مدتی قبل فصلنامه «مدرسه»، از جمله معدود نشریه‌های نظری و روشنفکری ایران توقیف شد. صاحب امتیاز این نشریه حسین خسروشاهی و سردبیر آن جلال توکلیان بود. این فصلنامه که توانسته بود پلی میان پژوهشگران برجسته ایرانی در ایران و غرب برقرار کند، به اتهام ترویج الحاد لغو امتیاز شد. دویچه‌وله مصاحبه‌ای رضا خجسته رحیمی، دبیر هیئت تحریریه «مدرسه» ترتیب داده بود که توجه شما را به آن جلب می‌نمائیم.
دویچه‌وله: آقای خجسته رحیمی، ما آگاهی پیدا کردیم که فصلنامه‌ی «مدرسه» را لغو امتیاز و توقیف کردند. شما دبیر تحریریه این نشریه هستید. می‌توانید نخست به اختصار توضیحی درباره‌ی فرم و محتوای این نشریه برای ما بدهید؟
خجسته رحیمی: مجله «مدرسه» از دو سال پیش کار خودش را شروع کرد. شش شماره‌ی آن منتشر شده است. این نشریه با حمایت معنوی و مادی جناب آقای دکتر سروش در «موسسه معرفت و پژوهش» در ایران منتشر می‌شد. این مجله سبک و سیاق تئوریک و روشنفکری داشت. مخاطبان آن نخبگان و روشنفکران ایرانی بودند و بواسطه‌ی ارتباطاتی با نخبگان و روشنفکران ایرانی پیدا کرده بود دراین مدت توانسته بود به یک تیراژ مناسبی هم دست پیدا بکند، و در نبود نشریات روشنفکری جای خودش را به‌صورت بسیار مناسبی باز کرده بود که متاسفانه توقیف این مجله که دو روز پیش خبرش به ما رسید، سدی شد در برابر ادامه‌ی این حرکت و فعالیت فرهنگی.
دویچه‌وله: گفتید که به تیراژ مناسبی رسیده بود این نشریه. یعنی به چه حدودی؟
خجسته رحیمی: ما در آخرین شماره‌ی مجله به تیراژ ۱۰هزارتا رسیده بودیم که بااینحال برگشت چندانی مجله نداشت. ما حتا دو شماره بیش‌تر، شماره‌ای را به موضوع عشق و دوستی در مجله مدرسه اختصاص داده بودیم که این شماره‌ی مجله نایب شد و به چاپ دوم رسید، بخاطر درخواستی که مبنی بر تجدید چاپ مجله وجود داشت.
دویچه‌وله: به یکی از مباحث‌اش اشاره کردید. این نشریه به چه مباحث دیگری می‌پرداخته است؟
خجسته رحیمی: در کلیت مجله‌ی مدرسه به موضوعات روشنفکری و تئوریک می‌پرداخت. ما بعنوان مثال در شماره‌های گذشته به موضوعاتی همچون بحث دولت و ملت، بحث دموکراسی حداقل یا دموکراسی حداقلی و به بحث عشق و دوستی پرداخته بودیم و همچنین پرونده‌های ویژه‌ای را برای چهره‌هایی همچون حسین نصر و مجتهد شبستری اختصاص داده بودیم. قرار بود در این شماره‌ای که ما در حال صفحه‌بندی و آماده‌‌کردن آن بودیم، به اندیشه‌های و تفکرات سیمون وایل بپردازیم و در شماره‌های آینده هم چهره‌هایی همچون داریوش شایگان را در حقیقت موضوع تحقیق، بررسی و معرفی خودمان قرار داده بودیم. نشریه مدرسه نشریه‌ای بود که موضوع محور و پروژه محور بود و به همین دلیل هم توانسته بود رابطه‌ی خوبی با روشنفکران ایرانی و روشنفکران هجرت‌کرده و دور از وطن برقرار بکند و پل ارتباطی میان روشنفکران خارج از کشور و فضای داخل کشور ایجاد کرده بود. کما اینکه ما در شماره‌های گذشته از بسیاری افرادی مقاله داشتیم که به کار پروژهشی در خارج از کشور می‌پردازند، کسانی مثل آقایان دکتر سروش، نیکفر، آشوری، جهانبگلو، شوکت و مانند آنها.
دویچه‌وله: یعنی پل ارتباطی‌ای بوده بین شرق و غرب برای ایران؟
خجسته رحیمی: دقیقاً همینطور است. چون ما علاوه بر اینکه به مباحث دینی و مباحث مربوط به ایرانیان می‌پرداختیم و پروژه‌هایی مثل حسین نصر و مجتهد شبستری را به لحاظ پذیرش دینی روبه‌روی خودمان قرار داده بودیم، مسایل مثل دولت ملت، دموکراسی حداقلی و دموکراسی حداکثری و یا دیگر موضوعاتی که در ذیل اندیشه مدرن قابل تعریف هست، اینها را موضوع تحقیق و موضوع کار خودمان در مجله‌ی مدرسه قرار داده بودیم.
