چرا باید مطالعه کنیم؟
هر آن کس که به کتاب آرامش یابد راحتی و آسایش از او سلب نمی‌گردد. انسان موجودی کمال گر است و با سکوت و سکون سازگاری ندارد. او همیشه به دنبال راهی است که یک قدم پیش گذارد و گره از مشکلات خود بگشاید. بنابراین او برای پیشرفت در عرصه‌های زندگی، احتیاج به شناخت نسبتاً کاملی از خود و جامعه دارد و باید با گذشت و آینده ارتباط دارد. آیین مقدس اسلامی، فراگیر علم را برای رشد پویایی و تعالی جامعه برشمرده است.
از پیامبر( صل الله علیه و سلم) نیز روایت شده است. هرکس در جستجوی دنیاست باید دانش فراگیرد و هر کس به آخرت دل بسته است باید از علم بهره گیرد هرکس دنیا و آخرت را هر دو را می¬خواهد بازم گریزی از دانش ندارد و در جای دیگر می‌فرماید: اگر روزی بر من بگذرد که در آن روز به علم و دانش من افزوده نشود آن روز، روز مبارکی نیست.
با کتاب خوب است که انسان شناخته می‌شود رشد می‌کند و برای حرکت آماده می‌شود.
عادت به مطالعه و تأثیر آن بر کودکی و نوجوانی پایدار است. بسیاری از دانشمندان و روان شناسان معتقدند که اساس و زیربنای شخصیت انسان در سال‌های اول زندگی پایه گذاری می‌شود.
و آموخته‌های این دوران تأثیر عمیقی بر آینده‌ی زندگی فرد دارد.
بنابراین اگر مطالب خواندنی مفید و سازنده در اختیار کودکان و نوجوانان قرار گیرد و آنها از همان سنین کودکی به مطالعه عادت کنند راه و رسم زندگی را خواهند آموخت و تحت تأثیر داستان ها و کتاب‌های آموزنده به رشد و تعالی خواهند رسید و در آینده برای حل مشکلات خود از کتاب کمک خواهند گرفت. بهترین چیزی که نوجوان باید یاد بگیرید سلسله کارهایی است که به هنگام بزرگسالی به آن نیازمند خواهند بود. آدمی برای داشتن یک زندگی سعادتمند نیازمند بینش و آگاهی است و آموخته‌های دوران کودکی و نوجوانی مقدمه‌ای برای زندگی فرد است کودکان راه زندگی سعادتمندانه فردا را امروز باید بیاموزند و این مسیر کتاب خوانی چون چراغی روشن فر راه آنهاست. مطالعه، راهی برای تقویت روحی دینی کودکان و نوجوانان می‌شود. گاهی والدین به دلیل ناآگاهی و درک نادرستی که از مسائل دینی و مذهبی دارند نمیتوانند راهنمای خوبی برای نوجوانان باشند بنابراین ممکن است. برای آموزش این مسائل دچار اشتباه شوند. مطالعه صحیح زمینه ساز تفّکر و خلاقیت کودکان و نوجوانان می‌شود. خواندن کتاب‌های مختلف موجب شکل گیری ارزشهای گوناگون در ذهن کودک می‌شود. و حساسیت او را رشد می‌دهد. و احترام به دیگران در او شکل می‌گیرد رضایتی که کودک از مطالعه بدست می‌آورد او را متکی به خود بار خواهد آورد.
مطالعه باعث پیشرفت تحصیلی است. مطالعه غیر درسی باعث بالا رفتن سطح فکر و فعال شدن ذهن کودکان و نوجوانان می‌شود. وقتی که سطح فکر دانش آموزی بالا رفت و ذهن او فعال شد امکان یادگیری و فراگیری درسهای مدرسه برایش فراهم می‌شود ذهن او آمادگی بیشتری را برای یادگیری ریاضی ، ادبیات ، و تاریخ و... خواهد شد و این مطلبی است که تجربه آن را بارها ثابت کرده است. دانش آموزی که همگام با مطالعه درسی به طور جدّی به مطالعه غیر درسی می‌پردازد. بدین وسیله:
1-دارای سطح فکر و اندیشه ها وسیع می‌شود.
