از جمله مقامات اسراییلی كه آفریقای جنوبی به سخنانشان استناد كرد، یوآو گالانت، وزیر دفاع اسراییل بود. او در اوایل جنگ غزه مدعی شد كه به خاطر نبرد اسراییل با «حیوانات انساننمای فلسطینی» كل منطقه غزه را محاصره خواهد كرد. نمایندگان آفریقای جنوبی گفتند كه اظهارات مقامات اسراییلی مانند گالانت بیانگر نیت نسلكشی است. اسراییل قاطعانه اتهام نسلكشی را رد كرده و روز جمعه دفاعیه خود را قرائت میكند. بر اساس كنوانسیون نسلكشی سازمان ملل كه اسراییل نیز از امضاكنندگان آن است، برای اثبات نسلكشی باید نیتی ثابت از سوی عاملان برای تخریب فیزیكی گروهی ملی، قومی، نژادی یا مذهبی وجود داشته باشد. با این حال، اثبات وجود نیت اغلب دشوارترین عنصر چنین مواردی است.
آفریقای جنوبی با ارایه مستنداتش میگوید كه اسراییل ماده ۲ كنوانسیون را زیر پا گذاشته و مرتكب اعمالی شده است كه در تعریف نسلكشی قرار دارد. آدیلا حسیم، وكیل آفریقای جنوبی در دادگاه عالی گفت:« این اقدامات الگوی رفتاری سیستماتیكی هستند كه میتوان از آن نسلكشی را استنباط كرد.» حسیم افزود: «اسراییل در هفته ۶ هزار بمب بر غزه ریخت. حداقل ۲۰۰ بار بمبهای ۲ هزار پوندی بر جنوب غزه ریخت كه قبلا آن را منطقه امن اعلام كرده بود.»
با پایانیافتن جلسه، آفریقای جنوبی كه پرونده را علیه اسراییل مطرح كرد، از دادگاه خواست تا با صدور مادهای اضطراری، از اسراییل بخواهد فورا همه عملیات نظامی در غزه را متوقف كند. تصمیمات دادگاه لاهه كه بالاترین نهاد قضایی سازمان ملل متحد است، الزامآور بوده، اما ابزارهای كمی برای اجرای آن وجود دارد. حتی ممكن است صدور حكم نهایی سالها طول بكشد.
اتهام نسلكشی اهمیت ویژهای برای اسراییلیها دارد، زیرا در پی نابودی تقریبا عمده یهودیان اروپایی طی جنگ جهانی دوم، پایهگذاری و به پناهگاه یهودیان اخراجشده از سرزمینهای عربی تبدیل شد. لیور هیات، سخنگوی وزارت خارجه اسراییل اقدامات روز پنجشنبه را «یكی از بزرگترین نمایشهای نفاق در تاریخ» خواند.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسراییل نیز این پرونده را محكوم كرد. او در بیانیهای گفت: «امروز دوباره شاهد جهانی وارونه بودیم كه در آن، اسراییل به نسلكشی متهم شده است.» هیات مدعی است كه پرونده نسلكشی توسط دولت آفریقای جنوبی كه پس از پایان آپارتاید در این كشور، حامی فلسطین بوده است، حمله ۷ اكتبر حماس را نادیده میگیرد.
این اولینباری است كه اسراییل تصمیم گرفته شخصا در چنین پروندهای از خود دفاع كند كه گواهی بر سنگینی كیفرخواست و ریسك بالای اعتبار و جایگاه بینالمللی آن است. به گفته مقامات اسراییلی، حملات ۷ اكتبر حماس حدود هزار و 200 كشته و حدود ۲۴۰ اسیر به همراه داشت. به گفته مقامات بهداشتی حماس نیز اسراییل با حملات هوایی و زمینی، منجر به كشتهشدن بیش از ۲۳ هزار فلسطینی كه بسیاری از آنها زن و كودك بودند، شده است. مقامات فلسطینی مشخص نكردند كه چند نفر از این تعداد نظامی و غیرنظامی بودهاند. رونالد لامولا، وزیر دادگستری آفریقای جنوبی با محكومكردن حمله ۷ اكتبر حماس گفت كه مقیاس پاسخ نظامی اسراییل در غزه موجه نیست. او در دادگاه استدلال كرد كه حمله اسراییل برای حذف فیزیكی ساكنان غزه طراحی شده است. تمبكا نگكوكایتوبی، یكی دیگر از وكلای آفریقای جنوبی كه در این پرونده حضور دارد، گفت كه اظهارات مقامات اسراییلی مانند گالانت بدین معناست كه این بازیگر اجازه ورود برق، غذا، آب و سوخت به غزه را نخواهد داد، این یعنی دستوری برای حذف فیزیكی فلسطینیان و بیانگر سیاستهای رسمی كابینه تحت رهبری نتانیاهو.
