوم تربیتی بر این باورند و بارها اعلام کرده‌اند که مطالعه باعث افزایش علم و آگاهی فرزندان، گنجینه لغات و توسعه دایره واژگان شده و زمینه ‌ساز تفکر و خلاقیت به شمار می­رود. مطالعه آموزنده است و راه و رسم بهتر زیستن را به انسان می‌آموزد. ارزش‌ها را بر‌می‌شمارد و از ضد ارزش‌ها برحذر می‌دارد.
هرکه در او جوهر دانایی است
بر همه کارش توانایی است
کودکان و نوجوانان از طریق مطالعه با سرزمین‌ها، زمان‌های مختلف، علوم و هنرهای گوناگون آشنا شده و قوّه تخیل آنان فعال می‌شود. بهره‌گیری از تخیل ضرورت اساسی خلاقیت است. امروزه مطالعه را ابزاری برای آموزش غیرمستقیم راه و رسم زندگی می‌دانند که باعث آشنایی کودکان و نوجوانان با مسائل روز جامعه خواهد شد. عشق به مطالعه دروازه‌ی دنیای یادگیری، فرهنگ و اندیشه را به روی نوجوانان می‌گشاید. بی‌جهت نیست که یکی از دانش‌آموزان کتاب‌خوان می‌گوید: «اجازه، ما از وقتی کتاب می‌خوانیم انشایمان بهتر شده و دیکته‌مان هم بهتر شده است و بهتر حرف می‌زنیم.»
شعار روز جهانی کتاب کودک این بود: «کتاب‌ها یادآورند!»
مطالعه‌كردن، یعنی بهتر و بیش‌تر دانستن، و بهتردانستن یعنی بهتر سخن‌گفتن، بهتر اندیشیدن و بهتر عمل‌كردن، و چه كسی یافت می‌شود كه از این خصوصیات بی‌نیاز باشد!
مطالعه بحران‌ها را مدیریت و حل می‌کند و از فاجعه‌ها پیشگیری می‌کند. از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی هر جامعه سرانه مطالعه، میزان تولید و مصرف اطلاعات و کالاهای فرهنگی در آن جامعه است. آری، مطالعه سبب تغذیه فکری، روحی، روانی، دینی، فرهنگی و اجتماعی یک جامعه خواهد شد. در اهمیت نقش كتاب در تكامل جوامع انسانی، همین بس كه تمام ادیان آسمانی و بزرگان تاریخ بشری از طریق كتاب جاودانه مانده‌اند.
مطالعه انسان را از اسارت و بردگی باورهای غلط رهایی می‌بخشد، به انسان‌ها آزادی فکر و شعور و اندیشه می‌دهد و رمز و راز زندگی شرافتمندانه را می‌آموزد. مطالعه صور حیات است و شور بیداری می‌آفریند. انسان اهل مطالعه به جایگاه و منزلت انسانی خود پی برده و حصار تاریک جهل و نادانی را می‌شکند.
باید بدانی کسانی که اهل مطالعه هستند کمتر افسرده می‌شوند، کمتر احساس روزمرگی، سردرگمی و بی‌هدفی می‌کنند، آرامش روانی بیشتری دارند، زندگی شادتر و هدفمندتری دارند، به چنان رشد عقلانی‌ای می‌رسند که راه‌های زندگی مادی و معنوی را بهتر احساس می‌کنند. دنیای درون را رام و آرام کرده و در مواجهه با دنیای بیرون از خود، منطقی‌تر و عقلانی ترند.
کسی که اوقات آزاد و استراحتش را به مطالعه بپردازد در حقیقت فرصت هر گونه گناه، بیهوده گویی، غیبت، سخن چینی و بطالت را از خود می‌گیرد و از عذاب روحی ناشی از گناهان نجات پیدا می‌کند و در نتیجه از سلامت و بهداشت روان بیشتری برخوردار می‌شود.
بیاد داشته باش اگر نفس خود را به امور درست و سعادت آور و کسب علم مشغول نکنی، نفست تو را به امور باطل و بیهوده و عذاب آور و جهل و معصیت مشغول خواهد کرد. شخص کتابخوانی می‌گفت: من در موقع مطالعه از فکر گناه نجات می‌یابم به همین خاطر این حداقل فایده را از دست نمی‌دهم.