2-ذهنش برای فراگیری فعالتر می‌شود.
3-گنجینه لغاتش کاملتر می‌شود.
4-افق‌های جدیدی پیش رویش باز می‌گردد.
5-آمادگیش برای یادگیری درسهای مدرسه بیشتر می‌شود.
6-به صورت جدّیدی تر و قویتر در راه کسب علم گام بر می‌دارد.
کتاب خوانی راهی برای شناخت الگو هاست. کودکان و نوجوانان و جوانان برای موفقیت در زندگی به الگوهای رفتاری نیازمندند.وجود حس همانند سازی در کودکان و نوجوانان و نیاز آنها به الگوهای رفتاری ایجاب می‌کند که به الگوهای شایسته‌ای دسترسی داشته باشند تا بدین وسیله شخصیت و رفتار خود را تشکیل دهند.
عدّه‌ای از والدین و مربیان تصوّر می‌کنند که عادت به مطالعه امری ذاتی و خصلتی است که تنها بعضی از افراد به دلیل کنجکاوی علاقه و... به آن روی می‌آورند و دیگران نمیتوانند اهل مطالعه باشند و این باعث شده هیچ گونه علاقه و تلاشی برای مطالعه در فرزندان خود انجام نمیدهند.
پژوهش‌های اخیر در زمینه‌ی تعلیم و تربیت ثابت کرده است که عادت به مطالعه یک امر اکتسابی است یعنی همان طور که یک کودک خواندن و نوشتن را یاد می‌گیرد می‌تواند مطالعه را هم بیاموزد.پس باید روش مطالعه را به او آموخت و او را به خواندن عادت داد.
پانزده ثروت واقعی برای انسان عبارتند از: 1- نگرش مثبت 2- ارتباط موثر 3- ادب 4- مطالعه 5- شخصیت 6- سلامتی 7- آرامش خاطر 8- خلاقیت 9- عشق ورزیدن به کار 10- داشتن برنامه و هدف 11- داشتن قلب و زبان شاکر 12- درک دیگران 13- استفاده مؤثر از زمان 14- بخشندگی 15- اعتماد به نفس
تشویق به مطالعه در مدرسه:
1-در مدرسه آموزگاران با خواندن خلاصه‌ای از مطالب یک کتاب می‌توانند تأثیر مهمی در آشنایی جوانان و نوجوانان با کتاب معرفی کتاب‌های خوب آنان داشته باشند.
2-نمایشگاه کتاب ماهیانه یا فصلی در مدرسه برگزار کنید.
3-دانش آموزان را با خواندن نشریات تشویق کنند و هر ماه نشریه‌ای به شکل ماهنامه در مدرسه درست کنند تا باعث افزایش مطالعه شود.
فواید بیست گانه مطالعه در بین جوانان و نوجوانان و در کل همه افراد جامعه.
1-مطالعه، یک فرآیند فعال ذهنی است بر خلاف تلویزیون کتاب ها شما را وادار می‌کند که از مغز خود استفاده کنید در هنگام مطالعه شما بیشتر فکر می‌کنید و باهوش تر می‌شوید
2-مطالعه، پایه‌های مهارت را میسازد برای هر موضوع پیچیده‌ای می‌توان از طریق مطالعه آن موضوع ساده خواهد شد.
3-مطالعه، واژگان شناخته شده شما را افزایش می‌دهد به خاطر دارید که در دوران ابتدایی چگونه معنی یک کلمه را با خواندن دیگر موجود در یک جمله یاد می‌گرفتید با مطالعه می‌توان لغات جدیدی را یاد بگیرید.