واكنشها به اقدام قضایی آفریقا
پرونده ابتكاری آفریقای جنوبی توسط چندین كشور و سازمانهای عربی از جمله سازمان ۵۷ عضوی همكاری اسلامی، اتحادیه عرب، اردن، لیبی، تونس، تركیه و ایران حمایت شده است. ماه گذشته، سازمان همكاریهای اسلامی در بیانیهای اعلام كرده بود كه اقدامات اسراییل در نوار غزه، از جمله هدفگیری مردم غیرنظامی، كشتار و زخمیكردن دهها هزار نفر نسلكشی محسوب میشود.
احمد ابوالغیط، دبیركل اتحادیه عرب نیز از پرونده آفریقای جنوبی حمایت كرد. او در شبكه اجتماعی اكس (توییتر سابق) گفت: «ما مشتاقانه منتظر حكمی عادلانه و جسورانه هستیم كه این جنگ تجاوزكارانه را متوقف كرده و به ریختن خون فلسطینیان پایان دهد.» اردن نیز از آفریقای جنوبی حمایت كرد. ایمن صفدی، وزیر امور این كشور در سخنرانی پارلمانی خود گفت كه وزارتخانهاش پروندههای قانونی لازم را برای پیگیری این شكایت آماده خواهد كرد. او افزود: «منع ورود كمكهای بشردوستانه به غزه و سیاست اعمال قحطی اسراییل علیه فلسطینیها نشاندهنده جنایت جنگی دیگری است كه اردن با تمام ظرفیتهایش با آن مقابله میكند.» از زمان آغاز جنگ، اردن كه در سال ۱۹۹۴، با اسراییل پیمان صلح امضا كرد، بارها حمله به نوار غزه را محكوم كرده است. این پادشاهی همچنین در حمایت از فلسطینیان، سفیر خود از تلآویو را فراخواند و قرارداد تامین انرژی اسراییل در ازای تامین آب را لغو كرد.
در همین حال، تونس اعلام كرد كه در حمایت تزلزلناپذیر خود از مردم فلسطین، دعاوی شفاهی برای محكومكردن اقدامات غیرقانونی اسراییل در دادگاه بینالمللی ارایه خواهد كرد. در بیانیه روز چهارشنبه وزارت خارجه تونس آمده كه بهطور رسمی در این پرونده شركت نخواهد كرد. از جمله كشورهای منطقه كه حمایت خود از این پرونده را اعلام كردهاند، تركیه و ایران هستند. اما مصر كه نقش میانجی اصلی را در منطقه ایفا میكند، موضعی رسمی در این باره نگرفته است. روز چهارشنبه، احزاب اپوزیسیون این كشور با صدور بیانیهای از دولت مصر خواستند كه در حمایت از فلسطینیها، برای محكومكردن اقدامات اسراییل در غزه و فشار برای توقف فوری درگیریها، رسما به پرونده آفریقای جنوبی در دیوان بینالمللی دادگستری بپیوندد. روز پنجشنبه، دهها فلسطینی كرانه باختری در حمایت از پرونده آفریقای جنوبی تظاهرات كردند. خبرگزاری فرانسه گزارش داد كه جمعیتی در مقابل مجسمه نلسون ماندلا، فعال ضدآپارتاید آفریقای جنوبی تجمع كرده تا از آفریقای جنوبی برای طرح شكایت نسلكشی علیه اسراییل تشكر كنند.
میراث آپارتاید
در مراسم دهمین سالگرد مرگ نلسون ماندلا، مردی كه جهان او را نماد آشتی و صلح میداند، هیاتی از حماس به رهبری باسم نعیم، یكی از مقامات ارشد گروه به همراه نوه ماندلا در راهپیمایی خیابانهای پایتخت شركت كرد.