هرکه با دونان نشیند، همچو دونان دون شود
با خردمندان باش تا که عقلت افزون شود
آری! انسان در سایه مطالعه و تفکر از شرّ و آفت مجالس لغو و بیهوده و مسخره و هم‌نشینی با آدم‌های خلافکار و بدکار و بیکاره که خوی بدشان سرایت می‌کند، دور می‌ماند.
پزشکان می‌گویند: «افراد اهل مطالعه کمتر دچار فراموشی و آلزایمر و حواس‌پرتی می‌شوند».

مطالعه بهترین سرگرمی
بیشتر مردم ترجیح می‌دهند وقت خود را با كار و تفریح و رستوران و غیره بگذرانند، اما انسان‌های بزرگ همواره خود را درگیر سئوال با هستی می‌كنند كه این امر در فرایندی به نام مطالعه خود را بروز می‌دهد و جالب اینكه مطالعه نیز برای آن‌ها نوعی سرگرمی می‌شود و آن‌ها را به خود مشغول می‌كند و البته چقدر خوب است كه میان این همه لهو و لعب‌ها و لغو‌ها و عبث‌ها، سرگرمی انسان كتاب باشد. در واقع انسان‌های بزرگ با یك تیر دو نشان می‌زنند. هم وقت خود را به خوبی پر می‌کنند و هم گرسنگی روحی و فکری خود را تسکین می‌دهند.
ناگفته پیداست که در دنیای رقابتی فعلی، انسان ضعیف جایی ندارد و آن‌ها كه از افكار عمیق‌تری برخوردارند و از میراث هویت خود آگاهی دارند، در برنامه‌ریزی برای رسیدن به هدف نیز موفق‌ترند، لذا مطالعه را باید جدی گرفت كه آن چیزی بیشتر از پرنمودن اوقات فراغت و یك سرگرمی روزانه است.
مطالعه مبارزه با پوچی و تنهایی آدمی است و خواننده را مجبور می‌کند که درِ خانه دیگری را بکوبد، از دیگری کمک بخواهد و بنابراین از خود بیرون بیاید.
انیس کنج تنهایی کتاب است
بود بی‌مزد و منت اوستادی
درونش همچو غنچه از ورق پر
ز یکرنگی همه هم روی و هم پشت
به تقریر لطایف لب گشایند
فروغ صبح دانایی کتاب است
ز دانش بخشدت هردم گشادی
به قیمت هر ورق زان یک طبق دُر
گر ایشان را زند کس بر لب انگشت
هزاران گوهر معنی نمایند
بنابراین، اگر می‌خواهید مرز روزمرگی و بیهودگی را بشکنید و در این دنیا حرف برای گفتن داشته باشید و اساساً بدانید كه «چه باید بكنید؟» باید با سلاح مطالعه، فكر و اندیشه‌ی خود را مجهز كنید.

نگران فراموش‌کردن مطالب خوانده‌شده، نباشید!
مسلم است كه ما تمام كلمات و جملات كتاب را به خاطر نمی‌سپاریم واصلاً شاید فراموش كرده باشیم كه چه كتاب‌هایی خوانده‌ایم و یا اگر از ما بپرسند فلان كتابی كه دو سال پیش خواندی در چه مورد بود، شاید نتوانیم به خاطر بیاوریم. ولی این بدان معنا نیست كه آن مطالعات بی‌ثمر بوده و كاملاً به فراموشی سپرده شده‌اند.
آری، اگر به شكلی سطحی و ظاهری كتابی را خوانده باشیم مطمئناً سریعاً آن را فراموش خواهیم كرد و چنانچه قبلاً گفته‌ام در این صورت مطالعه‌ای رخ نداده، زیرا مطالعه (بر وزن مفاعله) پدیده‌ای است دو طرفه و نوعی درگیری و چالش است بین ذهن و متن، ثمره همه مطالعات ما ورزیده‌شدن ذهن است. در فرایند مطالعه كتاب را ﴿كَمَثَلِ الْحِمَارِ یحْمِلُ أَسْفَارًا﴾ بر دوش نمی‌كشیم بلكه مطالعه باعث شده است كه اتفاقی در ذهن ما بیفتد و مهم همین اتفاق است نه جملات و داستان‌هایی كه می‌خوانیم و حفظ می‌كنیم و فراموش می‌كنیم!