4-مطالعه، به شما این امکان را می‌دهد که به صورت اجمالی با سایر فرهنگ ها و مناطق آشنا شوید.مثلا برای گذراندن تعطیلات کجا برید و آداب و رسم و رسوم سایر مناطق را یاد می‌گیرید
5-مطالعه، تمرکز را افزایش می‌دهد.مطالعه از قوای ذهنی بهره می‌برد این باعث می‌شود شما در بلند مدت آنچه مطالعه می‌کنید تمرکز کنید
6-مطالعه، باعث ایجاد اعتماد به نفس می‌شود با مطالعه کتاب‌های بیشتر آگاهی و تجربه شما در رابطه با مطالبی که می‌خوانید بیشتر شود و به افزایش اعتماد به نفس تان کمک می‌کند شما احساس بهتری نسبت به شخصیت خود داشته باشید.
7-مطالعه، حافظه را تقویت می‌کند اگر از حافظه استفاده نشود آن را از دست می‌دهد.عوارض همچون آلزایمر دچار می‌شود.مطالعه آلزایمر را کاهش می‌دهد.
8-مطالعه، انضباط فردی را افزایش می‌دهد که در چه زمانی با چه برنامه ریزی مطالعه کنیم.
9-مطالعه، به ما این امکان را می‌دهد که همه جا مطلب بیاموزیم کتابها قابل حمل هستند و می‌توان هر جا حمل کرد و مطالعه کرد.
10-مطالعه خلاقیت را افزایش می‌دهد با مطالعه کتب بیشتر و قرار دادن خود در معرض اطلاعات کامل تر می‌توان سطح خلاقیت خود را افزایش داد.
11-مطالعه، این امکان را به شما می‌دهد که در رابطه با موضوعی صحبت کنید مثلا : پیش آمده که در بین دوستان و فامیل و یا همسرتان حرفی برای گفتن نداشته باشید ایم خیلی عذاب آور است.اما مطالعه این امکان را می‌دهد حرفی برای گفتن یا مضامین ادبی داشته باشید.
12-مطالعه کتاب، سرگرمی ارزانی است افرادی که مبلغ زیادی را برای خرید فیلم‌های جدید هزینه می‌کنند در صورتی که با هزینه کم می‌توان کتابی را خرید تا دو ماه آدم را سرگرم می‌کند.
13-مطالعه این امکان را به شما می‌دهد که با اختیار خود مطلب بیاموزید مثلا در ساعت 8تا 2بعد از ظهر باید در مدرسه حاضر شوید درس بیاموزید.اما مطالعه این امکان را به شما می‌مطالب مورد علاقه در هر زمانی که دوست دارید مطالعه کنید.
14-مطالعه مشارکت جدیدی ایجاد می‌کند. هر چه شما کتاب‌های بیشتری مطالعه کنید عمق و آگاهی شما بیشتر می‌شود.
15-مطالعه قوای استدلال شما را افزایش می‌دهد. وقتی زیاد مطالعه می‌کنید قادر خواهید بود با استفاده از دلایل که دارید انجام یا عدم انجام کاری را بررسی کنید.
16- مطالعه کردن مهارت شما را بالا می‌دهد یکی از راه‌های که بتوان در زمینه مورد نظر خود خبره شوید این است حداقل 100 کتاب درباره آن موضوع بخوانید.
17-مطالعه شما را از مضّرات دنیای دیجیتال دور می‌کند
18-مطالعه باعث می‌شود که اشتباهاتمان کاهش پیدا کند.
19-در حین مطالعه شما با مطالب غافلگیر کننده و مفیدی رو به رو می‌شوید.مثلا درباره مسایل اقتصادی تا به حال نشنیده بودید یا مسائل خارجاز موضوع را در یک کتاب بیاموزید.
20-مطالعه کسالت را کاهش می‌دهد.هر وقت که احساس کسالت کردید .فقط کافی است که یک کتاب با موضوع مورد علاقه خود را بردارید و بخوانید خواهید دید کسالت شما برطرف می‌شود.
