٢مارس (۱۲اسفند) روز جهانی فرهنگ بلوچ گرامی باد

«دودء ربيدگ روچ مرادبات»

مردم بلوچ از اقوام کهن ایرانی هستند. 

در دوره هخامنشی به سرزمین بلوچستان مکا و گدروزیا نامیده می‌شد و آثار تمدنی ۵هزار ساله در آن دیده می‌شود.

به بلوچستان کنونی "مكران Makkoran” نیز گفته می‌شود.

از مهمترین مولفه‌‌های هویتی هر قوم و ملت زبان است. زبان مردم بلوچستان بلوچی است و از شاخه‌‌های زبانی هند و اروپایی است دارای فرهنگ لغت و دستور زبانی مستقل آثار منظوم، نثر، ضرب المثل(بتل)، داستان‌‌ها و … می‌باشد.

در زبان بلوچی به فرهنگ و آیین‌‌ها(دودء و ربیدگ گفته می‌شود در ذیل به بهانه روز جهانی فرهنگ بلوچ به برخی از فرهنگ‌‌های این قوم دیرینه تاریخی اشاره می‌نماییم؛

۱- سبر و اوپار(صبر و شکیبایی):

استقامت و صبوری و تحمل سختی‌‌ها و ناملایمات زندگی.

۲- پهلی pahelli:

عفو و گذشت از خاطی و رسم است در اعیاد و مناسبت‌‌های نکو مردم یکدیگر را در آغوش گرفته و از یکدیگر عذرخواهی می‌کنند.

۳- پتر pattar:

رفتن شخصی خاطی به منزل فردی که آسیب‌دیده با جمعی از اعضای خانواده و قومش جهت عذرخواهی و پذیرش معذوریت وی.

۴- میارجلی:

پناهنده‌پذیری و تیمار و حفاظت از مهاجرین و پناهندگان و اسکان آنان.

۵- وطن‌دوستی:

بلوچ از سرزمین و ملکش به مانند جانش حفاظت و پاستداری کرده و او را دوست دارد تا حدی که آنان می‌گویند «ماتین وتن maten watan» سرزمین مادری.

۶- شور sawr مشورت:

تشکیل جلسه از سوی رییس قبیله و دعوت از فرهیختگان و معتمدین قوم برای مسایل مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و حل اختلاف و…

۷- هیا haya حیا:

حفظ ناموس و پاکدامنی خود و احترام به حیای دیگران و جایگاه مهمی در نزد زنان و مردان بلوچ دارد.

۸- یکویی و یکی yakki:

اتحاد و یکی شدن اقوام محتلف در حوادث تاریخی و تهاجم‌‌ها و امور اجتماعی.

۹- بجارbejjar:

مساعدت مالی، نقدی و غیرنقدی به خانواده ای که قصد مراسم جشن عروسی دارد از سپی فانیل و دوستان و همسایگان.

۱۰- باجیbaji یا باجوگ؛

ارسال غذا به منازل همسایگان و خوبشان و مشارکت دادن آنان در سفره خود بخاطر برکت و محبت.

۱۱- هشر و مدت:

مشارکت دسته‌جمعی مردم در امور مختلف مانند زراعت، برداشت محصول بکدیگر، ساخت منزل، احیای قنوات و سیل‌بندها روستایی و… که گاهی با آهنگها و سروده‌‌های خاص به همراه است.

و از دیگر فرهنگهای مردم بلوچ به گیرت(غیرت) مردانگی و شجاعت، توکل، راستی، وفاداری، رهم(ترحم)، رهبند(قانون)، کانهی(قناعت)، تپاکی و براتی(اتحاد و برادری)، حفظ آثار فرهنگی تاریخی، صنایع دستی، سوزن‌دوزی، سکه‌دوزی، نام‌‌های نیکوی بلوچی، سور(جشن خاص عروسی)، موسیقی و ادبیات خاص و رقص دوچاپی، سه چاپی و گرچاپ و… نام برد.

منابع:

- كتاب مردم بلوچستان 

- آیین‌ها، باورها و فرهنگ نوشته دکتر موسی محمود زهی