ثمره این تأثیرات و اتفاقات خود را در قدرت تجزیه و تحلیل ذهنی انسان نشان می‌دهد. ثمره مطالعه وسیع‌ترشدن فضای ذهنی و عمیق‌ترشدن لایه‌های فكری و آشنایی با متغیر‌های گوناگون در تحلیل پدیده‌هاست. شاید كلمات و جملاتی را كه خوانده‌ایم فراموش كنیم ولی اثری كه آن كلمات بر ذهن ما گذاشته‌اند از بین نمی‌رود. درست به همین خاطر است که اهالی مطالعه بهتر می‌خوانند، بهتر می‌نویسند و بهتر حرف می‌زنند.
انسانی كه به معنی واقعی كلمه درگیر چالشی به نام مطالعه بوده است دیگر نگاهی ساده و گذرا به پدیده‌ها ندارد. بلكه هر پدیده‌ای برایش لایه‌های متعددی می‌یابد كه باید موشكافانه و عمیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. به طور مثال یك فرد بی‌مطالعه وقتی با پدیده‌ای به نام ترافیك مواجه می‌شود، بدون تجزیه و تحلیل مسائل تاریخی و جغرافیایی و فرهنگی و اعتقادی و اقتصادی، آن را تقصیر حكومت می‌داند.

مطالعه همراه با تفکر
بهتر است كسی كه مطالعه می‌كند به دقت در مورد آن چیزی كه می‌خواند، بیندیشد. نویسنده‌ای می‌گوید: خواندن بدون فكركردن، بدتر از نخواندن است.
کسی كه می‌خواند و با پرتو تفكر و دقت نظر در جاده كلمات قدم می‌زند، اگر این مسیر را به درستی بپیماید، ممكن است با حقایقی به شرح زیر روبرو شود:
1- یافته‌های ناشی از مطالعه خویش را با دانسته‌های درون ذهنش به هم می‌آمیزد و به نكات جدیدی می‌رسد.
2- با خواندن مطالب به فكر فرو می‌رود و در مورد آن‌ها می‌اندیشد و سوالاتی در ذهنش پدید می‌‌آید كه او را به سوی كسب دانسته‌های جدید هدایت می‌كند و چراغ علم و دانش او فروزان تر می‌شود.
3- هر چیزی را چشم بسته قبول نمی‌كند و چه بسا نوشته‌ای را پر از اشتباه یافته و آن را از ذهن می‌زداید.
4- به نقد مطالب خوانده شده می‌پردازد و مزایا و معایب آن را سنجیده و كفه ترازو را می‌نگرد كه به كدام سو متمایل است، آیا به سلامت جسم و روح او كمك می‌كند و یا تخریب گر اوست.
5- ابهامات پدید آمده در ذهنش را پیگیری می‌كند و با نویسنده مطلب ارتباط برقرار كرده و به تبادل نظر می‌پردازد و علاوه بر كسب اطلاعات بیشتر، دانسته‌هایش را به نویسنده منتقل می‌كند و سبب رفع كاستی‌های قلم نویسنده شده و به او كمك می‌كند تا در آینده بتوان مطالب كامل‌تری خلق كند.
6- امروزه رسالت سنگینی بر گردن مطالعه‌كننده وجود دارد، زیرا اوست كه قادر است به نویسندگان كمك كند تا آنان در راه خویش قدم‌های درستی را بردارند. خوانندگان منفعل و بدون فكر، چه بسا زمینه‌ساز شكل‌گیری نویسندگانی در جامعه شوند كه قلم آنان اثرات نامطلوبی بر جامعه برجا بگذارد، اثراتی كه سالیان آینده به یكباره پدیدار می‌شود.
7- خواننده فعال در خصوص مطالب خوانده شده با متخصصان و اندیشمندان مشورت كرده و آن را مورد تحلیل قرار می‌دهد و از نكات سودمند آن می‌آموزد و از خطرات آن آگاه می‌شود. چه بسیار نوشته‌هایی كه بدون فكر خوانده شده‌اند و خوانندگان شان به مصیبت‌ها گرفتار شده‌اند.

ادامه‌ دارد ...