مطالعه کردن مغز را طوری تحریک می‌کند که تماشای تلویزیون یا گوش دادن به رادیو نمیتواند این کار را بکند.چون مغز درگیر می‌شود و اصطلاحا ورزش می‌کند.همچنین مطالعه توانایی کلامی را افزایش می‌دهد با دیگران چگونه صحبت کنیم تمرکز را بالا می‌بارد با هنر و جهان اطراف بیشتر آشنا می‌شوید با مطالعه مغز را ورزش دهید باهوش تر خواهید بود و استرس را کاهش می‌دهد حافظه را قوی می‌کند خودتان را کشف خواهید کرد شخصیت خود را از طریق مطالعه می‌توان پیدا کرد.
چگونه به مطالعه علاقه مند شویم؟
ده وسیله مهم وجود دارد که اگر آن ها به کار بندی خداوند کمکت خواهد کرد تابه مطالعه علاقه مند شوید.
1-داشتن هدف و نیّت .هدف از مطالعه و خواندن چیست؟ برای چه مطالعه می‌کنی؟ من مطالعه می‌کنم زیرا الله(جل جلاله) مرا به خواندن امر کرده است و با من و همه مسلمانان با صیغه امر مستقیم و صریح گفته است(اقراَ ) ار این رو خواندن و مطالعه گردنم به منزله اطاعت از پروردگارم است مطالعه می‌کنم تا در دنیا و آخرت به خود نفع برسانم زیرا در دنیا و آخرت بدون علم موفقیت و رستگاری حاصل نخواهد شد.
2-برنامه ریزی کردن برای مطالعه.زیرا برای مطالعه بدون برنامه انگیزه‌ای وجود ندارد لازم است برنامه روشنی برای مطالعه داشته باشیم
3-تعیین وقت ثابت و مشخص برای مطالعه و بهره برداری از اوقات فراغتی که میان آن ها پیش من آید.
4-این وسیله از اهمیت خاصی برخوردار است و آن تبعیت از روش گام به گام است.زیرا فرموده پیامبر خدا( صل الله علیه و سلم) که این دین محکم و استوار است، پس با نرمی در آن پیش روید. به ویژه اگر به مطالعه عادت نکرده اید بعد از مدتی خسته می‌شوید چه بسا از مطالعه باز می‌ایستی باید در مطالعه به آرامی و راحتی شروع کرد.سپس به تدریج گام‌های بیشتری برداشت و مطالعه کرد.
5-جدّیت: هر کتابی یا هر مطالعه‌ای که می‌کنیم باید به قصد امتحان دادن و با دقت و با همّت باید خواند.و مطالعه گذرا و سطحی نباشد و هر چیزی که مطالعه می‌کنیم برای خود یادداشت کرده و برای دوستان و غیره بازگو کنیم.
6-دسته بندی اطلاعات و رعایت نظم در هر چیزی.نظم و ترتیب در هر چیزی مطلوب است.زیرا مسلمان در کارهای خود منظم است باید دفتری داشته باشد برای یادداشت علوم شرعی.دفتری برای علوم سیاسی و دفتری برای مطالعات ادبی دفتری برای مطالعات تاریخی و غیره
7-تشکیل کتابخانه‌ای متنوع در خانه.
این برنامه از مهمترین برنامه‌های زندگی است همان طور که اعضای خانواده به فکر دکوراسیون خانه هستند باید به فکر کتابخانه برای منزل نیز باشند.
این یک نوع صدقه جاریه مهم به شمار می‌رود زیرا خودتو فرزندان و چه بسا نوادگان و سایر از آن استفاده کنند و نفع برساند.
8-از آن چه مطالعه می‌کنید به دیگران منتقل کنید.پیامبر خدا( صل الله علیه و سلم) می‌فرماید: بلغوا همیشه و لو آیه. از من به مردم برسانید اگر چه یک آیه باشد.و از انسان خواسته شده آن چه یاد گرفته به دیگران برساند بنابراین هر چه به مردم بیاموزی الله علمش را زیاد می‌کند و در علمش برکت قرار می‌دهد و زکات علم به شمار می‌رود
9-با دوستان در خواندن و مطالعه همکاری کنید.اگر سه، چهار با پنج نفر هستید با دوستان مجموعه‌ای تشکیل دهید هر کدام در زمینه‌ای مطالعه کنند. هفته‌ای یک بار مطالب را ارائه دهند.چون مطالعه جمعی پربارتر است و بدین صورت هریک از شما دیگری را مجهز به اطلاعات و معلومات خود میسازد.