دویچه‌وله: ممنونم از این توضیحاتی که دادید. بپردازیم به اینکه شما به چه صورت از لغو امتیاز و توقیف‌شدن نشریه باخبر شدید؟
خجسته رحیمی: دو روز پیش بود که به صورت غیررسمی به ما خبر رسید که در جلسه‌ی هیات نظارت بر مطبوعات در وزارت ارشاد توقیف و لغو امتیاز نشریه به تصویب اعضا رسیده و در حقیقت ما بدین ترتیب از عدم امکان ادامه‌ی کار خودمان باخبر شدیم. گویا مطابق اخبار غیررسمی هم که ما شنیده‌ایم، توقیف مجله به واسطه‌ی مصاحبه‌ای بوده که در شماره‌ی آخر مجله با آقای مجتهد شبستری روشنفکر ایرانی داشتیم که برای ما بسیار جای تعجب داشت که چطور گفتگو با فردی همچون آقای مجتهد شبستری که شخصیتی روحانی هستند و سابقه‌ی خاصی در جمهوری اسلامی ایران داشتند، می‌تواند موید اتهامی همچون «الحاد» و «انتشار تفکرات الحادی» باشد. چون آنطور که ما شنیدیم علت اصلی توقیف مجله و مسئله‌ای که بعنوان اتهام مطرح شده است، انتشار مطالب «الحادی» در مجله‌ی مدرسه بوده که گویا برمی‌گشته به همین مصاحبه با آقای محمد مجتهد شبستری.
دویچه‌وله: و محتوای این مصاحبه با آقای مجتهد شبستری چه بوده؟
خجسته رحیمی: آقای مجتهد شبستری در این مصاحبه آخرین آرای دین‌پژوهی خودشان را در باب قرآن و متون مقدس و وحی مطرح کرده بودند. تفسیر خاصی که ایشان از وحی و متون مقدس و قرآن داشتند را بعنوان یک دین‌پژو و کسی که در سالهای گذشته بعنوان یک متکلم و یک روشنفکر دینی روی متون دینی کار می‌کرده‌اند، آرای خودشان را در این زمینه اعلام کردند. می‌دانیم که در سالهای گذشته آقای مجتهد شبستری نظریاتی مثل بحث هرمنوتیک دینی را مطرح کردند که بشدت مورد توجه در ایران واقع شد و بحث‌هایی که آقای مجتهد در این مقاله و در این مصاحبه جدیدشان مطرح کردند، در ادامه‌ی بحث‌هایی بود که پیش در باب وحی و در باب قرآن مطرح کرده بودند.
دویچه‌وله: حالا پیش از انتشار این مصاحبه آیا نشریه به صورتی زیر فشار قرار گرفته بوده؟
خجسته رحیمی: نه، ما برایمان توقیف نشریه بسیار دور از انتظار بود، چون تا بحال می‌شود گفت تذکر جدی هم به نشریه نداده نشده بود. تنها شش شماره از انتشار نشریه می‌گذشت و در حقیقت ما اصلا .گمان نمی‌بردیم که دولت تحمل یک نشریه تئوریک و روشنفکری در این تیراژ ده هزارتایی را هم نداشته باشد. بالاخره در شرایط فعلی می‌بینیم که برخورد با روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و با جریاناتی که دارای تاثیرگذاری مثل روزنامه هستند، خب وجود دارد. ولی ما گمان نمی‌کردیم که آستانه‌ی تحمل دولت تا آنجا پایین آمده باشد که یک مجله‌ی تئوریک و روشنفکری که با مخاطبان ده‌هزارتایی گفت‌وگو برقرار کرده است را هم نداشته باشند و حکم به توقیف چنین نشریه‌ای بدهند.
دویچه‌وله: آیا دست‌اندرکاران انتشار این نشریه صاحب امتیاز آقای خسروشاهی و سردبیر آقای توکلیان چه اقدامی برای رفع این توقیف خواهند کرد؟
خجسته رحیمی: ما احتمالا شکایت خودمان را به مراجع ذیصلاح اعلام می‌کنیم و از حقوق قانونی امکانات لازم برای رفع توقیف مجله را به محک آزمایش می‌گذاریم. گرچه با شناختی که از دولت فعلی و از عملکرد جریان حاکم داریم، چندان خوشبین به رفع توقیف مجله نیستیم. اما بهرحال پس از توقیف این مجله حتما درست‌اندرکاران مجله به فکر راههای دیگری برای ارتباط با مخاطبان خودشان خواهند بود و راههای دیگری را برای ادامه‌ی کار فرهنگی خودشان احتمالا در دستور کار قرار خواهند داد.
نظرات