آفریقای جنوبی سرآمد ابراز همبستگی با فلسطینیان بوده و جزو معدود كشورهایی است كه با حماس روابط دیپلماتیك دارند. نمادهای دیگر همبستگی با فلسطین در سراسر آفریقای جنوبی دیده میشود. بیلبوردهای بزرگراهها «نسلكشی واقعی» اسراییل در غزه را نشان میدهند. هنرمندان خیابانی نقاشیهای دیواری از جمله پرچم فلسطین را كشیدهاند. حتی افراد بیخانمانی كه در چهارراههای ژوهانسبورگ گدایی میكنند نیز پلاكاردهایی با عنوان «فلسطین را آزاد كنید» در دست دارند. جایگاه بالای آرمان فلسطین در آفریقای جنوبی ریشههای عمیقی دارد. در سالهای آپارتاید یا حكومت سفیدپوستان، زمانی كه اسراییل به آفریقای جنوبی كه تحت تحریم تسلیحاتی سازمان ملل قرار گرفته داشت، سلاح و فناوری میفرستاد، جنبش ضدآپارتاید نسبت به اسراییل خصومت پیدا كرد. نلسون ماندلا، یاسر عرفات، رهبر فقید فلسطینیان را «همرزمی» میدانست كه او نیز تلاش میكرد تا آزادی مردمش را به دست آورد. جنبش ضدآپارتاید در آخرین سند سیاسی خود با اشاره به پیوندهایی با سازمان آزادیبخش فلسطین كه به چندین دهه قبل بازمیگردد، مینویسد: «آفریقای جنوبی و فلسطین تاریخ مبارزات مشتركی دارند». این سند كه اواخر سال ۲۰۲۲ منتشر شد، اسراییل را «دولت آپارتاید» توصیف كرد و از دولت آفریقای جنوبی خواست حضور دیپلماتیك خود در اسراییل را كاهش دهد. ثریا دادو، نویسنده آفریقایی و طرفدار فلسطین میگوید: «صدای آفریقای جنوبی در حمایت از فلسطین رساتر از بقیه است. عمدتا به این دلیل كه مدت زیادی از دوران آزادی و مبارزه ما نمیگذرد و سیستم آپارتایدی كه اسراییل علیه فلسطینیها اعمال كرده به طرز وحشتناكی شبیه آپارتاید آفریقای جنوبی است.»
نظرات
نصرتالله تاجيك
24 دی 1402 - 13:19درباره پرونده نسلكشي اسراييل و مشروعيت ازدسترفته امريكا اقدام متهورانه، موثر و به موقع آفريقاي جنوبي در متهم كردن اسراييل به نسلكشي در ديوان بينالمللي دادگستري عملي وجيه، كارآمد و درخور تحسين براي استفاده از ظرفيتهاي بينالمللي است. اين اقدام نه تنها كمك به معنا بخشيدن به انسانيت، توجه به مظلوميت و خون به ناحق ريخته شده مردم، زنان و كودكان بيگناه و بيپناه غزه است، بلكه سطح مساله فلسطين و رنجي كه كشيدهاند را در افكار عمومي زنده و ارتقا داده، اسراييل و فعاليتهاي جنايتكارانهاش را رسواتر كرده و نقش منفي و منفعلانه سران عرب كه ميتوانستند باني چنين اقدامي شوند را به رخ جهانيان كشيد! اگرچه بدون شك اين تلاش انساندوستانه و با ريسك بالاي آفريقاي جنوبي، لابي صهيونيستي در دنيا، رسانههايشان و حاميان اين رژيم درصدد تخريب وجهه ضد آپارتايد اين كشور فعال خواهند شد، اما جنايات اسراييل در غزه دنيا را در لبه يك گسترش جنگ منطقهاي قرار داده است كه تبعات جهاني دارد و لذا اين اقدامات باعث بيثباتي صلح و امنيت و آرامش جهاني شده است. متاسفانه دولت دموكرات امريكا با چشمپوشي عمدي از اقدامات رژيم صهيونيستي كه در اين دور از حملات به غزه مرتكب شده، چندين كنوانسيون را نقض كرده و دخالتهاي دولت امريكا در سازمانهاي بينالمللي ذيربط اين كنوانسيونهاي بينالمللي را بيخاصيت كرده است. نتانياهو و سران ارتش صهيونيستي الان متهم نقض اين كنوانسيونها و از جمله نسلكشي