10-نقل از علماست. در وسیله هشتم علم را به کسانی که نمیدانستند انتقال می‌دادی و در وسیله نهم برای تحصیل علم و تشویق به مطالعه با دوستان همکاری می‌کردی اما در وسیله دهم علم را از دانشمندان و متخصصان و اهل تجربه نقل می‌کنی. از متخصصان بپرسی که چه را مطالعه کنی و از کدام کتاب شروع کنی.
چه چیزی را مطالعه کنیم؟
1-اولین و بزرگترین و مهمترین کلماتی را که می‌خوانیم کلمات قرآن کریم است. قرآن نه تنها به مجرد یک کتاب نیست بلکه قرآن کریم قانون اساسی اخلاق است. لازم است به صورت مستمر و با تمرکز انجام گیرد. بنابراین اولین چیزی که به خواندنش اهتمام می‌ورزیم، قرآن است.
2-دومین مطالعه نیز از اهمّیت زیادی برخوردار است احادیث رسول الله(صلی الله علیه و سلم) است. بعد از قرآن دومین مصدر قانون گذاری به شمار می‌رود.اما در این زمینه نیز کوتاهی می‌ورزیم.این در حالی است که الله متعال به رسول اکرم( صل الله علیه و سلم) کلماتی جامع بخشیده است به این معنی که کلمات کوتاهی که می‌فرمایند حاوی معانی بسیار عمیق وسیعی است و با خواندن یک حدیث بسیار کوتاه به مقدار زیادی از علم معرفت و حکمت دست می‌یابد.مانند: حدیث اربعین نووی.ریاض الصالحین، مختصر صحیح بخاری، مختصر صحیح مسلم.
3-مطالعه علوم شرعی.با کمک گرفتن از علما یا کسانی که در این زمینه ها اگاهند می‌توانی در زمینه از آنها سوال کنید.همچنین کتاب‌های مانند: مختصر تفسیر ابن کثیر، فقه السنه، درمورد نماز، روزه، حج، و.....سخن می‌گوید.
مختصر القاصدین در زمینه مسائل اخلاقی و روحی و بیماریهای قلبی و غیره سخن می‌گوید.
کتاب اخلاق اسلامی از محمد غزالی رحمه الله در زمینه اخلاق هر مؤمن سخن می‌گوید.
در مورد سیره پیامبر اسلام( صل الله علیه و سلم) و همچنین زندگی از صحابه رضی الله عنهم.
4-مطالعه در زمینه‌های تخصصی.هرچند این جنبه از اهمیت خاصی برخوردار است اما می‌بینیم بسیاری از کسانی که پایبند به دین هستند. به خصوص دانشجویان دانشگاه ها کوتاهی می‌کنند بنابراین مطالعه در زمینه‌ی تخصص‌های دنیوی بی نهایت مهم است پزشک باید در زمینه پزشکی، مهندس در زمینه مهندسی، شیمیدان در زمینه شیمی و جغرافیدان در زمینه جغرافی باید مطالعه کنند. ما نمیخواهیم هر کدام از این ها رشته خود را رها کنند.بلکه در زمینه‌ی فقه و در زمینه تفسیر و علوم دینی همراه آنها یاد بگیرند.
5-مطالعه در زمینه‌ی تاریخ یک سوم قرآن از تاریخ سخن می‌گوید داستان‌های گذشتگان تاریخ رسول الله صلی الله علیه و سلم.تاریخ خلفای راشدین تاریخ صحابه کرام مطالعه شود.
6-بعد از تاریخ مطالعه واقعیت مسائل روز مهم است.مطالعه‌ی آن برای مسلمان با فرهنگ وقایع سیاسی و اقتصادی و علمی در جهان هست مطالعه وقایع در کشورهای خود و کشورهای اسلامی و کشورهای جهان.
