دام مذاکرات در سایه‌ی جنگ و مکانیسم ماشه
مذاکره در سایه‌ی تهدید به جنگ، شیوه‌ی جدیدی است که ترامپیست‌های آمریکایی با ژست قلدرمآبانه پیگیری می‌کنند. این شیوه‌ی دوران پارینه‌سنگی، معنایی جز پایان عقلانیت و دیپلماسی در حقوق بین‌الملل ندارد. به نظر می‌آید دیپلماسی چماق و هویج به دیپلماسی تهدید و تسلیم تغییر یافته، و مفاهیم مذاکره و توافق در قاموس صلح، واژه‌های غریبی شده است.
توسل به تهدید و زور به‌عنوان راهی برای رسیدن به توافق و مصالحه، بار دیگر روش گانگسترهای تگزاسی و هفت‌تیرکش‌های کلمبیایی را برای معامله‌ی مواد مخدر تداعی می‌نماید.
زمانی که ۴۸ ساعت مانده به دور ششم مذاکرات، تمام معیارهای بین‌المللی برای تفاهم و توافق زیر پا گذاشته شده و جنگ بر ایران تحمیل می‌شود، مفهومش این است که آمریکا، مذاکره و توافق با شیوه‌های مرسوم و عقلایی را قبول ندارد و به دنیا اعلام می‌دارد مهره‌های زمین شطرنج باید طوری چیده شود که فقط آمریکا برنده‌ی بازی باشد و نه کس دیگری، و همه‌چیز فقط برای آمریکا باشد. این یعنی دوران مذاکرات برد-برد به پایان رسیده است.
پرسش اساسی؛
مهم‌ترین پرسش‌هایی که در این وضعیت بحرانی به ذهن هر ایرانی خطور می‌کند این است که:
چرا دولت‌های پیشین، شورای امنیت ملی، وزارت امور خارجه و دیگر دست‌اندرکاران مذاکرات که مدیریت و سرپرستی تیم‌های مذاکرات را در طول سه دهه‌ی گذشته در اختیار داشتند، با صرف هزینه‌های هنگفت و خسارات تحریم‌ها بر کشور، نتوانستند مذاکرات را به سرانجام برسانند؟
چرا مسیر مذاکرات به چنین بن‌بست خطرناکی رسیده؟ چه افراد و نهادهایی مسؤول و پاسخگوی مردم باشند؟
با توجه به هزینه‌های سنگین تحریم‌ها و خسارات جنگ تحمیلی ۱۲روزه، به چه علت مدیران بالادستی در طول سالیان گذشته نتوانستند مسیر مذاکرات را طوری هدایت کنند که اوضاع به چنین بن‌بستی نرسد؟!
از همه مهم‌تر اینکه چه کسانی پاسخگوی خسارات سنگین امنیتی، نظامی، اقتصادی، سایه‌ی تاریک تحریم و جنگ بر کشور هستند؟!
آسیب به تأسیسات هسته‌ای
آمریکا در نظر دارد با توجه به بمباران تأسیسات هسته‌ای در جنگ ۱۲روزه و آسیب‌های جدی به آن، موضوع حق غنی‌سازی ایران را از دستور مذاکرات خارج نماید و با روش تهدیدآمیز، شرایط جدیدی را بر کرسی مذاکرات بنشاند.
شرایط آمریکا در مذاکرات جدید:
حذف حق غنی‌سازی ایران
تحویل اورانیوم ۶۰ درصدی
انهدام موشک‌های بالستیک دوربرد
عدم حمایت از گروه‌های مقاومت
بازنگری در پرونده‌ی حقوق بشری
باز کردن بازارهای داخلی ایران برای شرکت‌های آمریکایی
شرایط ایران برای ادامه‌ی مذاکرات:
تضمین عدم حمله‌ی نظامی به ایران
پذیرش حق غنی‌سازی
عدم مذاکره در مورد توانایی‌های نظامی و موشکی
عدم مذاکره در مورد چگونگی حمایت از محور مقاومت
با نگاهی به شرایط و خطوط قرمز طرفین جهت ادامه‌ی مذاکرات، واضح و مبرهن است، امکان به نتیجه رسیدن مذاکرات تقریباً صفر است.
چنین وضعیتی احتمال درگیری مجدد طرفین را به‌شدت افزایش می‌دهد، پس جنگی دیگر در راه است.
مکانیسم ماشه چیست؟
مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک (Snapback)، فرایندی است که بر اساس آن، در صورت ادعای تخلف عمده‌ی ایران از تعهدات برجامی، تحریم‌های لغوشده‌ی شورای امنیت علیه ایران مجدداً فعال می‌شوند.
وجه تسمیه‌ی «ماشه» یا «اسنپ‌بک» از آنجاست که مانند کشیدن ماشه‌ی تفنگ است؛ تنها یک‌بار تصمیم‌گیری در شورای امنیت می‌تواند به بازگشت ناگهانی تمام تحریم‌ها منتهی شود.
مکانیسم ماشه به سازوکاری اشاره می‌کند که در صورت نقض برجام یا اختلاف‌نظرهای عمده درباره‌ی اجرای تعهدات توسط هر یک از اعضا، می‌تواند تحریم‌های لغوشده را دوباره و به‌سرعت و بدون نیاز به رأی‌گیری مجدد در شورای امنیت سازمان ملل، به حالت قبلی بازگرداند.