هدفمند مردم غزه، پاكسازي قومي، تنبيه دستهجمعي مردم غزه، جنايت عليه بشريت، عدم تناسب عمل نظامي با اهداف جنگي، عدم جداسازي نظاميان و غير نظاميان در حملات ارتش اسراييل و جنايت جنگي در غزه هستند. از سوي ديگر از منظر بينالمللي حمايت بيقيد و شرط امريكا از اقدامات رژيم صهيونيستي و گره زدن موجوديت و نه فقط امنيت اين رژيم به امنيت ملي مردم امريكا اقداماتي غير ضروري است و مسووليتهايي را متوجه امريكا خواهد كرد و اقدامات جنايتكارانه اين رژيم به پاي امريكا نيز نوشته ميشود. در اين جنگ نابرابر اسراييل به جاي نابودي حماس، درصدد نابود كردن غزه و مردمش است! امريكا نه تنها نهادهاي حقوقي بينالمللي بلكه ساختار بينالمللي روابط بين اشغالگر و مردم تحت اشغال را به دليل اين چك سفيد دادن به اسراييل از كار انداخته است و با سوءاستفاده از حق وتو در شوراي امنيت اين نهاد مهم بينالمللي را كه مسوول صلح، ثبات و امنيت جهاني است در موضوعاتي كه به اقدامات اسراييل در سرزمينهاي اشغالي ميپردازد از حيز انتفاع انداخته است و طبعا مسوول عواقب اين جنگ اسراييل عليه مردم فلسطين و هر گونه فراگير شدن آن و مخصوصا حمله اخيرش همراه انگليس به يمن خواهد بود كه به جاي درست كردن ابرو چشمش را نيز كور خواهد كرد! زيرا مشكل در غزه است و نه يمن! اينكه بلينكن وزير خارجه امريكا اين اقدام آفريقاي جنوبي را پوچ بداند، نهايت اشتباه تيم سياست خارجي بايدن است! اين رويكرد امريكا به جنايات نتانياهو، باعث افزايش تنش منطقهاي، ترديد در مرجعيت امريكا و حذفش از منطقه ميشود! تظاهرات در كرانه باختري عليه سفر بلينكن و جلسه پر تنش با محمود عباس مويد سياست غلط امريكا در منطقه و زير سوال رفتن مرجعيت بينالمللياش شده است! در نظرسنجي دانشگاه اريحا كه زيرنظر يك موسسه معتبر آلماني انجام شده است ميزان رضايت از عملكرد بازيگران بينالمللي در غزه امريكا فقط يك درصد راي دارد! بلينكن در سفر اخيرش به منطقه به جاي جلوگيري از تداوم جنايات نتانياهو دنبال به جان هم انداختن فلسطينيها بود! امروز اگر پنج بازيگر منصفانه عمل كنند يك اقناع عمومي و آرامش شكل ميگيرد و بيش از اين افكار عمومي دنيا در التهاب باقي نميماند: ۱- ديوان بينالمللي دادگستري كه منصفانه و به دور از تاثيرات لابي صهيونيستي و حاميانش عمل كند. روند كاري ديوان طولاني و قدرت اجرايي ندارد و نهايتا در اينگونه موارد آرايش به درب بسته شوراي امنيت و وتوي امريكا يا حاميان اسراييل برخورد ميكند! اسراييل هم سابقه عدم اجراي آراي سابق ديوان را در كارنامه خود دارد. اما جو جهاني ناشي از دستور موقت و حتي همين بررسي كنوني فينفسه خودش فشار مضاعفي بر اسراييل و امريكاست تا زودتر به كشتار مردم غزه و جابهجايي وسيع آنها خاتمه دهند. ۲- آفريقاي جنوبي كه اقدام انساني و شايستهاش را قوي ادامه دهد. خوشبختانه وكلا و نمايندگانش با سخنان و دادخواست هشتاد و چهار صفحهاي خود خوب درخشيدند و به قصد و نيت اسراييل در نسلكشي كه عنصر اساسي در صدور راي ديوان است، پرداختند. ۳- افكار عمومي دنيا كه از اين اقدام قوي حمايت كند تا موجب جلوگيري از گسترش جنگ در منطقه شود. جلب افكار عمومي همراه با بهرهبرداري از ظرفيتهاي سازمانهاي