7-مطالعه در مورد کودکان.شاید غریب جلوه کند بسیار مواقع از برنامه مان خارج می‌شود که تربیت کودکان علمی است که اصول و فنون خاص خود را داراست نیاز داریم در مورد داستان کودکان نیز مطالعه کنیم تا بتوانیم در خواندن داستان هدفمند و تربیت کودکان در باشگاه یا مسجد یا در منزل روش مناسبی را به کار بگیریم.
8-مطالعه سرگرمی و تفریح. نفس بشری خسته می‌شود و به استراحت و تفریح نیاز دارد و هیچ مانعی ندارد مسلمان قسمتی از وقتش را با مطالعه سرگرم کننده و شادی آور بپردازد. هیچ مانعی ندارد اشعار زیبا مطالعه کند. اخبار ورزشی یا بعضی از لطیفه‌های زیبا بخواند. لازم است در این زمینه دو چیز مهم پایبند باشد:
1-نباید از برنامه و روش اسلامی خارج شود مثلا خواندن داستان غیر اخلاقی
2-وقتی که برای مسائل تفریحی و سرگرم‌کننده می‌گذارند نباید زیاد باشد زیرا ما امتّی اهل جدّیت هستیم امت بی فکر و سست نیستیم..
مطالعه یکی از مهمترین مهارت‌های به دست آمده‌ای که زمینه موفقیت و سرگرمی را برای هر فردی در زندگی اش به ارمغان می‌آورد این بدان خاطر است که از یک سو مطالعه بخش کامل کننده‌ی حیات فردی و عملی هر کدام از ما به شمار می‌رود و نیز کلید دست یابی به علوم و معارف مختلف می‌باشد. و از سو دین اسلام در اولین آیه- اقرا- بخوان که پیامبر بزرگوار مان نازل شده ما را به فراگیری آن می‌خواند.
مهمترین فایده‌های مطالعه عبارتنداز:
1-یکی از مهمترین فایده مطالعه این است که در موضوع آموزش و شناخت فرهنگ ها و علوم مختلف مطالعه وسیله اصلی ارتباط میان آن ها به شمار می‌رود.
2-مطالعه توانایی کسب مهارت آموزشی خود محوری را به فرد می‌بخشد. این مهارت یکی از ضرورت‌های حیات انسان به شمار می‌رود به گونه‌ای که بدون آن همراهی با پیشرفت‌های علمی میسّر نخواهد بود.
3-مطالعه نقش به سزایی در تقویت شخصیت انسان دارد چرا که این امکان را برای او فراهم میسازد که میان دیگر افراد به سخن بپردازد و نیز بتواند که در تمام زمینه‌های زندگی با دیگران به بحث بپردازد.
4-مطالعه در میدان آموزش و حوزه تربیتی در دنیای امروز ارتباط میان دانش آموزان و کتاب را استحکام می‌بخشد و او را وا می‌دارد که با علاقه به سوی کتاب روی بیاورد و علاوه بر آن فرصت‌های مناسب را برای او فراهم آورد تا این که مهارت‌های مختلف و نیز دامنه‌ی وسیعی از کلمات جمله ها و عبارت ها را بدست آورد.
5-یکی دیگر از فایده‌های مطالعه این است که یکی از راه‌های بهره برداری از زمان می‌باشد و به گونه‌ای که انسان وقتش را تنظیم می‌کند و در برابر آن مسؤل خواهد بود.چرا که در روز قیامت از عمرش سوال خواهد شد که در چه راهی سپری نموده است و نیز جوانی اش را در چه راهی از دست داده است.
6-مطالعه وسیله است برای گسترش دامنه فهم و استعداد‌های انسان.چرا که انسان در زمینه‌های لغت، ادبیات، تفسیر، فقه، عقیده، فلسفه و....به مطالعه می‌پردازد و کتاب‌های قدیم و جدید را می‌خواند.از این رو تمام این موارد موجب گسترش دامنه‌ی عقل و فهم انسان خواهد شد.
و آخر دعوانا اَن الحمدلله رب العالمین
نظرات