رجب طیب اردوغان یا كمال قلیچداراوغلو؟ مردم تركیه از بامداد روز یكشنبه با حضور در پای صندوق‌های رای تكلیف انتخاباتی كه رسانه‌ها از آن با عنوان مهم‌ترین انتخابات سال جاری میلادی یاد می‌كنند را مشخص خواهند كرد. نام حزب عدالت و توسعه از بیست سال پیش تاكنون بر فضای سیاسی تركیه سنگینی می‌كند و حالا باید دید كه آیا برگزاری انتخابات سراسری در تركیه در شرایط متفاوت داخلی و خارجی این روزها می‌تواند به سلطنت رجب طیب اردوغان پایان بدهد یا خیر؟
هر چند كه موقعیت خاص تركیه از نظر جغرافیایی و سیاسی انتخابات این كشور را به یكی از مهم‌ترین انتخابات تبدیل می‌كند، اما نباید فراموش كرد كه امسال مجموعه تحولات داخلی و خارجی بر اهمیت و حساسیت این انتخابات افزوده است. درحالی كه اردوغان در داخل باید با تبعات ناشی از زلزله سهمگین اخیر دست و پنجه نرم كرده و همزمان با وعده‌های اقتصادی فریبنده سبد رای خود را سنگین نگه دارد در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هم مجموعه‌ای از تحولات بر انتخابات تركیه سایه انداخته است. از تهاجم نظامی روسیه به اوكراین و به تبع آن تنش بی‌سابقه در رابطه مسكو با غرب و انتظارهای اروپا و امریكا از تركیه به عنوان یك عضو ناتو برای حفظ فاصله با كرملین تا آشتی ایران و عربستان‌سعودی و همزمان آشتی كشورهای عربی با سوریه، از تعمیق نفوذ چین در غرب آسیا تا تداوم تنش میان آذربایجان و ارمنستان و البته ادامه موج مهاجرت‌ها از افغانستان به ایران و تركیه در نتیجه تثبیت جایگاه حكومت خودخوانده طالبان در كابل. فاصله گرفتن جهان از نظم كهنه و تلاش بلوك شرق و غرب برای بازتعریف نظم جدید همه و همه بر بیم و امیدهای مردم تركیه هنگام حضور در پای صندوق‌های رای افزوده است.
به گفته كارشناسان این دور از انتخابات تركیه از ویژگی‌هایی برخوردار است كه آن را منحصربه‌فرد كرده است:
1- دوقطبی‌های جدیدی در تركیه در آستانه انتخابات شكل گرفته كه آنها را می‌توان در سه محور ترك-كرد، بی‌دین و بادین و طرفدار بلوك شرق و غرب خلاصه كرد.
2- كمال قلیچداراوغلو در یك سنت‌شكنی انتخاباتی در قامت یكی از دو نامزدی كه بیشترین شانس را برای پیروزی دارد، اعلام كرد كه به اقلیت علوی تعلق دارد. این اعلام در جامعه لاییك تركیه كه در آن علوی‌ها معمولا تقیه كرده و گرایش دینی خود را پنهان می‌كنند، بی‌سابقه است. برخی كارشناسان معتقدند كه این اقدام بی‌سابقه قلیچداراوغلو در آینده سیاسی تركیه كه گفته می‌شود 20 میلیون علوی‌تبار را در خود جا داده بی‌تاثیر نخواهد بود.
3- نوعی عدم قطعیت و پیش‌بینی‌ناپذیری بر این دور از انتخابات تركیه سایه انداخته به گونه‌ای كه اردوغان و قلیچداراوغلو شانه به شانه یكدیگر در نظرسنجی‌ها حركت می‌كنند و به سختی می‌توان گفت كه نتیجه انتخابات چه خواهد شد. هر چند اوضاع در اردوگاه رای‌دهندگان سنتی مشخص است اما سرگردانی در آرای خاكستری به چشم می‌خورد و جمعیتی كه منتقد اردوغان و سیاست‌های او هستند هم نسبت به توانایی قلیچداراوغلو مطمئن نیستند.
4- دو عامل زلزله و كردها در این انتخابات تاثیرگذار هستند. كردها كه گذشته پرتنشی را با رجب طیب اردوغان تجربه كرده‌اند پشت سر قلیچداراوغلو قرار گرفته‌اند و در شرایطی كه تمام آرای كردها در سند قلیچداراوغلو قرار بگیرد، می‌توانند درنتیجه انتخابات تعیین‌كننده باشد. ازسوی دیگر زلزله در مقطع زمانی در تركیه رخ داد كه رجب طیب اردوغان فرصت احیای مقبولیت خود را در نتیجه مدیریت این بحران دراختیار ندارد.