بينالمللي، استفاده بهينه از ظرفيتهاي حقوق بينالملل و كسب و حفظ اعتبار در صحنه بينالمللي اهرمهاي موثر و قدرتمندي هستند و نبايد مغفول واقع شوند. ۴- گروههاي مقاومت كه تلاش كنند با ارسال پيام واضح به دنيا كه نه تنها به دنبال گسترش جنگ و به هم ريختن منطقه نيستند، بلكه به دنبال احقاق حق براي كمك به ثبات و آرامش منطقه و جهان و مشخصا خواهان توقف جنايات اسراييل در غزه هستند. ۵ - رسانهها كه آنقدر بايد افكار عمومي را در حمايت از اقدام نسلكشي هدفمند، كشتار دستهجمعي و پاكسازي قومي اسراييل در غزه تهييج كنند كه هزينه فشار جانبي به قضات دادگاه و راي منفي زياد شود. وجود همان جو قبلي و حضور مردمي كشورهاي مختلف چنانچه شكل بگيرد و تقويت شود، كارساز خواهد بود و نخبگان و كنشگران سياسي عدالتخواه هم كه نقش سازندهاي در ايجاد يك گفتمان غالب در اين زمينه براي جلوگيري از گسترش جنگ دارند، همراه خود سازند. انشاءالله! ديپلمات بازنشسته و سفير پيشين ايران در اردن
حسن بهشتيپور
24 دی 1402 - 13:20به بهانه حملات ايالات متحده و انگليس به مواضع انصارالله در يمن جنگ در خاورميانه وارد فاز جديدي شده است حسن بهشتيپور ايالات متحده و انگليس در جريان حملات اسراييل به نوار غزه از اين بازيگر به شكلي همهجانبه حمايت كردهاند؛ خواه حمايتهاي سياسي و ديپلماتيك و خواه حمايتهاي نظامي. كمكهاي ارسالي نظامي به اسراييل در حالي در اختيار تلآويو قرار گرفت كه نه واشنگتن و نه لندن هيچكدام به عواقب و هزينههاي احتمالي چنين ماجراجويي فكر نكردند. از منظر آنها بقاي اسراييل بر همه مقولهها حتي مقولههاي حقوق بشري اولويت داشته و دارد. از همين رو رهبران امريكا و بازيگران غربي چشم بر كشتار بيش از 22 هزار فلسطيني در كمتر از چهار ماه بستند، كشتاري كه بيش از دو هزار نفر از آنها كودكان بودند. اما چنين كشتار بيرحمانهاي از منظر بازيگران غربي چندان با اهميت نبود. مواضع اين گروه از بازيگران نشان داد كه آنچه در اولويت قرار دارد، تثبيت موجوديت اسراييل، شريك راهبردي و استراتژيكشان در منطقه است. در چنين چارچوبي ميتوان گفت كه حملات انصارالله يمن و حملات موشكي و پهپاديشان به كشتيهاي تجاري كه يا اسراييلي هستند يا مقصد آنها سرزمينهاي اشغالي است، با هدفي روشن انجام شده است. همانگونه كه انصارالله خود عنوان كرده، اين حملات در پاسخ به محاصره بيرحمانه نوار غزه توسط اسراييل و ممانعت اين بازيگر از ارسال محمولههاي بشردوستانه به ساكنان غزه و دسترسي فلسطينيهاي ساكن اين نوار به آب آشاميدني و غذاست. در شرايطي كه فلسطينيها هدف جنايتي سيستماتيك و سازمانيافته قرار گرفتهاند، گروهي مدعياند كه حملات انصارالله يمن به درياي سرخ و بابالمندب، آبراههايي كه از منظر استراتژيك و تجاري با اهميت و حياتي هستند، ميتواند براي خاورميانه و كل منطقه پر هزينه باشد؛ چرا كه چنين حملاتي از جانب امريكا و ساير متحدان غربي اين بازيگر كه ائتلافي موسوم به «نگهبان رفاه» را تعريف كردهاند، بيپاسخ نميماند، در پاسخ به اين ادعا بايد گفت كه غرب براي بازگرداندن آرامش به اين منطقه استراتژيك و راهبردي به جاي آنكه مواضع اين گروه در يمن را هدف قرار بدهد بايد با لحاظ كردن خواست انصارالله، جهت