پس از ظهور اسلام و بعد از شکست ارتش ساسانی، در سال ۲۲ هجری قمری لشکر اسلام پس از تصرف شهر ارومیه و جنگی سخت با اهالی غرب شهرستان یا همان سیلوانا در محلی که اکنون بنام “چهل مِرِ شهید” شناخته می‌شود دچار تلفات و کشته‌های بسیار گشت (چهل مر شهید با عنوان کوه شهیدان و مور شهیدان نیز شناخته می‌شود). پس از دفن کشته‌ها، باقی مانده لشگر، در انتظار رسیدن کمک از عراق به دفاع از خویش می‌پردازند(دهقان،۴۹).
پس از استیلای اعراب، خراج این بخش به بیت المال موصل ریخته می‌شود. هم‌چنین پس از تصرف، قسمتی از قبایل عرب نیز شروع به تصرف و دست‌اندازی در املاک نمودند و این تصرف و دست‌اندازی همراه با افزایش جمعیت اعراب تا قرن دوم هجری ادامه داشته است(دهقان،۳۳۴).
پس از خاتمه حکومت بنی‌امیه و آغاز حکومت بنی‌عباس در سال ۱۳۷ ه.ق عشایر کرد پیرامون دریاچه ارومیه بنام روادی (راوندی- روند) که در تمام تهاجمات، حتی حمله اعراب به ایران از خاک میهن خود دفاع نموده بودند (دهقان،۳۳۸) متحد گشتند. (احتمالا این ایلات، اعقاب اتحادیه ناییری یا اورارتو در هزاره اول قبل از میلاد بودند که در بخش قبل به آن اشاره شده بود.) روادی‌ها ایل بزرگی از ایلات کرد در پیرامون دریاچه ارومیه بودند. تیره ای از این ایل در اطراف اشنویه سکونت داشتند که آنها را هذبانی می گفتند و به شجاعت و چالاکی معروف بوده اند. روادی ها در قرن سوم هجری با عنوان هذبانی و در قرن چهارم مجددا با عنوان روادی نامیده می شوند که در جبال (کردستان و آذربایجان) نفوذ بسیاری داشتند و با تسلط بر پیرامون دریاچه ارومیه، حکومت مقتدری تشکیل دادند و مدتها با عمال خلیفه و اعراب در زد و خورد بودند(همان).
شمه ای از تاریخ بخش سیلوانا بر اساس منابع باستان شناسی تا قبل از ظهور اسلام
سیلوانا بعنوان بخشی از عمارت موصل و ارومیه در آذربایجان بعنوان بخشی از محدوده حکومت روادی‌ها یا راوندی‌ها تا قرن چهارم هجری قمری شناخته می‌شود(مشکور،۱۳۶). در اواخر قرن چهارم و حوالی سال ۳۸۷ ه.ق سیلوانا بعنوان بخشی از حکومت امیر احمد دنبلی، حاکم امارت دنبلی در آذربایجان و کردستان شناخته می‌شود.(روژبیانی،۱۱۲)
پس از وفات امیر محمد دنبلی در سال ۴۱۰ ه.ق قبایل چادرنشین ترک که از قبایل ساکن آسیای مرکزی بودند، در جستجوی چراگاه برای دام‌های خود، به تدریج وارد ماوراءالنهر و خراسان شدند(محمدپناه،۲۸) رهبری این قبایل را فردی بنام سلجوق که پسر دقاق و از قبیله اغوز قنق بود به عهده داشت. اخلاف سلجوق عبارت بودند از موسی، میکاییل و ارسلان اسراییل. بعدها سلجوقیان در دندانقان بر مسعود غزنوی پیروز شدند. سلجوقیان در امواج حملات بعدی و با مدد آلپ ارسلان، آناتولی را درنوردیدند و در سال ۴۶۳ هجری قمری معادل ۱۰۷۱ میلادی پایه‌های حکومت سلاجقه روم را استوار کردند و تا سال ۷۰۸ هجری قمری در آناتولی به فرمانروایی پرداختند(بیات،۱۲۶)
هم زمان با هجوم ترکان سلجوقی در سال ۴۳۹ ه.ق و تصرف قلعه سرماج حکومت آل حسنویه به پایان رسید و یکی از اخلاف آل حسنویه در حوالی سال ۸۹۰ هجری قمری مجددا امارت مسبوق را این‌بار با نام امارت برادوست در غرب دریاچه ارومیه ایجاد نمود که بدان پرداخته خواهد شد. در آن دوران که سلاطین سلجوقی فرزندان صغیر خود را به حکمرانی ایالت‌های تحت تصرف خود منصوب می‌کردند، به همراه هر یک از آنها غلامی معتمد به نام اتابک می‌فرستادند تا شاهزادگان را در امر حکومت یاری کند. اما اغلب این اتابکان، شاهزادگان را به امور دیگر مشغول می‌کردند و خود اداره امور را به عهده می‌گرفتند.
هنگامی که حکومت سلجوقی رو به ضعف گذاشت، اتابکان در گوشه و کنار ایران، حکومت‌های مستقلی برای خود تشکیل دادند که تا مدتها بعد از انقراض دولت سلجوقی پابرجا بودند(محمدپناه،۳۵) آغاز حکومت اتابکان از سال ۵۳۱ هجری قمری می‌باشد و یکی از این اتابکان با عنوان اتابکان موصل شناخته می‌شود که در برهه‌هایی از موصل تا ارومیه را در اختیار داشته است. هر چند حکومت‌های محلی از قبیل امارت دنبلی نیز اختیاراتی در این بخش داشتند، لیکن در مجموع بنظر می‌رسد سیلوانا در این دوره تحت نفوذ حکومت اتابکان موصل بوده است.
کیومرث حاجی محمدی؛ پژوهشگر تاریخ و فرهنگ
نظرات