5- برخی كارشناسان بر این باور هستند كه حزب عدالت و توسعه دچار فرسایش گفتمانی شده و نیاز به اصلاحاتی دارد كه اردوغان از پیشبرد آن ناتوان است.
6- بحث اقتصاد در این انتخابات بسیار مهم و تعیین‌كننده است. افزایش تورم در كنار كاهش نرخ لیر و بدهی‌های كلان ارزی به علاوه كسری بودجه بر فشار بر طبقه ضعیف كه پایگاه جمعیتی حامی حزب عدالت و توسعه هستند، افزوده است.
7- در این دور از انتخابات غربی‌ها به شكل بی‌سابقه‌ای دست به انتقاد از رجب طیب اردوغان زده و بی‌میلی خود نسبت به تداوم ریاست‌جمهوری او را علنی كرده‌اند.
8- شكاف در ائتلاف ملت یا میز شش‌گانه كه مقابل اردوغان قد علم كرده‌اند بر همه آشكار است و مساله بی‌اعتمادی به دوام این ائتلاف می‌تواند بر آرای ریخته شده در سبد قلیچداراوغلو تاثیرگذار باشد. در آن سوی میدان در ائتلاف جمهور هم شاهد تن دادن اردوغان به همراهی با حزب سوپر ملی‌گرایی هستیم كه می‌تواند پایگاه اردوغان را تحت‌الشعاع قرار دهد.
9- از مهم‌ترین ویژگی‌های قلیچداراوغلو می‌توان به میراث‌داری او از آتاتورك و چپ‌گرایی‌اش اشاره كرد. قلیچداراوغلو یا گاندی كمال به ساده‌زیستی شهرت دارد و البته منتقد سرسخت سیاست‌های حاكم است. او در زمره سیاستمدارانی است كه خواهان بازگشت سیستم سیاسی به پارلمانی است . یكی از جنجالی‌ترین مواضع قلیچداراوغلو در سال‌های اخیر پیرامون حجاب زنان بوده است. او كه در دوره‌ای از ممنوعیت حجاب در اماكن عمومی چون دانشگاه‌ها دفاع كرده بود اكنون مدافع آزادی زنان در انتخاب نوع پوشش است.
10- محورهای سیاست خارجی مطلوب قلیچداراوغلو حمایت از صلح در داخل و خارج تركیه است. او مخالفت صریح و سرسختانه با دخالت تركیه در امور همسایگان دارد و بر همین اساس از منتقدان مانورها و فعالیت‌های نظامی اردوغان در سوریه و عراق است. قلیچداراوغلو
نه تنها خواهان خروج تمام نیروهای ترك از خاك سوریه است، بلكه یك‌بار در یك موضع‌گیری عجیب اعلام كرده بود كه تركیه باید به دولت سوریه بابت حضور نظامی در خاك این كشور غرامت پرداخت كند. قلیچداراوغلو از ایده بازگرداندن پناهندگان به سوریه سرسختانه حمایت می‌كند .
11- موضع‌گیری‌های او در قبال ایران حداقل در كمپین انتخاباتی‌اش مثبت بوده است. او به‌رغم اینكه چهره‌ای طرفدار غرب به حساب می‌آید خواهان توسعه رابطه آنكارا با تهران است و از ابتكار ساعت كه محور آن مشاركت فعال ایران، تركیه، سوریه و عراق است، حمایت می‌كند. كمال قلیچداراوغلو یك پروژه دیگر مرتبط با ایران دارد كه در ویدیویی در ۸ مه درباره‌اش صحبت كرده و آن را «بزرگراه و خط‌آهن جاده تاریخی ابریشم» خواند و گفت: امروز من از بزرگ‌ترین طرح زندگی‌ام رونمایی می‌كنم. این جاده ۵۵۰۰ كیلومتری قرار است از تبریز و تهران بگذرد: «ما جاده تاریخی ابریشم را زنده خواهیم كرد. در طول این مسیر یك بزرگراه پرظرفیت و یك خط راه‌آهن دوطرفه احداث خواهد شد.» براساس طرح این نامزد انتخابات، مسیر تازه ابریشم از كشورهای تركمنستان، ازبكستان و قزاقستان گذر كرده و به چین می‌رسد. قلیچداراوغلو این طرح را در واكنش به این موضوع مطرح كرد كه گفته می‌شود سیاست خارجی‌اش فقط بر رابطه با غرب متمركز شده است. او در این باره گفت: «من بین غرب و شرق تمایزی قائل نیستم.»