پايان دادن به كشتار بيرحمانه فلسطينيها و محاصره نوار غزه، خيزي جدي بردارد. چنين گزارهاي صرفا از طريق تحت فشار قرار دادن اسراييل مبني بر خروج از غزه و پايان دادن به حملات تجاوزكارانهاش محقق خواهد شد. به بياني ديگر، اينكه ايالات متحده، انصارالله يمن را براي توقف حملات تحت فشار قرار دهد، اما به اسراييل چراغ سبز نشان داده تا به حملاتش ادامه دهد، خطاي بزرگ و پرهزينهاي است. يمن صرفا كشتيهايي را هدف قرار داده است كه يا متعلق به اسراييل هستند يا مقصد اين كشتيها سرزمينهاي اشغالي است. يمن بارها اعلام كرده است كه اگر اسراييل جنگ را متوقف كند و به محاصره اين نوار باريكه پايان دهد، حمله به درياي سرخ را متوقف خواهد كرد. اما ما شاهد آن هستيم كه ايالات متحده به جاي آنكه اسراييل را براي توقف ماشين جنگياش تحت فشار بگذارد، صنعا، حديده و ساير مناطق تحت كنترل انصارالله را هدف حملات موشكياش قرار داد. اين موضعگيري عملي اين پيام را به همراه دارد كه ما (ايالات متحده و ساير كشورهاي غربي) نگران وقوع جنگي فراگير و همهجانبه در خاورميانه نيستيم. براساس ذهنيت اين گروه از بازيگران (كشورهاي غربي) حمله به مواضع انصارالله يمن ميتواند آرامش را به منطقه، درياي سرخ و بابالمندب بازگرداند. چنين نگاهي، نگاهي مضيق است. براساس ديدي موسعتر بايد گفت كه آرامش درياي سرخ و به تبع آن خاورميانه در گرو توقف حملات اسراييل به غزه است. حمله به مواضع انصارالله صرفا تنشها در منطقه را تشديد خواهد كرد و اين گزارهاي است كه به نفع ايالات متحده و انگليس نيست. اين گروه از بازيگران تمامي منافع خود را به منافع اسراييل گره زده و از موضع خود اندكي عقبنشيني هم نميكنند. خاورميانه مدتهاست كه درگير تنش و بحران است و به باورم با حملات اخير ايالات متحده و انگليس به مواضع انصارالله يمن، ابعاد تنش و درگيري و جنگ گستردهتر خواهد شد. ميتوان پيش بيني كرد كه با واكنش اخير امريكا و انگليس به حملات انصارالله جنگ در خاورميانه وارد فاز تازهاي خواهد شد. بنابراين به نظر ميرسد كه ابعاد اين جنگ نه تنها كاهش پيدا نميكند، بلكه در جبهههاي مختلف شعلهورتر خواهد شد و زمينهساز ناامني عميق ميشود. از همين رو ميتوان گفت محاسبه اشتباه اين گروه از بازيگران (غرب) اين است كه تصور ميكنند با حمله به پايگاههاي انصارالله و به عبارتي پاك كردن صورت مساله ميتوانند دست بالا را داشته باشند و آرامش را برگردانند. اين بسان باور ادعايي اسراييليهاست كه بر اين باور بودند با حمله به غزه قادرند حماس را كنار بزنند، اما شاهد اين واقعيت هستيم كه محاسبه اين گروه از بازيگران اشتباه از آب درآمده است. غزه ويران شده، اما حماس متوقف نشده است. آنچه ميتواند زمينهساز بازگشت صلح به منطقه شود، ديپلماسي و تحت فشار قرار دادن اسراييل براي موافقت با صلح و خروج از غزه است. در شرايط كنوني بعيد است كه چنين حملاتي انصارالله را منفعل كند، علاوه بر اين اين احتمال بالاست كه ساير گروههاي مقاومت نيز با اين گروه همصدا شوند. بنابراين شايد تنها گزينه ايالات متحده توسل به سلاحهايي غيرمتعارف است؛ گزينهاي كه توسل بدان نه منطقي است و نه از منظر هزينه قابل درك است. كارشناس مسائل بينالملل