وقتی ادعای عدم پایبندی ارائه شد، مکانیسم ماشه آغاز به کار می‌کند و پس از گذشت یک دوره‌ی زمانی مشخص (معمولاً ۳۰ روز)، تحریم‌ها به‌طور خودکار دوباره برقرار می‌شوند.
عوارض کشیدن مکانیسم ماشه بر ایران
تحریم‌های اعمال‌شده از سوی آمریکا یا اتحادیه‌ی اروپا بر ضد ایران، به‌تنهایی و خارج از چارچوب شورای امنیت نیز شکل می‌گیرند. اما مکانیسم ماشه صرفاً درباره‌ی تحریم‌های سازمان ملل متحد است که از مشروعیت بین‌المللی برخوردار است. این تحریم‌ها در زمان پیش از برجام، بیشترین تأثیر را در محاصره‌ی اقتصادی و سیاسی ایران داشتند.
تأثیرات اقتصادی مکانیسم ماشه
بازگشت تحریم‌های شورای امنیت
ازسرگیری تحریم‌های بین‌المللی، مخصوصاً در حوزه‌ی بانکی، نفتی و کشتیرانی
شرکت‌های خارجی از ترس مجازات‌های سازمان ملل و نیز محدودیت‌های بانکی، از همکاری با ایران صرف‌نظر می‌کنند
سقوط ارزش پول ملی؛ با اعلام خبر احتمالی فعال‌سازی مکانیسم ماشه، کاهش اعتماد به آینده‌ی اقتصادی ایران می‌تواند منجر به افزایش نرخ ارزهای خارجی و تنزل ارزش ریال شود
کنار رفتن شرکت‌های خارجی؛ سرمایه‌گذارهای بین‌المللی به‌دلیل عدم اطمینان از ثبات قانونی و خطر تحریم، تمایلی به ورود به بازار ایران نخواهند داشت
مذاکرات و ترویکای اروپایی
یکی دیگر از تهدیدات بر مذاکرات، فرا رسیدن زمان اجرای مکانیسم ماشه توسط ترویکای اروپایی (کشورهای فرانسه، آلمان، انگلیس) است. اگر مکانیسم ماشه اجرایی شود، تمام تحریم‌های بانکی، نفتی، کشتیرانی، تجاری و... سازمان ملل که بعد از توافق برجام برچیده شده بود، مجدداً به‌صورت خودکار اجرایی خواهد شد.
ترویکای اروپایی پایان ماه آگوست را ضرب‌الاجل اجرای مکانیسم ماشه تعیین کرده است. چنانچه ایران در این مدت کوتاه (پنج‌هفته‌ای) در مذاکرات با آمریکا یا ترویکای اروپایی به توافق نرسد، آن‌ها ماشه‌ی تحریم‌های حداکثری سازمان ملل را اجرایی خواهند کرد.
با توجه به اقتصاد بیمار و ابر بحران‌های زیست‌محیطی و خسارات سنگین ناشی از جنگ ۱۲روزه، اجرایی شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های کمرشکن سازمان ملل و قرار گرفتن ایران تحت فصل هفتم منشور شورای امنیت به‌عنوان مخل امنیت جهانی، کشور را در مسیری سخت، پیچیده و نامعلوم قرار خواهد داد.
آیا جنگ دیگری در راه است؟
شرایط ناهمگون و متضاد طرفین برای انجام مذاکرات، تهدید به اجرایی کردن مکانیسم ماشه از سوی ترویکای اروپایی مبنی بر بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل و ابر بحران‌های داخلی از یک‌سو، و تهدیدات مکرر اسرائیل و آمریکا بر کوبیدن طبل جنگ از سوی دیگر، نشانه‌های جنگی دیگر در آینده دارد.
چنانچه در مقابل فعال شدن مکانیسم ماشه توسط ترویکای اروپایی، ایران اقدام به خروج از NPT (معاهده‌ی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) نماید و به غنی‌سازی اورانیوم در سطوح بالا ادامه دهد، این موضع‌گیری احتمال بروز جنگ را افزایش خواهد داد.
با توجه به انقضای مهلت مکانیسم ماشه در ۱۵ اکتبر یا ۲۵ مهر، و ریاست دوره‌ای روسیه بر شورای امنیت از ابتدای مهرماه، ترویکای اروپایی سعی دارد قبل از مهر، یعنی در شهریورماه، مکانیسم ماشه را فعال نماید.
ایران با انجام مذاکرات با ترویکای اروپایی در مرداد، سعی دارد با به‌تأخیر انداختن اجرای مکانیسم، زمان بیشتری برای رسیدن به توافق منصفانه به‌دست آورد.
عقربه‌ی مکانیسم ماشه به‌سرعت در حال حرکت است. حرکت سریع این عقربه، سایه‌ی جنگ، تحریم و ابر بحران‌ها را بر کشور بیش از قبل نمایان می‌سازد.
در چنین شرایطی، حفظ همبستگی، اتحاد و آشتی ملی و گفت‌وگوی همه‌جانبه با آحاد جامعه برای دفاع از وطن، حفظ و صیانت از مام میهن، ضرورتی انکارناپذیر است.
دست در دست هم، در کنار همدیگر قرار گیریم.
نظرات