12- قلیچداراوغلو اصلاح رابطه تركیه با غرب را ضروری می‌داند و همزمان معتقد است كه باید در رابطه آنكارا با مسكو هم تغییراتی حاصل شود. درحالی كه اردوغان در دو سال اخیر در تحولات قفقاز با جانبداری از آذربایجان بر آتش تنش دمید، اما قلیچداراوغلو مانند او دیدگاه‌های قومی نداشته و به اصطلاح پان‌تركیست نیست.
فریاد خشم اردوغان
خطاب به كشورهای غربی:
مردم تركیه درباره سرنوشت خود تصمیم می‌گیرند نه شما
24 ساعت مانده به برگزاری انتخابات در تركیه، رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور به حامیان محافظه‌كارش هشدار داد، چنانچه قلیچداراوغلو، رقیب سكولارش در انتخابات ریاست‌جمهوری مهم به پیروزی برسد، آنها ممكن است هدف اقدامات تلافی‌جویانه قرار بگیرند. به گزارش ایسنا و به نقل از پایگاه وی.او.ای، رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور تركیه در واپسین ساعات كمپین انتخاباتی‌اش برای بسیج هر چه بیشتر حامیانش تلاش كرد.
اردوغان در پاسخ به سوال مستقیمی كه یك مجری تلویزیونی از او درباره احتمال پیروز شدنش در انتخابات یكشنبه پرسید، گفت: «صندوق رای این موضوع را در روز یكشنبه به ما خواهد گفت.»
اردوغان ۶۹ ساله در جریان تجمع در یك منطقه محافظه‌كار شهر استانبول كه یكی از پایگاه‌های حامیان او را تشكیل می‌دهد، هشدار داد كه ائتلاف مخالف متعلق به قلیچداراوغلو به دنبال «حرص و انتقام» است. او به جمعیت حامیانش گفت: فراموش نكنید. شما ممكن است چنانچه ما شكست بخوریم هزینه سنگینی پرداخت كنید. دولت‌های غربی از مخالفان برای تحمیل اراده خود بر چگونگی عملكرد جامعه تركیه استفاده می‌كنند.
او سپس با فریاد گفت: «آهای غرب! این ملت من است كه تصمیم می‌گیرد!» اردوغان در مصاحبه با چند شبكه تلویزیونی تركیه با اشاره به اینكه تركیه هم با امریكا و هم با روسیه روابطی خوب دارد، گفت: «تركیه هم امریكا و هم روسیه و هم با كسانی در غرب كه نسبت به ما كینه‌توز هستند، دوست است.» این سخنان اردوغان یك روز بعد از آن صورت گرفت كه كمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب اپوزیسیون مردم جمهوری‌خواه تركیه و كاندیدای انتخاباتی مشترك ائتلاف مخالف «ملت» مدعی شد روسیه عامل انتشار ویدیوهایی جعلی و مونتاژ شده برای بی‌اعتبار كردن كاندیداهای ریاست‌جمهوری انتخابات فردای تركیه است. رجب طیب اردوغان در بخش‌های دیگری از سخنانش گفت: «كسانی كه آرزوی به دست آوردن دولت تركیه را دارند می‌گویند، بگذارید غرب را دوست خودمان كنم و هر تحریمی كه غرب اعمال كرده را من هم علیه روسیه اعمال خواهم كرد. تو (قلیچداراوغلو) نمی‌توانی یك دولتمرد باشی. تو فكر كردی كی هستی كه علیه روسیه تحریم اعمال كنی؟!» رییس‌جمهور تركیه در ادامه سخنانش در جایگاه حمایت از تعمیق رابطه تركیه و روسیه گفت: حجم تجارت خارجی تركیه با روسیه بیشتر از تجارتش با امریكاست. اردوغان در پاسخ به سوالی درباره این ادعا كه در صورت پیروز شدن مخالفانش در انتخابات، ریاست‌جمهوری را ترك نخواهد كرد، گفت: هر نتیجه‌ای كه از صندوق‌های رای بیرون بیاید را «مشروع» می‌دانم. همان‌طور كه ما با لطف مردم خود به قدرت رسیدیم، اگر ملت ما تصمیم دیگری بگیرد، دقیقا هر كاری را كه برای دموكراسی لازم باشد، انجام خواهیم داد.
نظرات