از استاد قرضاوی می‌خواهم مهم‌ترین ضوابط شرعی کار در رسانه‌ها را بیان کند.
استاد قرضاوی:
بسم الله والحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله و بعد:
کارکنان رسانه، مخاطبان، برنامه‌ها و نیز زبان رسانه هر یک ضوابطی دارند. کارمند رسانه باید انسان بافرهنگی باشد که دارای امانت علمی و قدرت ارسال پیام است و می‌تواند امانت سخن را حفظ و مسؤولیت آن را بر عهده گیرد. به همین خاطر باید کسی برای این کار انتخاب شود که بتواند سنگینی مسؤولیت را بپذیرد؛ گاهی این معیار‌ها رعایت نمی‌شود بلکه معیارهای دیگر لحاظ می‌شود؛ مثلا به نسبت زنان به زیبایی چهره و به نسبت مردان به خوش‌رویی اهمیت می‌دهند و ملاحظات دیگری که با معیارهای حقیقی انتخاب تضاد دارد.
به طور خلاصه می‌توان گفت همان قوانینی که بر سایر مشاغل حاکم است باید بر رسانه هم حاکم باشد: «إن خیر من استأجرت القوی الأمین» بهترین کسى است که استخدام مى‌کنى: هم نیرومند [و هم] در خور اعتماد است. تنها مهارت شغلی کافی نیست بلکه فرد باید امانت‌دار و پایبند به اخلاق باشد.
اما کسی که مخاطب برنامه‌های رسانه است باید هوشیار باشد و بتواند سره و ناسره را از هم تشخیص دهد؛ باید دارای قدرت سانسور باشد و بداند کدام یک از برنامه‌ها به سود او و کدام یک به زیان اوست به ویژه زمانی که مسؤولیت یک خانواده و سرپرستی فرزندان را بر عهده دارد و باید آنان از امور ناپسند دور بدارد همان گونه که آن را از غذاهای سمی یا آلوده به اشعه دور نگه می‌دارد. همان گونه که غالبا بر مواد غذایی نظارت می‌شود و نهادهای مرتبط گاهی هزاران تن از خوراکی‌های مضر را محو می‌کنند، برنامه‌های رسانه هم باید ناظری داشته باشد.
به باور من برنامه‌های فکری مسموم و آلوده به مراتب خطرناک‌تر از غذاهای فاسد است. در آینده اگر کسی نباشد که به انسان کمک کند انسان باید به کمک خود بشتابد و فرزندانش را از آفت‌هایی چون فیلم‌های خشونت‌بار، فیلم‌های جنسی و هر نوع برنامه‌ی تحریک‌برانگیز دور نگه دارد. «فکلکم راع و کلکم مسؤول عن رعیته» همه‌ی شما چون شبان مسؤول زیردستان خود هستید.
برنامه‌ی رسانه باید راست و درست و عاری از هر نوع کذب و دروغ‌پردازی باشد. راستی فقط در خبر خلاصه نمی‌شود برخی اخبار مهم هستند اما گذرا از آن‌ها رد می‌شوند در عین حال خبرهای بیهوده‌ای وجود دارد که بخش مهمی از وقت رسانه را به آن اختصاص می‌دهند و بار‌ها و در گزار‌های مختلف تکرار می-کنند. چه بسا ما هم تحت تأثیر آژانس‌های خبری بین‌المللی قرار گیریم و به آن وابسته شویم. ما نتوانسته‌ایم فرایند خبر را به خوبی پیگیری و آن را از منابع معتبر دریافت کنیم. یعنی در پیگیری خبر آن گونه که شایسته است دقت نمی‌کنیم. این رسالت ماست که در دریافت اخبار و برنامه‌ها دقیق باشیم.
ما خواهان فرهنگ متمرکز هستیم فرهنگی که افراد متخصص بر روی آن کار می‌کنند و در حوزه‌های گوناگون آموزش‌های مرتبط چون آموزش دینی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی مربوط به هر حوزه را ارائه می‌دهند؛ باید توازنی وجود داشته باشد و باعث نشود یکی از بخش‌ها بر دیگری غلبه کند.
برخی از برنامه‌های تفریحی و آرام‌بخش هم وجود دارد که وجود این نوع برنامه‌ها در جای خود اهمیت دارد و پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم خطاب به حنظله فرمود: «لو دمتم على الحال التی تکونون بها عندی لصافحتکم الملائکة فی الطرقات، ولکن یا حنظلة ساعة وساعة». اگر بر همان حالتی که نزد من هستید بمانید فرشتگان در راه با شما دست می‌دهند اما‌ای حنظله هر لحظه‌ای حالت مخصوص خود را دارد.
تفریح نیز شرایطی دارد ابودردا می‌فرماید: من نفسم را از هوا و هوس باز می‌دارم تا در راه حق نیرومند باشد. شاعر می‌گوید:
فاکشف سآمة جِدِّهـا بمزاح والنفس تسأم إن تطاول جِدُّ‌ها
جدیت نفس را با یک شوخی نرم کن که اگر زیاد بر او سخت‌گیری کنی خسته می‌شود.
تفریح اشکالی ندارد اما میانه‌روی در هر کاری لازم است؛ پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم به عبدالله بن عمرو فرمود: «إن لبدنک علیک حقاً وإن لعینک علیک حقاً وإن لأهلک علیک حقاً وإن لزورک علیک حقاً کما أن لربک علیک حقاً» بدنت بر تو حقی دارد، چشمت بر تو حقی دارد، خانواده‌ات بر تو حقی دارند، همسرت بر تو حقی دارد و پروردگارت نیز بر تو حقی دارد. تعادل در میان حقوق لازم است یعنی حق هر صاحب حقی را باید ادا کنیم.
درباره‌ی زبان رسانه هم باید گفت: ما امتی هستیم که خداوند متعال قرآن را با زبان عربی برای ما نازل کرده است و این زبان بخشی از ساختار شخصیت ما و شاید از میان دین و زبان و تاریخ مهم‌ترین شاخصه‌ی امت ما باشد و هویت ما را نشان می‌دهد. استفاده از لهجه‌های گوناگون عربی در رسانه‌های عربی به معنی تقویت زبان عامیانه است این یعنی تجزیه و پراکندگی. در هر یک از کشورهای عربی به لهجه‌ی آن کشور صحبت می‌کنند؛ لهجه‌ی قطری، مصری، لبنانی، عراقی، مراکشی و اگر چنین باشد هیچ‌گاه امت با هم متحد نخواهد شد؛ پس بیایید همه با هم بر زبان قرآن متحد شویم.
نظرات